Bài 21. Phong trào yêu nước chống Pháp của nhân dân Việt Nam trong những năm cuối thế kỉ XIX

Chào mừng các thầy cô giáo về tham dự hội giảng thay sách giáo khoa lớp 11
1
1. Hàm Nghi
2.Tôn Thất Thuyết
3. Phan Đình Phùng
Kiểm tra bài cũ :
Phong trào Cần vương
Các nhân vật trên liên quan tới sự kiện lịch sử nào?
Nhân vật lịch sử trên là ai?
Nêu hiểu biết của em về ông?
KIỂM TRA BÀI CŨ
Phong trào Cần vương nổ ra và phát triển như thế nào?
Sau khi cuộc tấn công quân Pháp thất bại, Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi ra Tân Sở (Quảng Trị). Tại đây, ngày 13-7-1885, vua Hàm Nghi ra Chiếu Cần vương, kêu gọi văn thân và nhân dân đứng lên giúp vua cứu nước.
Phong trào yêu nước chống xâm lược hưởng ứng chiếu “Cần vương” dâng lên sôi nổi, kéo dài đến cuối thế kỷ XIX, được gọi là Phong trào Cần vương.
Về diễn biến, Phong trào Cần vương chia làm hai giai đoạn:
+ 1885-1888: Bùng nổ khắp cả nước, sôi động nhất là các tỉnh Trung, Bắc Kì.
+ 1888-1896: Quy tụ thành những cuộc khởi nghĩa lớn, có quy mô và trình độ tổ chức cao hơn.
II. Mét sè cuéc khëi nghÜa tiªu biÓu trong phong trµo cÇn v­¬ng vµ phong trµo ®Êu tranh tù vÖ cuèi thÕ kØ XIX
2. Khởi nghĩa Ba Dình (1886-1887)
Bài 21
Phong trào yêu nước chống Pháp của nhân dân Việt Nam trong những năm cuối thế kỉ XIX
(Tiết thứ 2)
1. Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883-1892)
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
4. Khởi nghĩa Yên Thế (1884- 1913)
1. Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883-1892)
- Lãnh đạo:
Nguyễn Thiện Thuật
“Quan Tán Thuật tài kiêm văn võ
Vốn khi xưa cùng Đức bộ Hoàng*
Kinh thiên nhất tục chi nan
Sơn Tây một dải ngang tàng lưỡi gươm”.
Nguyễn Thiện Thuật(1844-1926)
* Hoàng Tá Viêm
1. Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883-1892)
- Lãnh đạo:
Nguyễn Thiện Thuật
(1844-1926)
- Địa bàn hoạt động:

Lược đồ khởi nghĩa Bãi Sậy
HÀ NỘI
HƯNG YÊN
KHOÁI CHÂU
VĂN GIANG
MỸ HÀO
Vị trí Bãi Sậy có tầm quan trọng như thế nào?

Hưng Yên,Hải Dương, Bắc Ninh, Thái Bình.
Căn cứ chính: Bãi Sậy (Hưng Yên)
Lược đồ khởi nghĩa Bãi Sậy
Văn chỉ Bình dân (Khoái Châu)-Nơi Nguyễn Thiện Thuật tế cờ khởi nghĩa
HÀ NỘI
HƯNG YÊN
KHOÁI CHÂU
VĂN GIANG
MỸ HÀO
1. Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883-1892)
- Lãnh đạo:
Nguyễn Thiện Thuật
(1844-1926)

Địa bàn hoạt động:
H­ng Yªn,H¶i D­¬ng, B¾c Ninh, Th¸i B×nh.
C¨n cø chÝnh: B·i SËy (H­ng Yªn)
Chiến thuật đánh giặc
Du kích
- Diễn biến:
(SGK)
KÕt qu¶:
Qua nhiÒu ngµy chiÕn ®Êu nghÜa qu©n ®· bÞ gi¶m sót.
C¨n cø B·i SËy vµ c¨n cø hai s«ng bÞ Ph¸p bao v©y.NguyÔn ThiÖn ThuËt ph¶i sang Trung Quèc, §èc TÝt ph¶i hµng giÆc
- Ý nghĩa:

“Mẹo thao lược tài tình lắm vẻ
Xuất sư như xuất quỷ nhập thần
Khi xa, khi lại như gần
Khi chơi hóa thật, khi Đông lại Đoài”
Khi giả cách làm trai thợ gặt
Khi dấu mình giả bắt tôm cua
Làm cho giặc phải xa cơ...

