Bài 19. Tuần hoàn máu (tiếp theo)

Chào mừng các thầy cô đến dự giờ lớp 11B1
Giáo viên giảng dạy: Phạm Văn An
Trường THPT Hoà Phú – Chiêm Hoá – Tuyên Quang
Câu 1: Nêu cấu tạo chung và chức năng chủ yếu của hệ tuần hoàn? Hệ tuần hoàn ở động vật được chia thành những dạng nào?
Câu 2: Tại sao hệ tuần hoàn của cá, lưỡng cư, bò sát, chim và thú được gọi là hệ tuần hoàn kín? Cho biết những ưu điểm của hệ tuần hoàn kín so với hệ tuần hoàn hở?
KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Tại sao tim có thể co dãn theo chu kì? Sự co dãn theo chu kì của tim có tác dụng gì?

2. Huyết áp là gì? Thế nào là huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương?

3. Tốc độ máu chảy trong động mạch, mao mạch và tĩnh mạch có khác nhau không? Tại sao?
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
1. Tính tự động của tim
2. Chu kì hoạt động của tim
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
2. Huyết áp
3. Vận tốc máu
TIẾT 18: TUẦN HOÀN MÁU (tiếp)
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
1. Tính tự động của tim:
a. Cơ tim hoạt động theo chu kỳ “tất cả có hoặc không”
b. Cơ tim có khả năng hoạt động tự động
* Thí nghiệm: Tim ếch và cơ bắp chân ếch được cắt rời khỏi cơ thể và cho vào cốc thuỷ tinh chứa sẵn 50 ml dung dịch sinh lí.
* Kết quả: Trong dung dịch sinh lí, tim ếch co và dãn nhịp nhàng; còn cơ bắp chân ếch thì không co và dãn.
Theo em tại sao có sự khác biệt đó?
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
1. Tính tự động của tim:
a. Cơ tim hoạt động theo chu kỳ “tất cả có hoặc không”
b. Cơ tim có khả năng hoạt động tự động
* Ví dụ:
- Năm 1902 Kuliapko nuôi 10 quả tim trẻ con chết trên 20 giờ, đã làm sống lại 7 quả.
- Năm 1912 Carel ở Pháp cắt rời tim của phôi gà, nuôi sống được gần 30 năm.
Thế nào là tính tự động của tim?
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
1. Tính tự động của tim:
a. Cơ tim hoạt động theo chu kỳ “tất cả có hoặc không”
b. Cơ tim có khả năng hoạt động tự động
Tại sao tim ếch có khả năng đập tự động nhưng cơ bắp chân ếch thì không co và dãn tự động được?
- Là do hệ dẫn truyền tim.
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
1. Tính tự động của tim:
a. Cơ tim hoạt động theo chu kỳ “tất cả có hoặc không”
b. Cơ tim có khả năng hoạt động tự động
Hệ dẫn truyền tim gồm những thành phần nào?
 Cấu tạo:
Hệ dẫn truyền tim gồm:
- Nút xoang nhĩ
- Nút nhĩ thất
- Bó His
- Mạng Puôckin
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
1. Tính tự động của tim:
Vậy hệ dẫn truyền tim hoạt động như thế nào?
a. Cơ tim hoạt động theo chu kỳ “tất cả có hoặc không”
b. Cơ tim có khả năng hoạt động tự động
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
1. Tính tự động của tim:
Tính tự động của tim có ý nghĩa gì với sinh vật?
Giúp tim đập tự động, cung cấp đủ ôxy và chất dinh dưỡng cho cơ thể cả khi ngủ.
a. Cơ tim hoạt động theo chu kỳ “tất cả có hoặc không”
b. Cơ tim có khả năng hoạt động tự động
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
1. Tính tự động của tim:
2. Chu kì hoạt động của tim:
Quan sát hình và cho biết chu kì tim là gì? Mỗi chu kì gồm mấy pha? Thời gian ở mỗi pha?
a. Chu kì tim:
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
1. Tính tự động của tim:
2. Chu kì hoạt động của tim:
Vì sao tim hoạt động suốt đời không mệt mỏi?
Vì thời gian nghỉ trong 1 chu kì tim đủ để phục hồi khả năng hoạt động của cơ tim. Nếu xét riêng hoạt động của thành cơ thuộc các ngăn tim thì thời gian nghỉ còn nhiều hơn thời gian co của các ngăn tim.
a. Chu kì tim:
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
1. Tính tự động của tim:
2. Chu kì hoạt động của tim:
a. Chu kì tim:
b. Nhịp tim:
Hãy lấy ví dụ về nhịp tim?
Vậy nhịp tim là gì?
Ở người trưởng: 75 lần/phút
Trẻ em (5-10 tuổi): 90-110 lần/phút
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
1. Tính tự động của tim:
2. Chu kì hoạt động của tim:
a. Chu kì tim:
b. Nhịp tim:
Nêu mối tương quan giữa nhịp tim với khối lượng cơ thể?
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
Hãy quan sát hình và cho biết hệ mạch được cấu trúc gồm mấy loại mạch?
Em có nhận xét gì về tổng tiết diện mạch ở các hệ thống mạch máu?
Hãy khái quát đường đi của máu trong hệ mạch thành sơ đồ?
Hệ mạch gồm: động mạch, tĩnh mạch, mao mạch
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
Động mạch chủ
Động mạch có đường kính nhỏ

