Bài 19. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào

Tiết 20:
Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào
Người soạn: LÊ HỮU TUẤN
TRƯỜNG THPT BÌNH GIA
Tiết 20:
Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào
I - Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
Tại sao lại phải tạo ra giống mới bằng phương pháp gây đột biến?
Nếu không làm có được không?
cơ sở khoa học của việc gây đột biến
để tạo giống mới
- Mỗi một kiểu gen nhất định của giống chỉ cho một năng suất
nhất định.
- Mỗi giống cụ thể sẽ cho một năng suất tối đa nhất định trong
điều kiện canh tác hoàn thiện nhất. Mỗi giống có một mức trần về
năng suất.
- Để có năng suất cao hơn mức trần hiện có của giống, cần gây
đột biến bằng việc sử dụng các tác nhân vật lí và hoá học, làm
thay đổi vật liệu di truyền của sinh vật, chọn lọc từ các thể đột
biến những cá thể có đặc tính mong muốn.
Hãy nghiên cứu mục I.1 để trả lời:
- Gây đột biến là gì?
- Quy trình gây đột biến?
- Đối tượng áp dụng?
* Khái niệm: Gây đột biến là đổi mới vật liệu di
truyền của giống cũ
1 - Quy trình:

(1) Xö lÝ mÉu vËt b»ng t¸c nh©n g©y ®ét biÕn

(2) Chän läc c¸c thÓ ®ét biÕn cã kiÓu h×nh mong muèn

(3) T¹o dßng thuÇn chñng
* Đối tượng thích hợp chủ yếu là: vi sinh vật và thực vật.
2 - Một số thành tựu tạo giống ở Việt Nam

Gây đột biến bằng tác nhân vật lí:
- Giống lúa Mộc tuyền đột biến  MT1 có nhiều đặc tính quí (chín sớm nên rút ngắn thời gian cach tác), thấp và cứng cây, chịu chua và phèn nên có thể trồng ở nhiều vùng khác nhau, năng suất tăng 15-25%.
- Tạo giống Ngô DT6: chín sớm, năng suất cao, hàm lượng Pr tăng 1,5%..
Gây ĐB bằng tác nhân hoá học:
- Táo Gia lộc xử lí bằng NMU (nitrô mêtyl urê)  táo má hồng cho 2 vụ quả/năm, khối lượng quả tăng cao và thơm ngon.
- Cây dâu tằm (3n) có nhiều đặc tính quí: bản lá dày, năng suất cao.
- Dưa hấu và nho (tam bội) đều không có hạt và nâng cao hàm lượng đường
Dưa hấu tam bội
Thể tứ bội ở dâu tây
2n
Với kiến thức đã học, em hãy đề xuất cách thức nhận biết sơ bộ các cây tứ bội trong số các cây lưỡng bội?
2n
4n
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào
1. Công nghệ tế bào thực vật
Tạo cây lưỡng bội có kiểu gen đồng nhất về tất cả các gen
Hạt phấn hoặc noãn (n) -> ống nghiệm -> mô đơn bội. Xử lí cônsixin tạo cây lưỡng bội
Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn
Tạo cây lai khác loài (mang bộ NST của 2 loài khác nhau)
Loại bỏ thành TB của 2 TBSD khác loài (TB trần)
Dung hợp 2 TB trần tạo TB lai
Nuôi cấy TB lai tạo cây lai
Lai tế bào sinh dưỡng
Nhân nhanh các giống cây quý hiếm từ một cây có kiểu gen quý -> quần thể cây trồng đồng nhất về kiểu gen
Cho mô (TB) vào ống nghiệm -> tái sinh thành các cây hoàn chỉnh
Nuôi cấy mô
(tế bào)
Kết quả
Cách tiến hành
Các phương pháp
Nghiên cứu SGK và điền đầy đủ các thông tin vào bảng.
2. Công nghệ tế bào động vật
a. Nhân bản vô tính động vật
B1: - Lấy trứng của cừu cho TB trứng ra khỏi cơ thể
- Lấy các TB tuyến vú của cừu cho TB tuyến vú
B2: - Tách bỏ nhân của TB trứng
- Lấy nhân của TB tuyến vú
B3: Lấy nhân của TB tuyến vú đưa vào TB trứng đã loại bỏ nhân
B4: Nuôi trứng đã được cấy nhân trong ống nghiệm tạo phôi
B5: Cấy phôi vào tử cung của con khác để phôi phát triển va sinh ở bình thường
Hãy cho biết kiểu hình của cừu sinh ra ? Giải thích?
Kết quả: Cừu sinh ra có kiểu hình giống cừu cho nhân TB
Ý nghĩa: Nhân bản động vật biến đổi gen phục vụ lợi ích của con người
Quy trình nhân bản vô tính cừu Đôly
Dolly là 1 con cừu cái được sinh ra = kĩ thuật nhân từ 1 TB trưởng thành.
? Nó có 3 bà mẹ:
Mẹ cho gen:
Mẹ mang thai
Mẹ cho noãn:
Một số thông tin bổ sung về cừu Đôly
Một số thông tin bổ sung về cừu Đôly
b. Cấy truyền phôi
Nguyên tắc chung của phương pháp: dựa vào sự phát triển của phôi từ 1 tế bào ban đầu (hợp tử)
Nuôi cấy hợp tử.
Kỹ thuật chuyển
Cấy truyền phôi
Nhân giống đột biến
Câu 1: Chia cắt một phôi động vật thành nhiều phôi, rồi cấy vào tử cung của các con cái khác nhau từ đó nhanh chóng tạo ra hàng loạt con có kiểu gen giống nhau được gọi là phương pháp:


các tế bào xôma tự do được tách ra từ mô sinh dưỡng
các tế bào đã được xử lí làm tan màng sinh chất
các tế bào đã được xử lí làm tan thành tế bào
các tế bào khác loài đã hoà nhập để trở thành tế bào lai
Câu 2:Trong kĩ thuật lai tế bào, các tế bào trần là:

tạo nguồn biến dị cho công tác chọn giống
làm tăng khả năng sinh sản của cá thể
làm tăng năng suất vật nuôi, cây trồng
a, b, c
Câu 3: Mục đích của việc gây đột biến ở vật nuôi và cây trồng là: