Bài 21. Phương pháp tả cảnh

Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Em hãy nêu các kỹ nang khi làm một bài van miêu tả?
Người tả phải biết quan sát, từ đó nhận xét, liên tưởng, tưởng tượng,ví von, so sánh,.để làm nổi bật những đặc điểm tiêu biểu của sự vật.
Tiết 88: ( Tập làm văn )
phương pháp tả cảnh
viết bài tập làm vAn tả cảnh ( làm ở nhà )
a) Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cắp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. ( Võ Quảng )
b) Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giưã dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái dụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc mầu xanh lá mạ, mầu xanh rêu, mầu xanh trai lọ, … loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai. ( Đoàn Giỏi )
Cảnh lao động của con người
Hình ảnh DHT chèo thuyền vượt thác
- Ngoại hình:
Tả theo trình tự các đặc điểm của đối tượng
 Nhờ miêu tả ngoại hình, động tác của nhân vật DHT, ta hình dung, cảm nhận được cảnh sắc là một khúc sông có nhiều thác dữ, hiểm trở
- Động tác
Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cắp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. (Vâ Qu¶ng )
Gợi hình ảnh người lao động khoẻ mạnh, vững chắc, dũng mãnh, đang dồn hết sức lực, tinh thần để chiến đấu cùng thác dữ.
Lựa chọn được các hình ảnh, chi tiết đặc sắc, tiêu biêu, nổi bật của đối tượng.
Cảnh lao động của con người
hình ảnh DHT chèo thuyền vượt thác
- Ngoại hình:
- Động tác
Tả theo trình tự của các đặc điểm của đối tượng
 Nhờ miêu tả ngoại hình, động tác của nhân vật DHT, ta hình dung, cảm nhận được cảnh sắc là một khúc sông có nhiều thác dữ, hiểm trở
Cảnh thiên nhiên
Quang cảnh dòng sông Năm Căn
- Cảnh dưới mặt sông
- Cảnh rừng đước ở 2 bên bờ
Tả theo trình tự không gian ( từ dưới sông lên trên bờ, cũng là từ gần tới xa)
Có thể đảo ngược được thứ tự này tuy nhiên thứ tự như văn bản hợp lý hơn
Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giưã dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái dụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc mầu xanh lá mạ, mầu xanh rêu, mầu xanh trai lọ, … loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai.
 Nghệ thuật so sánh, sử dụng nhiều các từ ngữ miêu tả là các động từ, tính từ, các từ láy cã gi¸ trÞ gîi t¶.
Cảnh lao động của con người
hình ảnh DHT chèo thuyền vượt thác
- Ngoại hình:
- Động tác
Tả theo trình tự của các đặc điểm của đối tượng
 Nhờ miêu tả ngoại hình, động tác của nhân vật DHT, ta hình dung, cảm nhận được cảnh sắc là một khúc sông có nhiều thác dữ, hiểm trở
Cảnh thiên nhiên
Quang cảnh dòng sông Năm Căn
- Cảnh dưới mặt sông
- Cảnh rừng đước ở 2 bên bờ
Tả theo trình tự không gian ( từ dưới sông lên trên bờ, cũng là từ gần tới xa)
Có thể đảo ngược được thứ tự này tuy nhiên thứ tự như văn bản hợp lý hơn
* Muốn tả cảnh cần:
- Xác định đối tượng miêu tả;
- Quan sát, lựa chọn được những hình ảnh tiêu biểu;
- Trình bày những điều quan sát được theo một thứ tự.
* Tả cảnh gồm: cảnh thiên nhiên, cảnh lao động sinh hoạt của con người.
Cảnh lao động của con người
hình ảnh DHT chèo thuyền vượt thác
- Ngoại hình:
- Động tác
Tả theo trình tự của các đặc điểm của đối tượng
 Nhờ miêu tả ngoại hình, động tác của nhân vật DHT, ta hình dung, cảm nhận được cảnh sắc là một khúc sông có nhiều thác dữ, hiểm trở
Cảnh thiên nhiên
Quang cảnh dòng sông Năm Căn
- Cảnh dưới mặt sông
- Cảnh rừng đước ở 2 bên bờ
Tả theo trình tự không gian ( từ dưới sông lên trên bờ, cũng là từ gần tới xa)
Có thể đảo ngược được thứ tự này tuy nhiên thứ tự như văn bản hợp lý hơn
Dàn ý
Giới thiệu khái quát về luỹ tre làng.
Miêu tả cụ thể ba vòng của luỹ làng theo một trình tự.
Tả hình ảnh măng, từ đó phát biểu cảm nghĩ và nhận xét về luỹ tre.
Trình tự miêu tả:
Tả theo thứ tự không gian: (Từ ngoài vào trong, từ khái quát đến cụ thể ).
c)
- Tả cảnh thiên nhiên ( luỹ tre làng )
* Bố cục của bài văn tả cảnh thường có ba phần:
- Mở bài: giới thiệu cảnh được tả;
- Thân bài: tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự;
+ Trình tự không gian: Từ bao quát đến cụ thể, từ xa đến gần, từ cao xuống thấp, từ trái sang phải ( hoặc ngược lại),.
+ Trình tự thời gian: Thời gian trong buổi, trong ngày, trong năm.
+ Hoặc tả theo trình tự của các đặc điểm.
Kết bài: thường phát biểu cảm tưởng về cảnh vật đó;
- Khi t? ph?i quan sỏt ch?n du?c nh?ng hỡnh ?nh tiờu bi?u d?c dỏo cho c?nh. Nhung cho dự ch?n du?c nh?ng c?nh tiờu bi?u, d?c dỏo m� khụng bi?t s?p x?p, trỡnh b�y cỏc hỡnh ?nh theo m?t th? t? h?p lý thỡ cung khụng th? cú m?t b�i van t? c?nh hay. M?t b�i van t? c?nh hay khụng ph?i l� m?t m? cỏc hỡnh ?nh l?n x?n.
- Khi tả các hình ảnh của cảnh phải biết tưởng tượng, so sánh, dùng từ ngữ để miêu tả một cách chính xác sinh động, giầu hình ảnh.
GHI NHỚ:( SGK - T47)
* Lưu ý :
1.Nhóm 4: ( bài tập 1 ): Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm van thỡ em sẽ miêu tả như thế nào? Hãy suy nghĩ và trả lời theo sự gợi ý sau:
a/ Em sẽ quan sát và lựa chọn nh?ng hinh ảnh cụ thể, tiêu biểu nào cho quang cảnh ấy?
b/ Em định miêu tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế nào?



