Bài 19. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO và các em học sinh!
Giáo viên: Phan Thị Như Quỳnh
Trung tâm GDNN – GDTX Đakrông
Các nhà khoa học đã áp dụng biện pháp nào để nâng cao năng suất cây trồng và bảo tồn các nguồn gen quý hiếm của các giống vật nuôi cây trồng?
TIẾT 21
TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO
A
Giả sử có một giống cà chua có gen A quy định một tính trạng không mong muốn (dễ mắc bệnh X). Bằng cách nào tạo ra giống cà chua mới có kiểu gen aa có khả năng kháng bệnh X?
Đột biến
a
Quy trình
Vi sinh vật: Xử lí bào tử nấm Penicllium bằng tia phóng xạ chủng Penicillum có hoạt tính Peniciline tăng gấp 200 lần dạng ban đầu.
Kết hợp phương pháp truyền thống, đột biến thực nghiệm và công nghệ sinh học tạo bộ giống lúa chất lượng cao (DS1, J01, J02, QR1, QR14…) đáp ứng yêu cầu về gạo chất lượng cao phục vụ cho nội tiêu, xuất khẩu và chuyển đổi cơ cấu cây trồng
Giống lúa Mộc tuyền đột biến bằng tia gama MT1 có nhiều đặc tính quí (chín sớm nên rút ngắn thời gian cach tác), thân thấp và cứng cây, chịu chua và phèn nên có thể trồng ở nhiều vùng khác nhau, năng suất tăng 15-25%.
Các giống đậu tương được tạo ra đột biến, đặc biệt là giống DT84 năng suất cao, thích ứng rộng, đã và đang 
được gieo trồng trên diện tích hàng ngàn ha, chiếm hơn một nửa tổng diện tích đậu tương của cả nước
Chọn tạo giống hoa cúc mới bằng đột biến phóng xạ có bông to, màu sắc đẹp, lạ mắt do Thạc sỹ Đào Thị Thanh Bằng, Phó trưởng Bộ môn Công nghệ gen và các cộng sự tại Viện Di truyền Nông nghiệp VN nghiên cứu.
Dưa hấu tam bội không hạt
Cà chua không hạt
Nhận biết sơ bộ cây tứ bội trong số cây lưỡng bội
Rau muống 4n
Rau muống 2n
Để bảo tồn các nguồn gen quý hiếm và nhân nhanh dòng thuần chủng các nhà khoa học đã sử dụng tạo giống bằng công nghệ tế bào.
Kĩ thuật mãnh ghép
Chia nhóm - Phân công nhiệm vụ
Có 5 nhóm, mỗi nhóm có 8 thành viên hoạt động trong thời gian 3 phút.
Các thành viên của nhóm được đánh số từ 1 đến 8


Nhóm 1. Hoàn thành quy trình nuôi cấy mô tế bào
Nhóm 2. Hoàn thành quy trình lai tế bào sinh dưỡng
Nhóm 3. Hoàn thành quy trình nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn chưa thụ tinh.
Nhóm 4. Hoàn thành quy trình nhân bản vô tính ở động vật
Nhóm 5. Hoàn thành quy trình cấy truyền phôi
Vòng 1
Nhóm chuyên gia
Vòng 1. Nhóm chuyên gia
Hoạt động trong 3 phút.
Chia thành 8 nhóm, mỗi nhóm có 5 thành viên từ 5 nhóm của vòng chuyên gia.
- Nhóm số 1. Các thành viên có số thứu tự là 1,2
- Nhóm số 2. Các thành viên có số thứu tự là 3,4
- Nhóm số 3. Các thành viên có số thứu tự là 5,6
- Nhóm số 4. Các thành viên có số thứu tự là 7,8

Vòng 2 mãnh ghép
Nội dung hoạt động nhóm: Sắp xếp các quy trình đã thảo luận ở vòng 1 theo 2 nội dung: quy trình thuộc công nghệ tế bào thực vật và quy trình thuộc công nghệ tế bào động vật.
