Bài 20. Nước Đại Việt thời Lê sơ (1428 - 1527)

Kiểm tra bài cũ

Nêu một số thành tựu văn học và khoa học, nghệ thuật thời Lê Sơ?
Tiết 43
Bài 20: Nước Đại Việt thời Lê Sơ (1428-1527)
IV. Một số danh nhân văn hóa xuất sắc của dân tộc
Nguyễn Trãi
Em biết gì về tiểu sử và thân thế của Nguyễn Trãi?


-Nguyễn Trãi- hiệu Ức Trai sinh năm 1380 ở kinh thành Thăng Long- là nguời học rộng, tài cao, đỗ thái học sinh và ra làm quan dưới triều Hồ .
-Sau kháng chiến thất bại của nhà Hồ, giặc Minh nhiều lần mua chuộc , dụ dỗ nhưng ông không chịu hợp tác nên bị chúng giam lỏng ở thành Đông Quan
Khi Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa Nguyễn Trãi đã làm gì ?
- Năm 1418 khi Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa, ông tìm vào Lam Sơn dâng “ Bình Ngô sách”-kế sách đánh quân Ngô . Khi tham gia lãnh đạo khởi nghĩa Lam Sơn ông đặc biệt coi trọng kế “ Mưu phạt tâm công”- Đánh vào lòng người.

- Phương châm này trở thành tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc của nghĩa quân Lam Sơn.
Vậy vai trò của ông được đánh giá như thế nào trong và sau cuộc khởi nghĩa Lam Sơn?
-Là nhà chính trị,quân sự đại tài, là nhà ngoại giao lỗi lạc,một anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới.
-Những đóng góp của ông là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn.
-Nhà nghiên cứu lịch sử Trần Khắc Kiệm viết về Nguyễn Trãi :”Phàm những việc quân, việc nước quan trọng đều trao cho ông trù tính”

Đỗ Nghi viết:
“ Nhà Lê sở dĩ lấy được thiên hạ đều do sức ông cả”
Lê Quý Đôn cũng nhận xét: “ Khi Thái Tổ dấy nghĩa binh. Ông cầm roi ngựa tới Lỗi Giang yết kiến, dâng 3 kế sách dẹp giặc Ngô…Vua biết tài phong chức và được dự bàn mưu kế, thảo ra thư hịch.trong các công thần khai quốc ông có công vào bậc nhất”.
Sau khởi nghĩa Lam Sơn ông có những đóng góp gì về văn hóa?
-Ông đóng góp trên nhiều lĩnh vực: văn học, lịch sử, địa lý.
Văn học
Em hãy kể tên một số tác phẩm văn học của ông?
-TP: Bình Ngô đại cáo; Quân trung từ mệnh tập; Quốc âm thi tập; Ức Trai thi tập…

Các tác phẩm văn học ấy thể hiện nội dung gì?
- Thể hiện sâu sắc tinh thần nhân đạo, lòng yêu nước thương dân tha thiết trọn đời.
“Bình Ngô đại cáo” là bản anh hùng ca tổng kết một cách tài tình cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc, đồng thời toát lên niềm tự hào dân tộc cao quý, chủ nghĩa yêu nước sáng ngời và tinh thần nhân đạo cao thượng ngay với kẻ thù,tinh thần nhân đạo ấy được thể hiện rõ qua câu văn:”Đem đại nghĩa để thắng hung tàn, Lấy chí nhân để thay cường bạo”
Em hãy kể tên một số tác phẩm sử học và địa lý của Nguyễn Trãi?

