Bài 19. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào

Kiểm tra bài cũ
BÀI 19:TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY
ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
Bước 1: Xử lí mẫu vật bằng tác nhân gây đột biến.
Bước 2: Chọn lọc cá thể đột biến có kiểu hình mong muốn
Bước 3: Tạo dòng thuần chủng
Xử lí mẫu vật bằng tác nhân gây đột biến
Chọn lọc thể đột biến có kiểu hình mong muốn
Tạo dòng thuần chủng cho thể ĐB được chọn
ĐỐI
TƯỢNG
Quy trình tạo giống bằng tác nhân đột biến
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
2. Một số thành tựu tạo giống ở Việt Nam
Vi sinh vật: Xử lí bào tử nấm Penicllium bằng tia phóng xạ chủng Penicillum có hoạt tính Peniciline tăng gấp 200 lần dạng ban đầu.
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
2. Một số thành tựu tạo giống ở Việt Nam
Giống lúa Mộc tuyền đột biến bằng tia gama MT1 có nhiều đặc tính quí (chín sớm nên rút ngắn thời gian canh tác), thấp và cứng cây, chịu chua và phèn nên có thể trồng ở nhiều vùng khác nhau, năng suất tăng 15-25%.
Nho lưỡng bội (trái), nho tứ bội (phải)
Dưa hấu tam bội không hạt
Cà chua không hạt
Bưởi tam bội
Hàu tam bội
Dâu tằm tam bội
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào
Là quy trình công nghệ dùng để tạo ra những tế bào có kiểu nhân mới từ đó tạo ra cơ thể với những đặc điểm mới, hoặc hình thành cơ thể không bằng sinh sản hữu tính mà thông qua sự phát triển của tế bào xôma nhằm nhân nhanh các giống vật nuôi, cây trồng.
1. Công nghệ tế bào thực vật
CÁCH NUÔI CẤY MÔ Ở CÀ RỐT
1
3
2
LAI TẾ BÀO SINH DƯỠNG
Cà chua
Khoai tây
Cây lai pomato
1. Công nghệ tế bào thực vật
1.1. Lai tế bào sinh dưỡng (TBxôma)
Cây lai Pomato
72 NST (24+48)
TB lai
72 NST (24+48)
Cho 2 TB trần của hai loài dung hợp với nhau
Loại bỏ thành xenlulozo
Nuôi cấy tế bào
lai
TB trần
Quy trình tạo giống bằng phương pháp lai tế bào xôma
1. Công nghệ tế bào thực vật
1.1. Lai tế bào sinh dưỡng (TBxôma)
Gồm các bước :
-Loại bỏ thành tế bào trước khi đem lai.
-Cho các tế bào đã mất thành của 2 loài vào môi trường đặc biệt để dung hợp với nhau  tế bào lai.
-Đưa tế bào lai vào nuôi cấy trong môi trường đặc biệt cho chúng phân chia và tái sinh thành cây lai khác loài.
Tạo cây lai khác loài (mang bộ NST của 2 loài khác nhau)
Ý nghĩa
Kết quả lai giữa Khoai tây và Cà chua
do sinh viên Việt Nam tạo ra năm 2010
Kết quả lai giữa Khoai tây và cà chua
do các nhà làm vườn nước Anh tạo ra năm 2013
1. Công nghệ tế bào thực vật
1.1. Lai tế bào sinh dưỡng (TBxôma)
1.2. Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn
Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn chưa thụ tinh:
1. Công nghệ tế bào thực vật
1.1. Lai tế bào sinh dưỡng (TBxôma)
1.2. Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn
- Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn chưa thụ tinh trong ống nghiệm rồi cho phát triển thành cây đơn bội (n).
- Tế bào đơn bội được nuôi trong ống nghiệm với các hoá chất đặc biệt  phát triển thành mô đơn bội  xử lí hoá chất gây lưỡng bội hoá thành cây lưỡng bội hoàn chỉnh.
Ý nghĩa
Tạo cây lưỡng bội có kiểu gen đồng hợp tử về tất cả các gen.
1. Công nghệ tế bào thực vật
1.1. Lai tế bào sinh dưỡng (TBxôma)
1.2. Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn
1.3. Nuôi cấy mô tế bào
- Nuôi cấy mô hay tế bào thực vật trong ống nghiệm ->Tái sinh thành cây.
- Ý nghĩa : Nhân nhanh các giống cây quý hiếm từ một cây có kiểu gen quý -> quần thể cây trồng đồng nhất về kiểu gen.
Nuôi cấy mô ở Viện Di truyền
Hoa Phong lan nuôi cấy mô
Công ty cổ phần Giống - Vật tư công nghệ cao Việt Nam
Nhân giống vô tính một số giống Lily nhập nội
Chuối nuôi cấy mô trong vườn ươm
Chuối nuôi cấy mô trồng ngoài đồng
NHÂN GIỐNG VÔ TÍNH “BẰNG PHƯƠNG PHÁP NUÔI CẤY MÔ” Ở CÂY BẠCH ĐÀN 
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào
1. Công nghệ tế bào thực vật
2. Công nghệ tế bào động vật
2.1. Nhân bản vô tính động vật
Cừu Đôly
Cừu Dolly ra đời ngày 5 /7/1996. Là động vật có vú đầu tiên được nhân bản vô tính trên thế giới. Dolly do Wilmut, Campbell và các cộng sự tại viện Roslin ở Edinburgh, Scotland
2.1. Nhân bản vô tính động vật
B1: - Lấy trứng của cừu cho TB trứng và tách bỏ nhân của TB trứng

