Bài 21. Phương pháp tả cảnh

ngữ văn 6
Kiểm tra bài cũ

Người viết ph¶i biÕt quan s¸t, tõ ®ã nhËn xÐt, liªn t­ëng, t­ëng t­îng, vÝ von, so s¸nh…®Ó lµm næi bËt nh÷ng ®Æc ®iÓm tiªu biÓu cña sù vËt.
Nêu các kĩ năng viết một bài văn miêu tả ?
Ti?t 88: phương pháp tả cảnh
I. Phuong phỏp vi?t van t? c?nh
1.Tỡm hi?u vớ d?
a. Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ.
( Võ Quảng )
b) Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ,…loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai.
(Đoàn Giỏi)
c. Lũy làng: (Sgk/46)
Ngô Văn Phú
Câu hỏi thảo luận nhóm
Văn bản a (nhóm 1,2): Tại sao có thể nói, qua hình ảnh nhân vật, ta có thể hình dung được những nét tiêu biểu của cảnh sắc ở khúc sông có nhiều thác dữ ?
Văn bản b (nhóm 3,4): Văn bản b tả quang cảnh gì ? Người viết đã miêu tả cảnh vật ấy theo một thứ tự nào ?
Văn bản c (nhóm 5,6): Văn bản c là một bài văn miêu tả có ba phần tương đối trọn vẹn. Em hãy chỉ ra và tóm tắt các ý của mỗi phần. Từ dàn ý đó hãy nhận xét về thứ tự miêu tả của tác giả trong đoạn văn (gợi ý: miêu tả từ trên xuống dưới, từ xa đến gần, từ ngoài vào trong, từ khái quát đến cụ thể hay theo thứ tự thời gian…?)
 Nhờ những chi tiết miêu tả ngoại hình, động tác của nhân vật Dượng Hương Thư, ta hình dung được cảnh sắc ở một khúc sông có nhiều thác dữ, hiểm trở. (Người vượt thác đã phải đem hết sức lực và tinh thần để chiến đấu cùng thác dữ).
Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. (Vâ Qu¶ng )
Lựa chọn được các hình ảnh, chi tiết đặc sắc, tiêu biêu, nổi bật của đối tượng. G?i hỡnh ?nh ngu?i lao d?ng kh?e m?nh, dung c?m dem h?t s?c mỡnh chi?n d?u cựng thỏc d?.
Văn bản a:
Văn bản b miêu tả quang cảnh dòng sông Năm Căn
Tả theo trình tự không gian (từ dưới sông lên trên bờ: cảnh dưới
mặt sông; cảnh rừng đước ở hai bên bờ, cũng là từ gần tới xa)
Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giưã dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ, … loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai.
Văn bản b
Văn bản c
Dàn ý
Phần đầu (từ đầu -> màu của luỹ):
Giới thiệu khái quát về luỹ tre làng
Phần hai (tiếp -> không rõ):
Miêu tả cụ thể ba vòng của luỹ tre
Phần ba (còn lại):
Phát biểu cảm nghĩ và nhận xét về loài tre
Trình tự miêu tả:
Từ ngoài vào trong, từ khái quát đến
cụ thể.
2.Ghi nhớ:
*Muốn tả cảnh cần:
Xác định đối tượng miêu tả;
Quan sát, lựa chọn được những hình ảnh tiêu biểu;
Trình bày những điều quan sát được theo một thứ tự.
*Bố cục của bài văn tả cảnh thường có ba phần:
Mở bài: giới thiệu cảnh được tả;
Thân bài: tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự;
Kết bài: thường phát biểu cảm tưởng về cảnh vật đó.
- Khi t? ph?i quan sỏt ch?n du?c nh?ng hỡnh ?nh tiờu bi?u d?c dỏo cho c?nh. Nhung cho dự ch?n du?c nh?ng c?nh tiờu bi?u, d?c dỏo m� khụng bi?t s?p x?p, trỡnh b�y cỏc hỡnh ?nh theo m?t th? t? h?p lý thỡ cung khụng th? cú m?t b�i van t? c?nh hay. M?t b�i van t? c?nh hay khụng ph?i l� m?t m? cỏc hỡnh ?nh l?n x?n.
- Khi tả các hình ảnh của cảnh phải biết tưởng tượng, so sánh, dùng từ ngữ để miêu tả một cách chính xác sinh động, giầu hình ảnh.
GHI NHỚ:( SGK - T47)
* Lưu ý :
II. Luyện tập phương pháp viết văn tả cảnh và bố cục bài tả cảnh
1.Nhóm 1, 2: (bài tập 1): Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm van thỡ em sẽ miêu tả như thế nào? Hãy suy nghĩ và trả lời theo sự gợi ý sau:
a/ Em sẽ quan sát và lựa chọn nh?ng hinh ảnh cụ thể, tiêu biểu nào cho qung cảnh ấy?
b/ Em định miêu tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế nào?