Sử học: Thiên lam dư hạ tập; Lam sơn thực lục; Hoàng triều quan chế…
Địa lý: Dư dịa chí
- ông viết ở thế kỷ XV là cuốn sách địa lý đầu tiên ở nước ta gồm 54 chương viết về địa thế và tài nguyên thiên nhiên của các khu vực trong nước.
HS đọc phần chữ nhỏ SGK

Qua nhận xét của Lê Thánh Tông em hãy tổng kết những đóng góp của Nguyễn Trãi?
- Nguyễn Trãi là anh hùng dân tộc- danh nhân văn hóa thế giới – nhân vật toàn tài số một trong lịch sử phong kiến Việt Nam.Là tinh hoa của thời đại, tên tuổi của ông làm rạng rỡ lịch sử dân tộc.
GV giới thiêu thêm về cái chết
oan nghiệt của NT
-Nguyễn Trãi là người có tính cương trực thẳng thắn,năm 1442 ông bị bọn gian thần vu oan là giết vua Lê Thái Tông. Ông đã phải chịu án –chu di tam tộc oan nghiệt nhất trong lịch sử Việt Nam- vụ án “Lệ chi viên”.
- Sau này khi tìm hiểu về con người và vụ án thấy rõ cốt cách , phẩm giá của NT ,vua Lê Thánh Tông đã minh oan cho ông rồi nhận xét : “Ức Trai tâm thượng quang khuê tảo”
GV hướng dẫn HS quan sát
chân dung Nguyễn Trãi
Quan sát chân dung em thấy
toát lên điều gì từ con người NT?
Quan sát chân dung ta thấy
NT có khuôn mặt thông
minh, phúc hậu ,những
nét hiền hòa, đậm vẻ ưu
tư sâu lắng mái tóc bạc phơ
và đôi mắt tinh anh- Bức
chân dung đã thể hiện khá
đạt tấm lòng yêu nước thương
dân và cuộc đời có ý nghĩa
của một bậc thiên tài.
có
Để tưởng nhớ công lao của Nguyễn Trãi nhân dân ta đã làm gì?

Lập đền thờ Nguyễn Trãi ở nhiều nơi.Tiêu biểu là khu đền thờ Nguyễn Trãi ở Côn Sơn ( Chí Linh - Hải Dương.)
 HS quan sát khu đền thờ Nguyễn Trãi:
Hàng năm có rất nhiều du khách đến khu đền thờ
Nguyễn Trãi thăm và tưởng nhớ đến
một bậc vĩ nhân đã có nhiều đóng góp cho dân
tộc.
Một cốt cách đáng để người đời sau ngưỡng mộ
Và tôn kính.
2. Lê Thánh Tông
HS đọc thầm phần chữ nhỏ SGK T 103
Trình bày những hiểu biết của em về tiểu sử Lê Thánh Tông?
-Sinh 20/7/1442 tên húy là Tư Thành, con thứ tư của Lê Thái Tông và mẹ là Ngô Thị Ngọc Giao
-Năm 1460 lên ngôi vua ( 18 tuổi)

Ông có thái độ như thế nào đối với
việc phát triển kinh tế- văn hóa?
A. Thờ ơ , không quan tâm .
B . Ít quan tâm ,mà chỉ lo về quân đội và pháp luật .
C. Rất quan tâm chăm lo cho sự phát triển kinh tế- văn hóa.
Đại Việt là quốc gia như thế nào dưới thời Lê thánh Tông?

Nước Đại Việt dưới thời Lê Thánh Tông là quốc gia phát triển thịnh trị nhất trong khu vực Đông Nam Á.
Em đánh giá như thế nào về vua Lê Thánh Tông?
Là vị vua anh minh, một tài năng kiệt xuất trên nhiều lĩnh vực: kinh tế, chính trị, quân sự.


