Bài 19. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào

Bài 19 : Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào
Kiểm Tra bài cũ
Câu 1 : Thế nào là ưu thế lai ? Nêu phương pháp tạo giống lai cho ưu thế lai ?
Câu 2 : Tại sao ưu thế lai cao nhất ở F1 và giảm dần ở đời sau ?
Ưu thế lai là hiện tượng con lai có sức sống, khả năng chống chịu, khả năng sinh trưởng và phát triển …. vượt trội so với các dạng bố mẹ.
Để tạo con lai có UTL người ta thường tạo ra các dòng thuần khác nhau rồi lai từng cặp dòng thuần với nhau để tìm tổ hợp lai cho UTL cao.
- Một trong những nguyên nhân giải thích cho hiện tượng này là ở các thế hệ sau mức độ dị hợp tử giảm dần.
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến :
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
1. Quy trình
Nêu các bước trong quy trình tạo giống bằng phương pháp gây đột biến? Phương pháp này hiệu quả đối với đối tượng nào? Vì sao?
B1: Xử lí mẫu vật bằng tác nhân đột biến
B2: Chọn lọc các cá thể đột biến có kiểu hình mong muốn
B3: Tạo dòng thuần chủng
Lưu ý: Cần lựa chọn tác nhân đột biến, liều lượng, thời gian xử lý thích hợp và phải chọn lọc cá thể đột biến
Vì sao phải lựa chọn như vậy?
Đột biến phần lớn là có hại vì thế không chọn được tác nhân đột biến cũng như liều lượng và thời gian xử lý thích hợp thì đối tượng sinh vật bị xử lí có thể bị chết hoặc giảm sức sống và khả năng sinh sản.
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
2.Một số thành tựu tạo giống ở Việt Nam :
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam.
Quan sát một số hình sau đây về thành tựu tạo giống đột biến.
Nho lưỡng bội (trái), nho tứ bội (phải)
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
2.Một số thành tựu tạo giống ở Việt Nam :
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam.
Với những kiến thức đã học hãy cho biết cách thức nhận biết sơ bộ cây tứ bội trong số các cây lưỡng bội?
Hãy kể thêm một số giống cây tồng được tạo ra bằng phương pháp gây đột biến ở Việt Nam mà em biết ?
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
2.Một số thành tựu tạo giống ở Việt Nam :
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam.
- Trên đối tượng vi sinh vật cũng như đối với nhiều loài thực vật, bằng cách xứ lí đột biến đã tạo ra được nhiều giống có nhiều đặc điểm quý hiếm.
Ví dụ 1 : Việc sử dụng cônsixin đã tạo ra các giống cây dâu tằm tứ bội, sau đó lai với cây lưỡng bội tạo ra dạng tam bội có năng suất lá cao.
Ví dụ 2 : Xử lí bào tử nấm penicillium bằng tia phóng xạ rồi chọn lọc tạo được chủng penicillium có hoạt tính penixilin tăng gấp 200 lần dạng ban đầu.
Ví ụ 3 : Xử lí đột biến bằng tia gama trên giống lúa Mộc tuyền tạo ra giống lúa MT1 …..
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam.
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào :
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào
1.Công nghệ tế bào thực vật :
1.Công nghệ tế bào thực vật.
Tạo cây lưỡng bội có kiểu gen đồng nhất về tất cả các gen
Hạt phấn hoặc noãn (n) -> ống nghiệm -> mô đơn bội. Xử lí cônsixin tạo cây lưỡng bội
Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn
Tạo cây lai khác loài (mang bộ NST của 2 loài khác nhau)
Loại bỏ thành TB của 2 TBSD khác loài (TB trần)
Dung hợp 2 TB trần tạo TB lai
Nuôi cấy TB lai tạo cây lai
Lai tế bào sinh dưỡng (TB xôma)
Nhân nhanh các giống cây quý hiếm từ một cây có kiểu gen quý -> quần thể cây trồng đồng nhất về kiểu gen
Cho mô (TB) vào ống nghiệm -> tái sinh thành các cây hoàn chỉnh
Nuôi cấy mô
(tế bào) TV
Kết quả
Cách tiến hành
Các phương pháp
Nghiên cứu SGK và điền đầy đủ các thông tin vào bảng.
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam.
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào
1.Công nghệ tế bào thực vật.
2.Công nghệ tế bào động vật :
2.Công nghệ tế bào động vật.