Thảo luận nhóm
2.Nhúm 3: (bài tập 2) Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào (theo thứ tự không gian: từ xa tới gần hay theo thứ tự thời gian: trước, trong và sau khi ra chơi)?
3.Nhúm 4: (bài tập 3) Hãy đọc kĩ van b?n "Biển đẹp" và rút lại thành một dàn ý.
Nhóm 1, 2: Bài tập 1
a) Em sẽ quan sát và lựa chọn những hình ảnh cụ thể, tiêu biểu nào cho quang cảnh giờ viết bài tập làm văn?
Cô giáo (thầy giáo), quang cảnh chung của phòng học (kh«ng khÝ líp, bảng, tường, bàn ghế...); các bạn (c«ng viÖc chuÈn bÞ viÕt bµi, tư thế, thái độ, hµnh ®éng...), cảnh viết bài (mét vµi g­¬ng mÆt tiªu biÓu, ©m thanh....); cảnh bªn ngoài líp häc ( sân trường, giã, tiếng trống...)
b) Em định miêu tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế nào?
- Cú th? tả Theo thứ tự không gian: < t? ngo�i v�o trong l?p, t? phớa trờn b?ng cụ giỏo (th?y giỏo) xu?ng du?i l?p; t? khụng khớ chung c?a l?p h?c d?n b?n thõn ngu?i vi?t...>
- Có thể theo thứ tự thời gian:
Nhóm 3: Bài tập 2
Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào (theo thứ tự không gian: từ xa đến gần hay theo thứ tự thời gian: trong, trước và sau khi ra chơi)?
Cú th? t? theo:
- Th? t? khụng gian: t? xa d?n g?n (c?nh h?c sinh choi dựa ? phớa g?n c?ng tru?ng, ? gi?a sõn tru?ng, g?c cõy b�ng, g?n cửa l?p) trò chơi đặc sắc, mới lạ, sôi động...
Thứ tự thời gian:
+ Trước giờ ra chơi: sân trường vắng vẻ, kh«ng khÝ, c¶nh vËt, ©m thanh, trong c¸c líp häc...
+ Trong giờ ra chơi: sân trường ồn ào, náo động, c¶nh tËp thÓ dôc, c¶nh häc sinh ch¬i ®ïa...
+ Sau giờ ra chơi: học sinh về lớp, sân trường trở lại vắng lặng
Nhóm 4: Bài tập 3
Nêu dàn ý cho bài “Biển đẹp”
Mở bài: chính là tên văn bản “Biển đẹp”
Thân bài: tả vẻ đẹp và những sắc màu khác nhau của biển ở nhiều thời điểm, nhiều góc độ khác nhau.
Bu?i sỏng.
Bu?i chi?u: l?i cú bu?i chi?u giú mựa dụng b?c; bu?i chi?u l?nh, n?ng t?t s?m; bu?i chi?u n?ng t�n, mỏt d?u;
Ng�y mua r�o;
Ng�y n?ng: lại có buổi nắng sớm mờ; buổi mặt trời xế trưa.
- Biển, trời đổi sắc m�u.

Kết bài (đoạn cuối: từ “Biển nhiều khi rất đẹp” đến “ánh sáng tạo nên”): Nhận xét, suy nghĩ về nguyên nhân sự đổi thay cảnh sắc của biển
So sánh
Tưởng tượng
A
Liên tưởng
B
C
D
Nhận xét
“Từ chỗ vệt rừng đen xa tít đó, chim cất cánh tua tủa bay lên, giống hệt đàn kiến từ lòng quả đất chui ra, bò li ti đen ngòm lên da trời. Càng đến gần, khi bóng chim chưa hiện rõ hình đôi cánh, thì quang cảnh đàn chim bay lên giống như đám gió bốc tro tiền, tàn bay liên tri hồ điệp.”
(Đất rừng phương Nam- Đoàn Giỏi)
Tác giả đã vận dụng kĩ năng nào để miêu tả cảnh sân chim?
Từ ngoài vào trong
Từ cao xuống thấp
A
Từ xa đến gần
C
B
D
Từ gần đến xa
“Từ chỗ vệt rừng đen xa tít đó, chim cất cánh tua tủa bay lên, giống hệt đàn kiến từ lòng quả đất chui ra, bò li ti đen ngòm lên da trời. Càng đến gần, khi bóng chim chưa hiện rõ hình đôi cánh, thì quang cảnh đàn chim bay lên giống như đám gió bốc tro tiền, tàn bay liên tri hồ điệp.”
(Đất rừng phương Nam- Đoàn Giỏi)
Để cảnh sân chim hiện lên thật cụ thể và sinh động, tác giả đã miêu tả cảnh theo trình tự nào?
Viết bài tập làm vAN tả cảnh ở nhà


Dề bài: Một buổi sáng, em đến trường làm trực nhật. Hãy tả lại
cảnh ngôi trường của em v�o buổi sáng đó!

Yêu cầu chung:
- Tả cảnh ngôi trường của em , vào buổi sáng.
Viết bài van tả cảnh hoàn chỉnh, bố cục rõ ràng.
Kết hợp các nang lực khi miêu tả
Trỡnh tự tả phù hợp, lời van diễn đạt lưu loát, trỡnh bày sạch sẽ.
hướng dẫn về nhà:
1. Bài cũ:
- Học thuộc ghi nhớ
- Làm bài tập 1, cõu c; b�i t?p 2, ý: L?a ch?n m?t c?nh c?a sõn tru?ng gi? ra choi d? vi?t th�nh m?t do?n van miờu t?.
- Viết bài Tập làm van theo đề đã giao (thứ tu tuần sau nộp).
2. Bài mới:
- Soạn van bản: "Buổi học cuối cùng".
+ Tóm tắt van bản.
+ Trả lời các câu hỏi phần đọc hiểu van bản.
Giê häc cña chóng ta kÕt thóc t¹i ®©y.