Bài 21. Phong trào yêu nước chống Pháp của nhân dân Việt Nam trong những năm cuối thế kỉ XIX

BÀI 21
PHONG TRÀO YÊU NƯỚC CHỐNG PHÁP
CỦA NHÂN DÂN VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỈ XIX
Cuộc phản công quân Pháp của phái chủ chiến tại kinh thành Huế và sự bùng nổ phong trào Cần Vương.
I. PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG BÙNG NỔ
a. Nguyên nhân
Vì sao phái chủ chiến trong kinh thành Huế lại tấn công thực dân Pháp?
- Sau hai hiệp ước 1883, 1884, Pháp thiết lập chế độ bảo hộ ở Bắc Kì và Trung Kì.
- Phong trào kháng chiến của nhân dân vẫn tiếp tục phát triển.
- Âm mưu của Pháp là tiêu diệt phe chủ chiến của triều đình.
Phái chủ chiến tấn công
- Đêm mùng 4 - rạng 5/7/1885 Tôn Thất Thuyết cho quân tấn công tòa Khâm sứ và đồn Mang Cá.
- Sáng 5/7/1885 Pháp phản công, cướp bóc và tàn sát nhân dân.

- Tôn Thất Thuyết đưa vua
Hàm Nghi rời kinh thành,
lên Tân Sở (Quảng Trị)
Chú giải
Nơi ban Chiếu Cần Vương
HUẾ
- 13/7/1885 Tôn Thất Thuyết lấy danh vua Hàm Nghi xuống chiếu Cần vương kêu gọi nhân dân giúp vua cứu nước.
 Phong trào Cần vương bùng nổ, kéo dài hơn 10 năm.

Trích “Chiếu Cần Vương”
“Từ xưa, kế chống giặc không
ngoài 3 điều: đánh, giữ, hòa…
Nước ta gần đây ngẫu nhiên gặp
nhiều việc. Trẫm tuổi trẻ nối ngôi,
không lúc nào không nghĩ đến việc
tự cường tự trị. Kẻ Tây ngang bức,
hiện tình mỗi ngày một quá thêm.
Hôm trước chúng tăng thêm binh
thuyền đến, buộc theo những điều
mình không thể làm được;ta chiếu
lệ thường khoản tiếp chúng không
chịu nhận thứ gì.…Phàm những
người cùng được chia mối lo này
cũng đã dư biết.Biết thì phải tham
gia công việc….”

- Thế nào là “Cần vương”?
- Nội dung – ý nghĩa
của chiếu Cần vương?
Thảo luận
Trích “Chiếu Cần Vương”

“Từ xưa, kế chống giặc không ngoài 3 điều: đánh, giữ, hòa…Nước ta gần đây ngẫu nhiên gặp nhiều việc. Trẫm tuổi trẻ nối ngôi, không lúc nào không nghĩ đến việc tự cường tự trị. Kẻ phái của Tây ngang bức, hiện tình mỗi ngày một quá thêm. Hôm trước chúng tăng thêm binh thuyền đến, buộc theo những điều mình không thể làm được;ta chiếu lệ thường khoản tiếp chúng không chịu nhận thứ gì.…Phàm những người cùng được chia mối lo này cũng đã dư biết.Biết thì phải tham gia công việc….”
2. Các giai đoạn phát triển của phong trào Cần vương
Đà Nẵng
LƯỢC ĐỒ NƠI DIỄN RA CÁC CUỘC KHỞI NGHĨA TRONG
PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG (1885-1896)
Nhóm 1: Đặc điểm
giai đoạn 1
(1885- 1888)
Nhóm 2: Đặc điểm
giai đoạn 2
(1888- 1896)
Thảo luận
Vua Hàm Nghi, Tôn Thất Thuyết và các văn thân sĩ phu yêu nước
Đông đảo nhân dân tham gia
Phạm vi rộng lớn nhất là ở Bắc Kì và Trung Kì
Cuối năm 1888 vua Hàm Nghi bị bắt và bị đày sang Angiêri
Phong trào bùng nổ trong phạm vi rộng lớn khắp cả nước, với hàng trăm cuộc khởi nghĩa, sôi động nhất là các tỉnh Bắc Kì và Trung Kì
Thu hẹp, quy tụ thành những trung tâm lớn, chủ yếu là ở vùng núi, trung du
Năm 1896 phong trào thất bại.
Các văn thân, sĩ phu yêu nước
Đông đảo các tầng lớp nhân dân
Phong trào đặt dưới sự chỉ huy của vua Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết, quy mô rộng lớn khắp các tỉnh Bắc Kì và Trung Kì
Dưới sự chỉ đạo của Văn thân, Sĩ phu phong trào tiếp tục phát triển và quy tụ thành những trung tâm ở miền trung du và miền núi

Vì sao phong trào Cần vương lại thất bại?
* Tính chất:
Là phong trào yêu nước chống thực dân Pháp theo khunh hướng ý thức hệ phong kiến, thể hiện tính dân tộc sâu sắc.
Lãnh đạo phong trào Cần vương là?
a. Tôn Thất Thuyết
b. Vua Hàm Nghi
c. Các văn thân, sĩ phu yêu nước
d. Cả a,b,c đều đúng
A. Có sự ủng hộ của đông đảo nhân dân trong cả nước và bộ
phận quan lại chủ chiến trong triều đình và ở các địa phương.
B. Có sự đồng tâm nhất trí trong Hoàng tộc.
C.Có sự ủng hộ của triều đình Mãn Thanh.
D.Tất cả các ý trên đều đúng.
Phái chủ chiến đứng đầu là Tôn Thất Thuyết, tổ chức cuộc phản công quân Pháp và phát động phong trào Cần Vương dựa trên cơ sở:
Tính chất của phong trào Cần vương là?
a. Cách mạng tư sản
b. Cách mạng dân chủ tư sản kiểu cũ
c. Cách mạng vô sản
d. Phong trào yêu nước chống Pháp theo khuynh hướng ý thức hệ phong kiến
BỐ CỤC BÀI HỌC
PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG BÙNG NỔ
1. Cuộc phản công quân Pháp của phái chủ chiến tại kinh thành Huế và sự bùng nổ phong trào Cần Vương
2. Các giai đoạn phát triển của phong trào Cần Vương
II. MỘT SỐ CUỘC KHỞI NGHĨA TIÊU BIỂU CỦA PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG
II. MỘT SỐ CUỘC KHỞI NGHĨA TIÊU BIỂU CỦA PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG
Khởi nghĩa Bãi Sậy
Khởi nghĩa Ba Đình
Khởi nghĩa Hương Khê
Khởi nghĩa Yên Thế
Nguyễn Thiện Thuật
1883-1892
Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh, Thái Bình sang cả Nam Định và Quảng Yên. Căn cứ chính là Bãi Sậy
- Từ 1885-1887 Nghĩa quân tổ chức lực lượng, xây dựng căn cứ và đẩy lùi nhiều cuộc càn quét của địch
-Từ 1888-1892 Nghĩa quân bước vào giai đoạn chiến đấu quyết liệt và anh dũng

-Nguyện Thiện Thuật sinh năm 1844, quê ở làng Xuân Dục, Mĩ Hào, Hưng Yên. Ông thi đỗ cử nhân năm 1876, sau đó được phong chức Tán tương quân vụ tỉnh Hải Dương.
-Tháng 8/1883, Pháp chiếm Hải Dương, Nguyễn Thiện Thuật đã mộ quân mưu chiếm lại tỉnh lị.
-Tháng 7/1885, được tin Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương, ông trở về tổ chức phong trào kháng chiến ở Hưng Yên.

1. Khởi nghĩa Bãi Sậy
Lược đồ khởi nghĩa Bãi sậy
2. Khởi nghĩa Ba Đình ( 1886 – 1887 ) :
Lãnh đạo
Phạm Bành

Đinh Công Tráng
3 làng: Mậu Thịnh, Thượng Thọ, Mĩ Khê
(Nga Sơn – Thanh Hóa)
Địa bàn
Hoạt động
Xây dựng căn cứ kiên cố, độc đáo
Xây dựng lực lượng.
Chặn đánh địch đi qua căn cứ.
Kết quả - Ý nghĩa
- Cuộc khởi nghĩa bị đàn áp, thất bại.
- Nhưng đã thể hiện rõ nét truyền thống chiến đấu bất khuất, cổ vũ tinh thần đấu tranh của nhân dân ta.
3-Khởi nghĩa Hương Khê ( 1885 – 1896 ) :
Lãnh đạo
Phan Đình Phùng