Công nghệ tế bào thực vật
Công nghệ tế bào động vật
Quy trình lai tế bào sinh dưỡng
Quy trình nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn
Tế bào phôi sinh
Quá trình phân hóa
Tế bào chuyên hóa
(rễ, thân, lá)
Quá trình phản phân hóa
Sơ đồ sự phân hóa và phản phân hóa tế bào
Nhân bản vô tính
Cấy truyền phôi
Nhiều vật nuôi cái mang phôi
Cắt phôi
Nhiều con vật có kiểu gen giống nhau
Hợp tử
Phôi
Thành tựu công nghệ tế bào
Dứa
Kết quả lai giữa Khoai tây và cà chua
do các nhà làm vườn nước Anh tạo ra năm 2013
Nuôi cấy bao phấn, noãn chưa thụ tinh tạo dòng thuần ở ngô
Nếu bạn có một con chó mang kiểu gen quý hiếm, làm thế nào bạn có thể tạo ra nhiều con chó có kiểu gen y hệt như con chó của bạn?
Tiến hành:
Công ty
RNL Bio
(Hàn Quốc)
Năm thành công:
2005
Những chú chó này được nhân bản từ tế bào của một con chó giống Booger.
Bằng công nghệ đột phá các nhà khoa học Anh lần đầu tiên nhân bản được 12 cái phôi từ những con khỉ trưởng thành.
Khỉ
Khỉ nhân bản vô tính
Người tiến hành: GS.TS Nguyễn Mộng Hùng và nhà khoa học Nga Nikitina.
* Với kỹ thuật này:
Có thể phục hồi hoàn toàn tình trạng giác mạc như ban đầu
Có thể cải thiện thị lực của người bệnh tốt hơn
Câu hỏi. Tại sao đối với ĐV bậc cao, người ta không hoặc rất ít gây đột biến trong chọn giống?
Trả lời: vì khi xử lí bằng tác nhân gây đột biến:
- Hệ gen động vật bậc cao phức tạp dễ làm mất cân bằng hệ gen
Cơ quan sinh sản nằm sâu trong cơ thể, khó xử lí bằng các tác nhân gây đột biến.
Hệ thần kinh phát triển nên rất nhạy cảm với tác nhân gây đột biến, có thể bị chết hoặc mất khả năng sinh sản.
Củng cố
Câu hỏi: Quy trình nào trong công nghệ tế bào thực vật tạo ra các cá thể mới có kiểu gen đồng nhất?
a.Nuôi cấy mô, tế bào
b.Lai tế bào sinh dưỡng
c.Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn chưa thụ tinh
d.Nhân bản vô tính
Câu hỏi: Trong kĩ thuật lai tế bào sinh dưỡng, các tế bào trần là:
A. các tế bào xôma tự do được tách ra từ mô sinh dưỡng
B. các tế bào đã được xử lí làm tan màng sinh chất
C. các tế bào đã được xử lí làm tan thành tế bào
D. các tế bào khác loài đã hoà nhập để trở thành tế bào lai
Dặn dò
- Học bài cũ, trả lời câu hỏi cuối sgk
- Chuẩn bị bài mới: soạn các nội dung sau:
Câu hỏi. Nêu khái niệm công nghệ gen, các bước cần tiến hành trong kĩ thuật chuyển gen?.
HOÀN THÀNH NỘI DUNG PHIẾU HỌC TẬP SAU:
Câu 1. a) Nghiên cứu mục II.2.a SGK, hãy trình bày cách tiến hành để tạo ra một con vật chuyển gen.
……………………………………………………………………………
b) Nghiên cứu mục II.2.a và sơ đồ hình 20.1 a, b SGK, hãy trình bày quá trình tạo cừu biến đổi gen sản sinh prôtêin người trong sữa và thành tựu chuột bạch chuyển gen?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Câu 2. Nghiên cứu mục II.2.b SGK hãy nêu thành tựu tạo giống cây trồng biến đổi gen? Cho ví dụ?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Câu 3. Nghiên cứu mục II.2.c SGK hãy nêu thành tựu tạo dòng vi sinh vật biến đổi gen? Cho ví dụ?
XIN CẢM ƠN!