Thảo luận nhóm
2. Nhúm 3: (bài tập 2 ) Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào (theo thứ tự không gian: từ xa tới gần hay theo thứ tự thời gian: trước, trong và sau khi ra chơi)?
3. Nhúm 1,2: (bài tập 3) Hãy đọc kĩ bài văn "Biển đẹp" và rút lại thành một dàn ý.
Nhóm 4: Bài tập 1
a) Em sẽ quan sát và lựa chọn những hình ảnh cụ thể, tiêu biểu nào cho quang cảnh giờ viết bài tập làm văn?
Cô giáo (thầy giáo), quang cảnh chung của phòng học (kh«ng khÝ líp, bảng, tường, bàn ghế...); các bạn (c«ng viÖc chuÈn bÞ viÕt bµi, tư thế, thái độ, hµnh ®éng...), cảnh viết bài (mét vµi g­¬ng mÆt tiªu biÓu, ©m thanh....); cảnh bªn ngoài líp häc ( sân trường, giã, tiếng trống...)
b) Em định miêu tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế nào?
- Cú th? tả Theo thứ tự không gian: < t? ngo�i v�o trong l?p, t? phớa trờn b?ng cụ giỏo (th?y giỏo) xu?ng du?i l?p; t? khụng khớ chung c?a l?p h?c d?n b?n thõn ngu?i vi?t...>
- Có thể theo thứ tự thời gian: < Từ lúc trống vào đến hết giờ >
Nhóm 3: Bài tập 2
Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào (theo thứ tự không gian: từ xa đến gần hay theo thứ tự thời gian: trong, trước và sau khi ra chơi)?
- Th? t? khụng gian: t? xa d?n g?n (c?nh h?c sinh choi dựa ? phớa g?n c?ng tru?ng, ? gi?a sõn tru?ng, g?c cõy b�ng, g?n cửa l?p.); trò chơi đặc sắc, mới lạ, sôi động...
Thứ tự thời gian:
+ Trước giờ ra chơi: sân trường vắng vẻ, kh«ng khÝ, c¶nh vËt,©m thanh, trong c¸c líp häc...
+ Trong giờ ra chơi: sân trường ồn ào, náo động, c¶nh tËp thÓ dôc, c¶nh häc sinh ch¬i ®ïa...
+ Sau giờ ra chơi: học sinh về lớp, sân trường trở lại vắng lặng
Có thể tả theo:
Nhóm 1, 2: Bài tập 3
Nêu dàn ý cho bài “Biển đẹp”
1. M? b�i:
chính là tên văn bản “Biển đẹp”
2. Thõn b�i:
tả vẻ đẹp với những sắc mầu khác nhau của biển ở nhiều thời điểm khác nhau theo trật tự thời gian.
Bu?i sỏng;
Bu?i chi?u: l?i cú bu?i chi?u giú mựa dụng b?c; bu?i chi?u l?nh, n?ng t?t s?m; bu?i chi?u n?ng t�n, mỏt d?u;
Ng�y mua r�o;
Ng�y n?ng: lại có buổi nắng sớm mờ; buổi mặt trời xế trưa.
- Biển, trời đổi sắc mầu.