B2: - Lấy nhân của TB tuyến vú của cừu cho nhân

B3: - Chuyển nhân của TB tuyến vú vào TB trứng đã loại bỏ nhân

B4: - Nuôi trứng đã được cấy nhân trong ống nghiệm tạo phôi

B5: - Cấy phôi vào tử cung của con cừu khác để phôi phát triển và sinh nở bình thường Sinh cừu Dolly.
* Quy trình
2.1. Nhân bản vô tính
- Tách tế bào tuyến vú của cá thể cho nhân và nuôi trong phòng thí nghiệm ; tách tế bào trứng của cá thể khác và loại bỏ nhân của tế bào này.
- Chuyển nhân của tế bào tuyến vú vào tế bào trứng đã loại nhân.
- Nuôi cấy tế bào đã chuyển nhân trên môi trường nhân tạo cho trứng phát triển thành phôi.
- Chuyển phôi vào tử cung của cơ thể mẹ để mang thai và sinh con.
Tiến hành:
Công ty
RNL Bio
(Hàn Quốc)
Năm thành công:
2005
Những chú chó này được nhân bản từ tế bào của một con chó giống Booger.
Người tiến hành: GS.TS Nguyễn Mộng Hùng và nhà khoa học Nga Nikitina.
Chuột nhân bản từ tế bào lấy từ da (Mỹ)
Khỉ nhân bản vô tính (Anh)
Ngựa nhân bản vô tính ở Ý
Sói nhân bản vô tính ở Hàn Quốc (2005)
Lấy phôi từ động vật cho  tách phôi thành hai hay nhiều phần  phôi riêng biệt  Cấy các phôi vào động vật nhận (con cái) và sinh con.
2.2. Cấy truyền phôi
* Quy trình
* Ý nghĩa: Tạo ra những con vật kiểu gen giống nhau trong thời gian ngắn.
Câu 1- Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến đặc biệt có hiệu quả đối với đối tượng nào?
B. Vi sinh vật
A. Người
C. Động vật bậc cao
D. Cừu
CỦNG CỐ BÀI
Câu 2: Trong phương pháp lai tế bào, người ta sử dụng

hai tế bào sinh dưỡng cùng loài để lai với nhau
tế bào sinh dưỡng loài này với tế bào sinh dục loài kia
hai tế bào sinh dưỡng của hai loài khác nhau
bất kì tế bào nào cũng được nhưng thuộc hai loài khác nhau
Câu 3: Ý nghĩa của phương pháp cấy truyền phôi trong công nghệ tế bào động vật là tạo

nhiều động vật quý hiếm khác nhau về kiểu gen
cừu Đôly
nhanh và nhiều động vật quý hiếm có kiểu gen giống nhau
thể song nhị bội có ưu thế lai cao
Câu 4 : Để tạo giống cây trồng có kiểu gen đồng hợp tử về tất cả các cặp gen, người ta sử dụng phương pháp nào sau đây?
Lai khác dòng
Công nghệ gen
C. lai tế bào xôma khác loài
D. Nuôi cây hạt phấn sau đó lưỡng bội hóa
Câu 5: Cho các thành tựu sau:
(1) Tạo giống cà chua có gen làm chính quả bị bất hoại.
(2) Tạo giống dâu tằm tứ bội.
(3) Tạo giống lúa "gạo vàng" có khả năng tổng hợp - carôten trong hạt.
(4) Tạo giống dưa hấu đa bội.
Các thành tựu được tạo ra bằng phương pháp gây đột biến là:
A.(1) và (3)
B.(1) và (2)
C. (3) và (4)
D. (2) và (4)
Câu 6: Bằng kĩ thuật chia cắt phôi động vật, từ một phôi bò ban đầu được chia cắt thành nhiều phôi rồi cấy các phôi này vào tử cung của các con bò mẹ khác nhau để phôi phát triển bình thường, sinh ra các bò con. Các bò con này
A. khi lớn lên có thể giao phối với nhau sinh ra đời con.
B. có kiểu gen giống nhau.
C. không thể sinh sản hữu tính.
D. có kiểu hình giống hệt nhau cho dù được nuôi trong các môi trường khác nhau.
Về nhà