Lê Thánh Tông có những đóng góp gì về văn học?
Là nhà văn, nhà thơ lớn nổi tiếng tài ba.
. Ông đứng ra thành lập “Hội Tao đàn” gồm thập nhị bát tú (26 nhà văn , nhà thơ ưu tú ) do Lê Thánh Tông làm chủ soái.
Sự ra đời của “ Hội Tao đàn” có ý nghĩa gì?
-Đánh dấu một bước phát triển cao về văn chương thời bấy giờ.
Nêu một số tác phẩm có giá trị của Lê Thánh Tông?
Có nhiều tác phẩm thơ văn phong phú, đồ sộ:” Hồng Đức quốc âm thi tập,, “ Thập giới cô hồn quốc ngữ văn”, “ Xuân vân thi tập”,” Quỳnh uyển cửu ca…

Nội dung thơ văn của ông và của hội tao đàn là gì?
Chứa đựng lòng yêu nước thương dân, tinh thần dân tộc sâu sắc.Ca ngợi nhà Lê và cảnh trí thiên nhiên của đất nước.
Em hãy đánh giá một cách khái quát về Lê Thánh Tông?
- LTT là nhân vật xuất sắc về nhiều mặt : KT, CT, QS, VH,GD. Đất nước Đại Việt dưới thời Lê Thánh Tông phát triển mạnh trên tất cả các lĩnh vực.
3. Ngô Sĩ Liên
Nêu những hiểu biết của em về Ngô Sĩ Liên?
- Là nhà sử học nổi tiếng thế kỷ XV, năm 1442 đỗ tiến sĩ.
Tác phẩm: Đại Việt sử ký toàn thư
GV : Năm 1479 ông soạn Đại Việt sử ký toàn thư chia 2 phần :

Phần 1: Chép từ thời Hồng Bàng 12 sứ quân(5 tập)
Phần 2: Từ nhà Đinh Lê Lợi lên ngôi hoàng đế (10 tập)

4. Lương Thế Vinh
Lương Thế Vinh là người như thế nào?

-Là người nổi tiếng thông minh,học rộng, tài trí .
GV: Sinh năm 1442 ở làng Cao Lương- Thiên Bản( Vụ Bản- Nam Định),nổi tiếng thần đồng, học rộng, tài trí, khoáng đạt, bình dị. Đậu trạng nguyên năm 22 tuổi, làm quan trong viện Hàn Lâm thời Lê Thánh Tông

Ông có đóng góp gì cho đất nước?

Đóng góp trên lĩnh vực: Toán học; phật học;
sân khấu:
-Toán học:Đại thành toán pháp
Phật học: Thiền môn giáo khoa
Sân khấu: Hí phường phả lục
.
Được người đương thời ca ngợi
“ Tài hoa,danh vọng bậc nhất”
GVcho hs đọc đoạn:
- Lấy quả bưởi bằng thần chú
-Trạng Lường cân voi…
Bài tập
Hãy lựa chọn câu trả lời đúng nhất ?
* Thời Lê Sơ nước ta có những tác phẩm văn học nào?
A. Bình Ngô đại cáo , Quân trung từ mệnh tập, Quốc âm thi tập.
B.Việt giám thông khảo luận , An Nam hình thăng đồ, Lam
sơn thực lục .
C. Nam Qốc sơn hà, Hịch tướng sĩ, Phò giávề kinh
Thời Lê Sơ nước ta có những tác phẩm sử học nào?
A. Quỳnh uyển cửu ca, Thập giới cô hồn quốc ngữ văn.
B. Đại Việt sử kí, Đại Việt sử kí toàn thư, Lam Sơn thực lục,
Hoàng triều quan chế
C. Hồng Đức bản đồ, Bản thảo thực vật toát yếu, Đại thành toán pháp .
Nguyễn Trãi (1380-1442) là:
A. Nhà chính trị, quân sự tài ba .
B. Anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới
C. Người cải trang làm Lê Lợi chỉ huy một toán quân liều chết phá
vòng vây giặc.
Tư tưởng nổi bật của Nguyễn Trãi là gì?
A. Tấm lòng nhân nghĩa, yêu nước thương dân
B. Tấm lòng yêu nước gắn với quyền lợi của vua, quan và tầng lớp thống trị.
C. Tấm lòng trọng nghĩa, thương dân và chống lại tầng lớp thống trị.