Bạn có một con chó mang kiểu gen quý hiếm, làm thế nào bạn có thể tạo ra nhiều con chó có kiểu gen y hệt như con chó của bạn ?
a.Nhân bản vô tính động vật :
Có hai cách :
Nhân bản vô tính động vật
Cấy truyền phôi
Quy trình nhân bản cừu Đôly
Mẹ cho noãn (TB trứng)
Nhân từ
TB
tuyến vú
Mẹ cho gen
(TB tuyến vú)
Cừu Đôly
Phôi
sớm
Mẹ mang thai
Hãy cho biết các bước trong quy trình nhân bản vô tính ?
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam.
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào
1.Công nghệ tế bào thực vật.
2.Công nghệ tế bào động vật :
2.Công nghệ tế bào động vật.
a.Nhân bản vô tính động vật.
a.Nhân bản vô tính động vật.
- B1 : Lấy trứng của con cừu ra khỏi cơ thể (cừu cho trứng)  loại bỏ nhân của tế bào trứng.
- B2: Lấy nhân tế bào tách ra từ tế bào tuyến vú của con cừu khác (cừu cho nhân tế bào)
- B3 : Đưa nhân tế bào này vào tế bào trứng đã bị hủy nhân
- B4 : Nuôi trứng đã được cấy nhân trong ống nghiệm cho phát triển thành phôi
- B5 : Cấy phôi vào tử cung của con cừu khác để cho phôi phát triển và sinh nở bình thường.
Hãy cho biết kiểu hình của cừu sinh ra ? Giải thích ?
- Cừu sinh ra có kiểu hình giống cừu cho nhân TB
Ý nghĩa: Nhân bản động vật biến đổi gen phục vụ lợi ích của con người
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam.
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào
1.Công nghệ tế bào thực vật.
2.Công nghệ tế bào động vật :
2.Công nghệ tế bào động vật.
a.Nhân bản vô tính động vật.
a.Nhân bản vô tính động vật.
Thông tin bổ sung về cừu Đôly
Dolly là 1 con cừu cái được sinh ra b?ng kĩ thuật nhân từ 1 TB trưởng thành.
? Nó có 3 bà mẹ:
- Mẹ cho gen: Finn Dorsett
- Mẹ mang thai
- Mẹ cho noãn: Blackface
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam.
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào
1.Công nghệ tế bào thực vật.
2.Công nghệ tế bào động vật :
2.Công nghệ tế bào động vật.
a.Nhân bản vô tính động vật.
a.Nhân bản vô tính động vật.
Thông tin bổ sung về cừu Đôly
Dolly ra đời sau nhiều năm nghiên cứu, ít nhất là 277 thử nghiệm chuyển nhân TB để được 29 phôi (12% thành công). Nó giống hệt từ hình dáng tính cách của Finn Dorsett . 3/1998 nặng 45kg. 2/2003 Dolly chết do chứng viêm khớp và ung thư phổi nặng.
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam.
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào
1.Công nghệ tế bào thực vật.
2.Công nghệ tế bào động vật.
a.Nhân bản vô tính động vật.
b.Cấy truyền phôi :
b.Cấy truyền phôi .
Hãy cho biết quy trình kĩ thuật cấy truyền phôi ?
- Bằng kĩ thuật chia cắt phôi thành nhiều phần riêng biệt, mỗi phần sau đó sẽ phát triển thành một phôi riêng biệt  Tạo ra các cá thể có kiểu gen giống nhau.
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
2.Một số thành tựu tạo giống ở việt nam.
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào
1.Công nghệ tế bào thực vật.
2.Công nghệ tế bào động vật.
a.Nhân bản vô tính động vật.
b.Cấy truyền phôi .
Củng cố bài học
Giả sử có một giống cây cà chua có gen A quy định một tính trạng không mong muốn (dễ mắc bệnh X). Hãy nêu quy trình tạo thể đột biến mang kiểu gen aa có khả năng kháng bệnh X
Xử lý hạt giống bằng tác nhân đột biến (tia phóng xạ) ? Gieo hạt đã xử lý thành cây ? Cho các cây con nhiễm tác nhân gây bệnh X ? Chọn lọc các cây có khả năng kháng bệnh ? Cho các cây đó lai với nhau hoặc cho tự thụ phấn để tạo dòng thuần
Điền các từ thích hợp vào chỗ trống trong các câu sau :
1. Công nghệ tế bào đã làm……1…......................... các giống vật nuôi,……2…........... cả về số lượng và chất lượng.
2. ứng dụng …3……................trong tạo giống mới ở……4……... bao gồm nhiều kĩ thuật như……5…… nuôi cấy mô,……6…..............
3. áp dụng ……7……...................trong sản xuất ……8……...chủ yếu là hình thức……9…................và nhân bản vô tính.
thay đổi nhanh chóng
cây trồng
công nghệ tế bào
thực vật
lai tế bào
nuôi cấy hạt phấn
công nghệ tế bào
vật nuôi
cấy truyền phôi.