Cao Thắng

Địa bàn
-Căn cứ chính
+Hương Khê
-Địa bàn họat động : 4 tỉnh
+Thanh Hóa
+Nghệ An
+Hà Tĩnh
+Quảng Bình
Hoạt động
-GĐ 1885-1888:
+Chuẩn bị lực lượng
-Xây dựng căn cứ, chuẩn bị súng trường, lương thực
-GĐ 1888-1896:
+Chiến đấu quyết liệt
+Từ 1889 mở nhiều cuộc tập kích địch
+Chủ động tấn công thắng nhiều trận lớn nổi tiếng
Kết quả- Ý nghĩa
-Từ cuối 1893 lực lượng nghĩa quân bị hao mòn
-Tháng 10/1893 Cao Thắng hy sinh ở đồn Nu
-Ngày 28/12/1895 Phan Đình Phùng hy sinh → khởi nghĩa thất bại
-Là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nhất trong phong trào Cần Vương.

-Phan Đình Phùng sinh năm 1847 ở làng Đông Thái xã Tùng Ảnh huyện Đức Thọ, Hà Tĩnh.

-Năm 1877 thi đỗ Đình nguyên Tiến sĩ, từng làm quan Ngự sự trong triều đình
-Cao Thắng sinh 1864 trong một gia đình nông dân, quê ở Hàm Lại (Sơn Lễ-Hương Sơn-Hà Tĩnh).
-Năm 20 tuổi từng tham gia khởi nghĩa Trần Quang Cán, từng bị bắt giam tại nhà lao Hà Tĩnh.
Vụ Quang
Quảng Bình
Nghệ An
Thanh Hóa
Hà Tĩnh
4. Khởi nghĩa Yên Thế
1884- 1913
Yên Thế (Bắc Giang)
Hoàng Hoa Thám
Đề Thám tức là Hoàng Hoa Thám tên thật là Trương Văn Thám sinh năm 1858 – 1913.

- 1882- 1892: xây dựng lực lượng và chống lại nhiều cuộc tấn công của Pháp.
-1893- 1897: Đề Thám giảng hòa với Pháp.
1898- 1908: Là thời gian hòa hoãn
1909- 1913: Pháp tấn công, nghĩa quân phải di chuyển đi nhiều nơi.
Hoạt động
4. Khởi nghĩa Yên Thế
1884- 1913
Yên Thế (Bắc Giang)
Hoàng Hoa Thám
- 1882- 1892: xây dựng lực lượng và chống lại nhiều cuộc tấn công của Pháp.
1893- 1897: Đề Thám giảng hòa với Pháp.
1898- 1908: Là thời gian hòa hoãn.
1909- 1913: Pháp tấn công, nghĩa quân phải di chuyển đi nhiều nơi.

+ Phong trào kéo dài suốt 30 năm, nhưng cuối cùng bị thực dân Pháp đàn áp và dập tắt.
+ L� phong tr�o d?u tranh l?n nh?t c?a nụng dõn. núi lờn ý trớ v� s?c m?nh b?n b?, d?o dai c?a nụng dõn.
Kết quả- Ý nghĩa
4. Khởi nghĩa Yên Thế
1884- 1913
Yên Thế (Bắc Giang)
Hoàng Hoa Thám
- 1882- 1892: xây dựng lực lượng và chống lại nhiều cuộc tấn công của Pháp.
1893- 1897: Đề Thám giảng hòa với Pháp.
1898- 1908: Là thời gian hòa hoãn.
1909- 1913: Pháp tấn công, nghĩa quân phải di chuyển đi nhiều nơi.
+ Thất bại
+ Là phong trào đấu tranh lớn nhất của nông dân… nói lên ý trí và sức mạnh bền bỉ, dẻo dai của nông dân.
Củng cố
Cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nhất trong phong trào Cần vương là:
A. Khởi nghĩa Bãi Sậy
B. Khởi nghĩa Ba Đình
C. Khởi nghĩa Hương Khê
D. Khởi nghĩa Yên Thế
Nguyên nhân thất bại của phong trào yêu nuớc Việt Nam cuối thế kỷ XIX- đầu thế kỷ XX?
Chúc các em học tốt