Bài 20. Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế kỷ X-XV

Bài 20: Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế kỷ X- XV.
-Thời lượng: 1 tiết -
Quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi sau: Hãy nói ngắn gọn những hiểu biết cuả em về những hình ảnh đó?
I. Tư tưởng, tôn giáo

Câu hỏi nội dung:
1. Hãy trình bày sự phát triển của Phật giáo qua các thời kỳ Lý- Trần- Lê sơ?


2. Hãy giải thích nguyên nhân Nho giáo chiếm ưu thế ở nước ta thế kỷ XV?
Phật giáo
Phật giáo phát triển như thế nào qua các thời kỳ Lý- Trần, Lê sơ?
* Thời Lý-Trần: Phát triển mạnh, nhà nước thời Lý coi Phật giáo là quốc giáo.
“ Đời Lý, nhân dân quá một nửa làm sãi, trong nước chỗ nào cũng có chùa (Lê văn Hưu)”
(Trích: Trần Quốc Vượng chủ biên, Cơ sở văn hóa Việt Nam, NXB GD, 2006, tr.168)
* Thời Lê sơ: Phật giáo bị thu hẹp, đi vào nhân dân.
Vì sao đến cuối thế kỷ XIV Phật giáo suy dần?
Nho giáo
Em biết gì về Nho giáo?(Nho giáo có nguồn gốc từ đâu? Do ai sáng lập? Giáo lý cơ bản của Nho giáo là gì?)

Tư tưởng, quan điểm của Nho giáo đề cao những nguyên tắc xã hội theo đạo lý “tam cương”, “ngũ thường”.
Tại sao Nho giáo và chữ Hán sớm trở thành hệ tư tưởng chính thống của giai cấp thống trị nhưng lại không phổ biến trong nhân dân?
Thời Lý- Trần: Nho giáo được sử dụng trong GD, thi cử; ảnh hưởng của nó trong xã hội hạn chế.
Thế kỷ XV: chế độ PK phát triển đến giai đoạn đỉnh cao, hoàn chỉnh, Nho giáo độc tôn.
II. Giáo dục, văn học, nghệ thuật, khoa học kỹ thuật
Câu hỏi nội dung:
1. Hãy nêu tác dụng của việc dựng bia tiến sĩ, nội dung của giáo dục, thơ văn thời kỳ này.


2. Hãy phân tích nét độc đáo của nghệ thuật nước ta thời kỳ này.
3. Hãy đánh giá những giá trị của văn hóa Thăng Long đối với lịch sử dân tộc. Liên hệ rút ra bài học cho bản thân trong việc giữ gìn, bảo vệ các di sản văn hoá.2
1. Giáo dục
Nhóm 1:
Hãy xây dựng bài trình bày về chủ đề giáo dục (dung lượng từ 1-2 trang A4) với một số câu hỏi gợi ý sau:
- Hãy tìm hiểu về quần thể kiến trúc Văn Miếu Quốc Tử Giám: sưu tầm tranh ảnh về Văn Miếu, thời gian lập Văn Miếu, dựng bia Tiến sĩ và việc dựng bia tiến sĩ có tác dụng như thế nào?
- Em biết gì về Thi Hương, thi Hội, thi Đình?
- Vì sao giáo dục Nho học không tạo điều kiện cho kinh tế phát triển?
Văn miếu Quốc Tử Giám

- Năm 1070 lập Văn Miếu.