Tiểu động mạch
Mao mạch
Tiểu tĩnh mạch
Tĩnh mạch có đường kính lớn dần
Tĩnh mạch chủ
Tim
Sơ đồ đường đi của máu trong hệ mạch:
Hãy quan sát hình và cho biết huyết áp là gì? Nguyên nhân gây ra huyết áp?
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
2. Huyết áp
Em có nhận xét gì về áp lực máu tác dụng lên thành động mạch khi tim co và khi tim dãn?
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
2. Huyết áp
Tim co
Tim dãn
110 - 120 mm Hg
70 - 80 mm Hg
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
2. Huyết áp
Tại sao khi tim đập nhanh và mạnh thì làm huyết áp tăng? Tim đập chậm và yếu làm huyết áp giảm?
- Tim đập nhanh, mạnh sẽ bơm một lượng máu lớn lên động mạch. Lượng máu lớn gây ra áp lực mạnh lên động mạch, kết quả là huyết áp tăng lên.
- Tim đập chậm và yếu, lượng máu được bơm lên động mạch ít, áp lực tác dụng lên thành động mạch yếu, kết quả là huyết áp giảm.
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
2. Huyết áp
Tại sao khi cơ thể bị mất máu thì huyết áp giảm?
* Khi bị mất máu, lượng máu trong mạch giảm nên áp lực tác dụng lên thành mạch giảm, kết quả là huyết áp giảm
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
2. Huyết áp
Quan sát hình và cho biết sự biến động huyết áp trong hệ mạch và giải thích tại sao có sự biến động đó?
Trong hệ mạch, từ động mạch chủ  tĩnh mạch chủ thì huyết áp giảm dần.
Huyết áp giảm dần là do ma sát của máu với thành mạch và ma sát của các phần tử máu với nhau khi máu chảy trong mạch.
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
2. Huyết áp
Biến động huyết áp trong hệ mạch của người trưởng thành
Cao huyết áp: khi huyết áp cực đại lớn quá 150mmHg và kéo dài, đó là chứng huyết áp cao. Huyết áp cao dễ làm vỡ mạch máu gây xuất huyết nội.
Huyết áp thấp: nếu huyết áp cực đại thường xuống dưới 80mmHg thì người đó bị huyết áp thấp. Người bị huyết áp thấp dễ bị ngất do sự cung cấp máu cho não kém.
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
2. Huyết áp
Ta thường đo huyết áp ở cánh tay; còn trâu, bò, ngựa thì được đo ở đuôi?
Đó là vì người ta thường đo huyết áp ở nơi có động mạch chủ đi qua do được bơm trực tiếp từ tim lên nên tăng độ chính xác về huyết áp.
Vận tốc máu là gì?
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
2. Huyết áp
3. Vận tốc máu
Ví dụ:
Tốc độ máu chảy trong:
- Động mạch chủ ≈ 500mm/s,
- Mao mạch ≈ 0.5mm/s,
- Tĩnh mạch chủ ≈ 200mm/s
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
2. Huyết áp
3. Vận tốc máu
Vận tốc máu biến động như thế nào trong hệ mạch?
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
2. Huyết áp
3. Vận tốc máu
Mối quan hệ giữa vận tốc máu và tổng tiết diện mạch?
Ví dụ: ở người
III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
IV. HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH
1. Cấu trúc hệ mạch
2. Huyết áp
3. Vận tốc máu
Cấu trúc nào sau đây không thuộc hệ thống thần kinh tự động của tim?
Nút xoang nhĩ.
b. Van nhĩ - thất
c. Bó His
d. Mạng lưới Puôc - kin
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP
2. Vận tốc máu trong hệ mạch
A. Tỉ lệ thuận với huyết áp.
B. Tỉ lệ nghịch với huyết áp.
C. Không phụ thuộc vào huyết áp.
D. Tỉ lệ nghịch với tiết diện mạch.
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP
3. Giá trị huyết áp của một người là 120/80 con số 120 chỉ…và con số 80 chỉ…
a. huyết áp động mạch…huyết áp tĩnh mạch
b. huyết áp trong kỳ tim co…. huyết áp trong kỳ tim dãn
c. huyết áp động mạch…nhịp tim…
d. huyết áp trong vòng tuần hoàn lớn…huyết áp trong vòng tuần hoàn nhỏ
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ
- Học và trả lời các câu hỏi trong SGK.
- Đọc trước bài mới: Cân bằng nội môi.
CHÀO TẠM BIỆT QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM
 Cơ chế hoạt động của hệ dẫn truyền tim:
Nút xoang nhĩ phát xung điện
Cơ tâm nhĩ
Tâm nhĩ co
Nút nhĩ thất
Bó Hiss
Mạng lưới Puốckin
Cơ tâm thất
Tâm thất co
Nút xoang nhĩ
Nút nhĩ thất
Bó His
Mạng Puôckin
SƠ ĐỒ CHU KÌ HOẠT ĐỘNG CỦA TIM
a. Đường ghi hoạt động của tim
b. Thời gian co dãn tâm nhĩ
c. Thời gian co dãn tâm thất
1. Co nhĩ; 2. Co thất;
3. Dãn chung; 4. Một chu kì tim.