(Vè Tán Thuật)
0
Tiêu biểu cho tinh thần đấu tranh bất khuất của nhân dân Bắc Kì
2. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
- Lãnh đạo:
Phạm Bành, Đinh Công Tráng
“Có chàng Công Tráng họ Đinh
Dựng luỹ Ba Đình chống đánh giặc Tây
Cơ mưu dũng lược ai tày
Chẳng quản đêm ngày vì nước lo toan”
2. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
- Lãnh đạo:
Phạm Bành, Đinh Công Tráng

- Địa bàn hoạt động:
Thượng Thọ, Mậu Thịnh,
Mỹ Khê ( Nga Sơn -Thanh Hóa)
Lược đồ căc cứ Ba Đình
Tại sao cuộc khởi nghĩa
mang tên Ba Đình?
2. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
“Lệnh cho dân chúng chặt tre
Chẻ nan đan sọt, nhặt về cho nhanh
Kéo quân đến đóng Ba Đình
Đào hào, đắp ụ, can thành tứ vi”.
Lược đồ căc cứ Ba Đình
- Điểm mạnh: Vị trí cứ điểm Ba
Đình, án ngữ đường số 1, có
thể tiếp tế lương thực, vũ khí từ
biển vào, có lợi cho phòng thủ
chiến đấu.
- Điểm yếu: Dễ bị cô lập, khó
khăn khi rút lui nếu bị tấn công.
Quan sát Công sự phòng thủ Ba
Đình, em hãy cho biết những
điểm mạnh, điểm yếu của cứ
điểm này?

2. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
- Lãnh đạo:
Phạm Bành, Đinh Công Tráng

- Địa bàn hoạt động:
Thượng Thọ, Mậu Thịnh,
Mỹ Khê ( Nga Sơn -Thanh Hóa)
- Chiến thuật đánh giặc:
Phòng thủ
Lược đồ căc cứ Ba Đình
2. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
“Trông ra dãy phố hai hàng
Đồn đây có tiếng một chàng cai Mao*
Người này thật đấng anh hào
Quân dư năm vạn, người cao bằng vời
Bình yên vẫn thường xuống chơi
Đến ngày loạn lạc trấn nơi cửa rừng”.
Lược đồ vị trí Mã Cao
Căn cứ Ba Đình
Căn cứ Mã Cao do Hà Văn Mao chỉ huy
2. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887)
- Lãnh đạo:
Phạm Bành, Đinh Công Tráng
- Địa bàn hoạt động:3 làng
Thượng Thọ, Mậu Thịnh,
Mỹ Khê (Thanh Hóa)
- Chiến thuật đánh giặc:
Phòng thủ
- Lực lượng:
Người Kinh, người Thái, người
Mường...
- Diễn biến:
Cuộc chiến đấu quyết liệt từ
tháng 12-1886 đến 1-1887
- Ý nghĩa:
Tiêu biểu cho tinh thần đấu
tranh bất khuất của nhân dân
Thanh Hóa.

Lược đồ căc cứ Ba Đình
- Bài học kinh nghiệm:Cần biết lợi dụng địa hình, địa vật tránh thủ hiểm một nơi
- Kết quả: Cuộc khởi nghĩa thất bại
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
- Lãnh đạo:
Phan Đình Phùng
Phan Đình Phùng (1847-1895)
“Khen thay Cao Thắng tài to
Lấy ngay súng giặc về cho thợ rèn
Đêm ngày tỉ mỉ mở xem
Lại thêm có cả đội Quyên cúng tài
Xưởng trong cho chí xưởng ngoài
Thợ rèn cao tỉnh đều mời hội công
Súng ta chế tạo vừa xong
Đem ra mà bắn nức lòng thắm thay
Bắn cho tiệt giống quân Tây
Cậy nhiều súng ống phen này hết khoe.”
(Vè Quan Đình)

