Bài 21. Phương pháp tả cảnh

Tiết 88
Phương pháp tả cảnh
I/ PHƯƠNG PHÁP VIẾT VĂN TẢ CẢNH
Ví dụ:
a, Ví dụ 1.
Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ.
(Võ Quảng)
- Đoạn văn miêu tả cảnh gì?
Đoạn văn miêu tả cảnh Dượng Hương Thư chèo thuyền vượt thác.
- Cảnh Dượng Hương Thư vượt thác được miêu tả qua những chi tiết nào? (Động tác và ngoại hình).
+ Động tác: Thả sào, rút sào nhanh như cắt.
+ Ngoại hình: Như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào.
Như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ.
- Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật: So sánh.
Cảnh thác ở đây hiện lên như thế nào?
Thác dữ nước chảy xiết, cảnh thiên nhiên hùng vĩ.
b. Ví dụ 2.
Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này trồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh trai lọ, ... Lòa nhòa ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai.
( Đoàn Giỏi)
Đoạn văn tả cảnh gì?
Tả cảnh sắc sông nước Năm Căn.
Những chi tiết miêu tả tiêu biểu?
- Mênh mông.
- Nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác.
- Cá nước bơi hàng đàn đen trũi.
- Rừng đước dựng lên cao ngất.
- Cây đước dựng dài theo bãi,…
Người viết quan sát cảnh vật ở vị trí nào?
Ngồi trên thuyền trôi xuôi từ kênh ra sông.
Cảnh vật được miêu tả theo thứ tự nào?
Từ dưới sông nhìn lên bờ , từ gần đến xa.

c, Lũy làng
Lũy làng là một vành đai phòng thủ kiên cố! Lũy làng có ba vòng bao quanh làng. Màu xanh là màu của lũy:
Lũy ngoài cùng, trồng tre gai, thứ tre gốc to, thân to nhưng ngoằn ngoèo không thẳng, cành rậm, đan chéo nhau. Mỗi nhánh tre lại có những gai tre nhọn hoắt, rất cứng, mà những ai bén bảng vào ven lũy, vô ý giẫm phải, khêu nhổ cũng khá phiền.
Lũy tre ngoài cùng này không đốn, tre đời nọ truyền đời kia. Tre cụ, tre ông, tre bà, tre cha, tre mẹ, tre con, tre cháu, chút chít, chằng chéo bằng ngọn bằng tán, bằng cách ấy khiến con sẻ bay cũng không lọt... Những gốc tre cứ to bự lên, chuyển thành màu mốc, khép kín vào nhau, thành bức tường thành bằng tre, mà với chiến tranh giáo mác, voi ngựa thuở xưa, muốn đột nhập vào làng cũng chẳng dễ gì!
Lũy giữa cũng toàn tre nhưng là loại tre thẳng(tre hóa). Lũy trong cùng tre càng thẳng hơn. Tre óng chuốt vươn thẳng tắp, ngọn không dày và rậm như tre gai. Suốt năm tre xanh rờn đầy sức sống. Và đến mùa đổi lá thì toàn bộ tán xanh chuyển thành một màu vàng nhạt. Khi một trận gió lùa lay gốc, tầng tầng lá nối nhau bay xuống tạo thành một dải vàng... Tre lũy làng thay lá ... Mùa lá mới òa nở, thứ màu xanh lục, nắng sớm chiếu vào trong như ngọc, đẹp như loại cây cảnh quần thể, báo hiệu một mùa hè sôi động. Thân tre cứng cỏi, tán tre mềm mại. Mưa rào ập xuống, rồi trời tạnh, mối cánh chuồn chuồn đan cài trong bầu trời đầy mây xốp trắng. Nhìn lên, những ngọn tre thay lá, những búp tre non kín đáo, ngây thơ, hứa hẹn sự trưởng thành, lòng yêu quê của con người được bồi đắp lúc nào không rõ!...
Dưới gốc tre, tua tủa những mầm măng. Măng trồi lên nhọn hoắt như một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất lũy mà trỗi dậy, bẹ măng mọc kín thân cây non, ủ kĩ như áo mẹ trùm lần trong lần ngoài cho đứa con non nớt. Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử?...
( Ngô Văn Phú)
Văn bản miêu tả cảnh gì?
Văn bản miêu tả lũy tre làng.
Bố cục:
Gồm 3 phần:
- Mở bài: Từ đầu … “màu của lũy”( Giới thiệu lũy tre làng).
- Thân bài: Tiếp theo … “không rõ”( Tả kĩ ba vòng của lũy tre).
- Kết bài: Còn lại: Phát biểu cảm tưởng( Ai bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử).
Trình tự miêu tả:
- Tả từ khái quát đến cụ thể.
- Tả từ ngoài vào trong theo thứ tự không gian.
2. Ghi nhớ
Muốn tả cảnh cần:
- Xác định được đối tượng miêu tả.
- Quan sát, lựa chọn được những hình ảnh tiêu biểu.
- Trình bày những điều quan sát được theo một trình tự.
Bố cục của một bài tả cảnh thường có ba phần:
- Mở bài: Giới thiệu cảnh được tả.
- Thân bài: Tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự.
- Kết bài: Thường phát biểu cảm tưởng về cảnh vật đó.
II. Luyện tập phương pháp viết văn tả cảnh.
Bài 1: Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm văn thì em sẽ miêu tả như thế nào?

Quan sát,lựa chọn hình ảnh tiêu biểu, cụ thể:
Miêu tả theo thứ tự nào:










Quan sát, lựa chọn hình ảnh tiêu biểu:
+ Cảnh học sinh nhận đề, một vài gương mặt tiêu biểu.
+ Cảnh học sinh chăm chú làm bài.
+ Hoạt động của giáo viên khi học sinh làm bài.
+ Cảnh lớp học: bàn ghế, bảng đen,…
+ Cảnh thu bài.
…
Miêu tả theo thứ tự:
+ Không gian/ thời gian.
+ Từ ngoài vào trong/ từ trong ra ngoài.
+ Từ trên bảng xuống cuối lớp.



Viết phần mở bài và kết bài cho bài văn.
- Mở bài: Giới thiệu cảnh được miêu tả.
( Cảnh lớp học trong giờ viết tập làm văn).
- Kết bài: Phát biểu cảm tưởng.
Bài 3: Lập dàn ý.
Mở bài: Giới thiệu cảnh được miêu tả. (Biển đẹp).
Thân bài: Tả vẻ đẹp và màu sắc của biển ở nhiều thời điểm khác nhau:
Buổi sáng:
Buổi chiều:
Buổi trưa:
Ngày mưa rào:
Ngày nắng:
Kết bài: Nêu nhận xét và suy nghĩ của mình về sự thay đổi cảnh sắc của biển.( Biển nhiều khi rất đẹp…ánh sáng tạo nên).
Bài tập về nhà
Làm bài 2.
Học bài và chuẩn bị viết bài văn số 5- văn tả cảnh.