3. K?t b�i (do?n cu?i):
Nhận xét, suy nghĩ về nguyên nhân sự đổi thay cảnh sắc của biển
Bài tập 4 :
Viết mở bài và kết bài cho bài van ở bài tập 1.

b) Từ bài tập 2 hãy lựa chọn một cảnh của sân trường trong giờ ra chơi ấy để viết thành một đoạn v an miêu tả.
* Mở bài:
Mới sáng sớm , khí trời mát mẻ, xa xa nơi luỹ tre đầu làng thỉnh thoảng cất lên tiếng gáy gọi bạn của con chim cu. Thế mà lớp 6D của em đã tập trung đông đủ vì hôm nay có 2tiết tập làm văn. Ba tiếng trống vang lên chúng em nhanh chóng ổn định chỗ ngồi chờ cô giáo đến. Cô bước vào lớp tươi cười với chúng em và tiết tập làm văn cũng bắt đầu .
* Kết bài :
Thời gian của 2 tiết tËp làm văn đã thấm thoát trôi qua. Sau khi đã cẩn thận rà soát lại bài viết , em lên nộp cho cô. Về chỗ, em thở phào nhẹ nhõm với hi vọng bài viết của mình sẽ đạt điểm cao, bởi vì em đã nghe cô giáo giảng kỹ về phương pháp viết văn tả cảnh.
Một cảnh nổi cảnh nổi bật của sân trường giờ ra chơi:
Một nhóm bạn nam đang say sưa đá cầu ở gi?a sân ồn ào, náo nhiệt.Các bạn đứng thành vòng tròn, đôi chân uyển chuyển khéo léo đỡ lấy quả cầu làm bằng cao su đủ mầu sắc, bên trên có cắm mấy chiếc lông ngỗng. Quả cầu bay vèo từ chân bạn này sang chân bạn khác. Mỗi lần chạm xuống mu bàn chân của các bạn là quả cầu kêu lên "tanh tách" nghe thật vui tai.
So sánh
Tưởng tượng
A
Liên tưởng
B
C
D
Nhận xét
“Từ chỗ vệt rừng đen xa tít đó, chim cất cánh tua tủa bay lên, giống hệt đàn kiến từ lòng quả đất chui ra, bò li ti đen ngòm lên da trời. Càng đến gần, khi bóng chim chưa hiện rõ hình đôi cánh, thì quang cảnh đàn chim bay lên giống như đám gió bốc tro tiền, tàn bay liên tri hồ điệp.”
(Đất rừng phương Nam- Đoàn Giỏi)
Tác giả đã vận dụng kĩ năng nào để miêu tả cảnh sân chim?
Từ ngoài vào trong
Từ cao xuống thấp
A
Từ xa đến gần
C
B
D
Từ gần đến xa
“Từ chỗ vệt rừng đen xa tít đó, chim cất cánh tua tủa bay lên, giống hệt đàn kiến từ lòng quả đất chui ra, bò li ti đen ngòm lên da trời. Càng đến gần, khi bóng chim chưa hiện rõ hình đôi cánh, thì quang cảnh đàn chim bay lên giống như đám gió bốc tro tiền, tàn bay liên tri hồ điệp.”
(Đất rừng phương Nam- Đoàn Giỏi)
Để cảnh sân chim hiện lên thật cụ thể và sinh động, tác giả đã miêu tả cảnh theo trình tự nào?
Viết bài tập làm vAN tả cảnh ở nhà

Dề bài: Một buổi sáng, em đến trường làm trực nhật. Hãy tả lại cảnh ngôi trường của em vao buổi sáng đó!
I/ Yêu cầu chung:
- Tả cảnh ngôi trường của em , vào buổi sáng.
Viết bài van tả cảnh hoàn chỉnh, bố cục rõ ràng.
Kết hợp các nang lực khi miêu tả
Trinh tự tả Phù hợp, lời van diễn đạt lưu loát, trinh bày sạch sẽ.
II/ Yêu cầu cụ thể:
1/ Mở bài (1,5đ ): -Giới thiệu được ngôi trường
2/ Thân bài (7đ): Tả cảnh ngôi trường theo thứ tự
Trên đường đi: không khí buổi sáng, cảnh vật thiên nhiên, con người
đến nơi: + Tả bao quát cảnh ngôi trường, các dãy lớp, không khí chung,
+ Tả cụ thể: cảnh ngoài sân ( hàng cây ghế đá, tiếng gió... ). Cảnh bên trong các lớp học
Khi làm trực nhật xong: ánh n?ng, các bạn học sinh, một ngày học mới b?t đầu. 3/ Kết bài (1,5đ): Cảnh đẹp trở thành kỷ niệm g?n bó với em.
hướng dẫn về nhà:
1. Bài cũ:
- Học thuộc ghi nhớ
- Làm hết bài tập còn lại
- Viết bài Tập làm van theo đề giáo viên đã giao (thứ hai tuần sau nộp)
2. Bài mới:
- Soạn van bản " Buổi học cuối cùng"
+ Tóm tắt van bản
+ Trả lời các câu hỏi phần đọc hiểu van bản
Giê häc cña chóng ta kÕt thóc t¹i ®©y. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n ban gi¸m kh¶o, c¸c thÇy c« gi¸o!
C¸m ¬n c¸c em häc sinh!