3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
- Lãnh đạo:
Phan Đình Phùng
Cao Thắng
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
- Lãnh đạo:
Phan Đình Phùng, Cao Thắng
- Địa bàn hoạt động:
4 tỉnh: Thanh Hóa, nghệ An,
Hà Tĩnh, Quảng Bình
- Căn cứ chính:
Vô Quang (Hương Khê- Hà Tĩnh)
- Chiến thuật đánh giặc:
Du kích, vận động chiến
- Diễn biến:
+ 1885-1888: thời kỳ tổ chức,
huấn luyện, xây dựng công sự,
rèn đúc vũ khí.
+ 1888-1895: thời kỳ chiến đấu.

Lược đồ khởi nghĩa Hương Khê
HƯƠNG KHÊ
( Từ đầu năm 1889, nghĩa quân đẩy mạnh hoạt động và liên tục mở rộng các cuộc tập kích,đẩy lùi nhiều cuộc hành quân càn quét của địch
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
Lược đồ khởi nghĩa Hương Khê
THÀNH HÀ TĨNH
* Kết quả: Từ cuối năm 1893 lực lượng nghĩa quân bị hao mòn.Cao Thắng hi sinh( tháng 10/1893).

- Trong một trận đánh ác liệt, Phan Đình Phùng hy sinh (28/12/1895), những thủ lĩnh cuối cùng rơi vào tay giặc

Phan Đình Phùng khóc thương người anh hùng trẻ tuổi
CaoThắng, hi sinh khi mới 29 tuổi (1893).
“Có chí không thành, anh hùng đã mất.
Chưa thắng đã chết, ý trời ra sao?
Công muốn lập nên, gõ mái * nặng thề trừ giặc nước
Việc khôn tính trước, lên yên ** nay thấy vắng người.”

* Điển tích “gõ mái”.
** Điển tích “lên yên”
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
Phan Đình Phùng (1847-1895)
Bài thơ tuyệt mệnh của Phan Đình Phùng
“Nhung trường vâng mệnh đã mười đông
Vũ lược còn chưa lập được công
Dân đói kêu trời, xao xác nhạn,
Quân gian chật đất, rộn ràng ong
Chín lần xa giá non sông cách
Bốn bể nhân dân nước lửa hồng
Trách nhiệm càng cao càng nặng gánh
Tướng môn riêng thẹn mặt anh hùng”
Bản dịch của Trần Huy Liệu
Thơ văn yêu nước thế kỷ XIX
“Ông chết rồi, nhưng bọn Pháp vẫn không tha, chúng quật mộ ông lên, đốt xác và cho đem vứt đi. Người ta báo thù cả người đã nằm yên dưới mộ”. (Trần Dân Tiên)
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895)
- Lãnh đạo:
Phan Đình Phùng, Cao Thắng
- Địa bàn hoạt động: 4 tỉnh
Thanh Hóa, nghệ An,
Hà Tĩnh, Quảng Bình
- Căn cứ chính: Vô Quang (Hương Khê- Hà Tĩnh)
- Chiến thuật đánh giặc:
Du kích, vận động chiến
- Diễn biến:
+ 1885-1888:
+ 1888-1895:

- Ý nghĩa:
Là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu
nhất trong phong trào Cần
vương.
Cuộc khởi nghĩa Hương Khê thất bại cũng đánh dấu phong trào Cần vương kết thúc trong cả nước.
Cuộc khởi nghĩa Hương Khê đánh dấu bước phát triển cao nhất của phong trào Cần vương dưới sự lãnh đạo của các văn thân, sĩ phu yêu nước.
Em hãy nêu vị trí vai trò của cuộc khởi nghĩa Hương Khê?
+Vì: Kéo dài hơn 10 năm, dài nhất trong các cuộc khởi nghĩa Cần Vương
+ Địa bàn rộng khắp 4 tỉnh trung bộ
+ Căn cứ rộng lớn khắp vùng núi 4 tỉnh căn cứ chính Hương Khê, còn có nhiều căn cứ khác
+ Chuẩn bị tương đối chu đáo: có thể chế tạo được súng trường, tích trữ lương thảo, đào đắp công sự liên hoàn
+ Đánh nhiều trận nổi tiếng
Tại sao?
Khëi nghÜa thÊt b¹i
4. Khởi nghĩa Yên Thế (1884-1913)
* Căn cứ Yên Thế
4. Khởi nghĩa Yên Thế (1884-1913)
Bắc Giang
* Căn cứ Yên Thế
Bắc Giang
4. Khởi nghĩa Yên Thế (1884-1913)
* Căn cứ Yên Thế
Yên thế - Bắc Giang
4. Khởi nghĩa Yên Thế (1884-1913)
* Căn cứ Yên Thế
- Nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Bắc Giang.
- Có nhiều ngả thông với miền thượng du sau lưng và đồng bằng trước mặt.
- Là vùng trung du đất đồi, cây cối rậm rạp, địa hình hiểm trở, khí hậu khắc nghiệt
Bắc Giang
4. Khởi nghĩa Yên Thế (1884-1913)
* Căn cứ Yên Thế
Lược đồ: Căn cứ Yên Thế
Bên trong căn cứ Yên Thế
Nông dân Yên Thế bị rên xiết dưới ách thống trị của đế quốc và phong kiến.
4. Khởi nghĩa Yên Thế ( 1884 - 1913)
* Nguyên nhân
- Thực dân Pháp bình định, chiếm đất.
* Căn cứ Yên Thế
- Do truyền thống yêu nước của nhân dân ta.
4. Khởi nghĩa Yên Thế (1884-1913)
* Căn cứ Yên Thế
* Nguyên nhân
- Hoạt động riêng lẻ, chưa có sự thống nhất.
- Vừa chiến đấu, vừa xây dựng cơ sở.
- Hai lần giảng hòa với Pháp.
- Pháp tấn công lên Yên Thế, sát hại thủ lĩnh. Khởi nghĩa tan rã.
* Diễn biến
Hải Phòng
Nghĩa quân Yên Thế bị bắt
Lược đồ: Khởi nghĩa Yên Thế
CỦNG CỐ BÀI HỌC
- Phong trào Cần Vương gồm những cuộc khởi nghĩa hưởng ứng chiếu Cần Vương với mục đích giúp vua cứu nước, hưởng ứng lởi kêu gọi của triều đình. Còn phong trào nông dân Yên Thế nhằm mục đích chống chính sách cướp bóc và bình định quân sự của thực dân Pháp, các xóm làng của nông dân từ các nơi tụ họp về nương nhờ lẫn nhau để sinh sống và chống lại các thế lực đe doạ từ bên ngoài, họ tự mình đứng lên để bảo vệ cuộc sống của mình, đó là phong trào mang tính tự phát(tính chất tự vệ) của nông dân. Vì thế không thể xếp phong trào nông dân Yên Thế vào phong trào Cần Vương.
Nêu những điểm khác nhau giữa phong trào nông dân Yên Thế và phong trào Cần Vương
+ Giống nhau:
a, ........................................................................
.............................................................................
………………………………..……………….…….
Bài tập 1 : So sánh cuộc khởi nghĩa Yên Thế với phong trào Cần Vương .
+ Khác nhau:
Nhóm 1
Nhóm 2
Nhóm 3
Nhóm 4
+ Giống nhau:
- Đều thể hiện tinh thần yêu nước của nhân dân ta.
- Hình thức: Đều là khởi nghĩa vũ trang.
- Kết quả: Đều bị thực dân Pháp đàn áp.
+ Khác nhau:
Bài tập 1 : So sánh cuộc khởi nghĩa Yên Thế với phong trào Cần Vương .
Bài tập2:
* Ông là nhân vật chính của bộ phim: "Thủ lĩnh áo nâu".
* Biệt danh của ông là: "Hùm thiêng Yên Thế".
Ông là ai?
Hoàng Hoa Thám
Bài học kết thúc
Xin chân trọng cảm ơn các thầy cô và các em học sinh
Chúc các thầy cô và các em
mạnh khoẻ - hạnh phúc
Chúc hội giảng thành công rực rỡ