- Năm 1075, tổ chức khoa thi quốc gia đầu tiên


- Năm 1484, dựng bia Tiến sĩ
Bia tiến sĩ trong Văn Miếu (Hà Nội)
Vì sao giáo dục Nho học không tạo điều kiện cho kinh tế phát triển?
Nội dung giáo dục thiên về triết học, thiên văn học, đạo đức, chính trị, không có nội dung KHKT.
2. Văn học
Nhóm 2
Hãy xây dựng bài trình bày về chủ đề về văn học (dung lượng từ 1-2 trang A4) với câu hỏi gợi ý sau:
- Văn học chữ Hán và chữ Nôm phát triển như thế nào thời kỳ này?
- Em biết gì về chữ Nôm?
- Hãy sưu tầm một số tác phẩm văn thơ được viết trong thời kỳ này?
- Nội dung của thơ văn phản ánh thời kỳ Lịch sử này như thế nào?
- Tại sao văn học thời kỳ này lại phát triển?
VH phát triển mạnh từ thời nhà Trần, nhất là văn học chữ Hán
Thế kỷ XV văn học chữ Hán và chữ Nôm đều phát triển.
“Nam quốc sơn hà nam đế cư
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư”
(Trích: SGK Lịch sử 10, tr.97)
Nội dung thơ văn:
Thể hiện niềm tự hào dân tộc
Ca ngợi chiến công oai hùng, cảnh đẹp của quê hương, đất nước.
3. Nghệ thuật
Nhóm 3, 4
 
Hãy xây dựng bài trình bày chủ đề về nghệ thuật (dung lượng từ 1-2 trang A4) với nội dung gợi ý sau:
- Sưu tầm tranh ảnh và nêu nhận xét về nghệ thuật kiến trúc của chùa Một Cột, Tháp Phổ Minh.
- Hãy phân loại những công trình kiến trúc ảnh hưởng của Nho giáo & Phật giáo.
- So sánh hình tượng rồng(qua hình 36 SGK tr.93 và hình 41 SGK tr.104) cho biết điểm khác nhau về hình tượng rồng ở 2 bức hình đó. Rút ra kết luận về sự khác nhau về quan niệm, tư tưởng về quyền lực của nhà vua qua hình tượng rồng thời Lý- Trần, Lê sơ
* Kiến trúc
Theo hướng Phật giáo gồm chùa- tháp- đền.
Theo hướng Nho giáo: cung điện, thành quách.
Chùa Một Cột (Hà Nội)
- Xây dựng năm 1049
- Biểu trưng cho sự kết hợp giữa Phật giáo và tín ngưỡng dân gian
Hình ảnh Tháp chùa Phổ Minh( Nam Định)
Lan can đá chạm rồng tại thềm điện Kính Thiên
Rồng thời Lê sơ
Rồng thời Lý- Trần
Rồng
thời
Lê
sơ
Điêu khắc: có họa tiết hoa văn độc đáo.
Nghệ thuật ca múa nhạc rất phát triển.
Trò chơi!!!!!!!!
Đoán công trình An Nam tứ đại khí!
Luật chơi:
4 nhóm HS dựa vào những thông tin cho sẵn để đoán xem đó là công trình nào. Thời gian cho mỗi nhóm là 3 phút.
Thông tin về 4 công trình :
1.Được xây dựng vào khoảng TK XI, có pho tượng Di Lặc bằng đồng cao 6 trượng (gần 4m)
2. Được xây dựng vào năm 1057 ở chùa Sùng Khánh, gần hồ Hoàn Kiếm, 12 tầng, cao 13m, xây bằng đá, riềng tầng 12 đúc bằng đồng.
3. Được đúc năm 1011, đường kính khoảng 1m, cao khoảng 2m, nặng vài vạn cân.
4. Đúc bằng đồng ở thời Trần, cao 1.6m, đường kính gần 4m, nặng 7 tấn.
Đáp án
Tượng Phật chùa Quỳnh Lâm
Tháp Báo Thiên
Chuông Quy Điền
Vạc Phổ Minh
4. Khoa học kỹ thuật
BTVN: HS hoàn thành bảng thống kê các thành tựu KHKT theo mẫu sau:
Trả lời nhanh!!!
1. Một số công trình văn hóa được xây dựng trong thời kỳ này còn tồn tại đến ngày nay đã có giá trị như thế nào về lịch sử, văn hóa, du lịch…?

2.Bản thân em sẽ làm gì để giữ gìn và bảo vệ các di sản văn hoá của dân tộc?
Thank you!!!