Bài 19. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào

CHÀO MỪNG CÔ VÀ CÁC BẠN ĐẾN VỚI BÀI HỌC NGÀY HÔM NAY
LỚP 12C9
Tổ 4
Khi lai 2 dòng thuần có kiểu gen khác nhau thì cơ thể lai F1có:
- sức sống hơn hẳn bố mẹ
- sinh trưởng nhanh, phát triển mạnh
- chống chịu tốt, năng suất cao
* Ngô lai khác dòng tăng năng suất 30%

Lợn ♀ Móng Cái
Lợn ♂ Đại Bạch
x
F1 :
 1 tạ/10 tháng tuổi.
 Tỉ lệ nạc > 40%
Làm thế nào để tạo một cơ thể mới từ một tế bào hoặc tạo ra một cơ thể mang 2 nhân lưỡng bội của 2 loài mà không qua sinh sản hữu tính ?
Bài 19:
Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ gen
I. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN
1. Quy trình
Xử lí mẫu vật bằng tác nhân gây đột biến
Chọn lọc các thể đột biến có kiểu hình mong muốn
Tạo dòng thuần chủng cho thể đột biến được chọn
TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO
Nghiên cứu SGK cho biết các bước trong quy trình tạo giống bằng phương pháp gây đột biến?
- Quy trình
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
Quy trình: 3 bước
1. Xử lí mẫu vật bằng tác nhân đột biến.
2. Chọn lọc các cá thể đột biến có kiểu hình mong muốn.
3. Tạo dòng thuần chủng.
* Phương pháp này đặc biệt có hiệu quả với vi sinh vật.
Một số thành tựu tạo giống ở Việt nam
- Xử lí các tác nhân lí hoá thu được nhiều chủng vi sinh vật, lúa, đậu tương ….có nhiều đặc điểm quý.
- Sử dụng cônxisin tạo được cây dâu tằm tứ bội, tam bội.
- Hướng đa bội thường với cây lấy thân, lá, củ.
- Táo Gia lộc xử lí NMU → táo má hồng năng suất cao.
QUY TRÌNH TẠO CÂY TAM BỘI
A
B
Thể lưỡng bội (A) và thể tứ bội (B) của nho
A
B
Cá lưỡng bội (A) và
cá tam bội (B)
Cam CARA CARA không hạt
(hiện trồng ở Đà lạt)
Cam mật (3n) không hạt
Bưởi (3n) không hạt
THÀNH TỰU TẠO GIỐNG ĐỘT BIẾN
Tác nhân vật lí: Tia phóng xạ, tia tử ngoại, sốc nhiệt
Tác nhân hóa học:
5-BU, EMS…
Conxixin
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào
TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO
Nội dung
Nguyên liệu ban đầu
Nuôi cấy mô thực vật
- Tế bào, mô
Cách tiến hành
- Nuôi cấy tế bào hay mô thực vật trong ống nghiệm → Tái sinh thành cây.
Ứng dụng
- Tạo quần thể cây trồng đồng nhất về kiểu gen.
Chuối nuôi cấy mô trong vườn ươm
Chuối nuôi cấy mô trồng ngoài đồng
Nuôi cấy mô ở Viện Di truyền
II – TẠO GIỐNG BẰNG CÔNG NGHỆ TẾ BÀO
Công nghệ tế bào thực vật : có 2 hình thức
Lai tế bào sinh dưỡng (xôma) :
Còn gọi là phương pháp dung hợp 2 tế bào trần của 2 loại khác nhau -> tạo ra tế bào lai chứa hệ gen của cả hai loài
Xôma:
tế bào tham gia quá trình sinh sản ở cơ thể sinh vật
Tồn tại trong các bộ phận sinh dưỡng như ở thực vật là cành, ngọn, chồi, ...
Quá trình lai tế bào sinh dưỡng
Loại bỏ thành tế bào trước khi đem lai
cho các tế bào đã mất thành tế bào ( tb trần) của hai loài vào trong môi trường đặc biệt để chúng dung hợp với nhau
Nuôi cấy tế bào lai trong môi trường nuôi cấy đặc biệt để chúng tái sinh và phân chia thành cây khác loài
Cây lai Pomato
72 NST (24+48)
TB lai
72 NST (24+48)
TB trần
Vẽ sơ đồ tóm tắt quy trình lai tế bào xôma?

Tế bào lai
Loại bỏ thành tế bào của 2 loài

Cây lai khác loài
MT thích hợp
Dung hợp
MT thích hợp
Phân chia và tái sinh
ý nghĩa của phương pháp lai tế bào xôma?
b) nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn
Hạt phấn hoặc noãn chưa thụ tinh có bộ NST đơn bội.
-
Kết quả lai giữa Khoai tây và Cà chua
do sinh viên Việt Nam tạo ra năm 2010
Kết quả lai giữa Khoai tây và cà chua
do các nhà làm vườn nước Anh tạo ra năm 2013
* Công nghệ tế bào thực vật:
- Nuôi cấy mô (tế bào) TV trong môi trường dinh dưỡng đặc  các cây mới.
Loại bỏ thành TB của 2 TB sinh dưỡng (2n) khác loài  TB trần.

- Dung hợp 2 TB trần khác loài  TB lai.
- Nuôi cấy tế bào lai trong môi trường đặc biệt để chúng phát triển thành cây lai khác loài.
- Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn chưa thụ tinh trong ống nghiệm rồi cho phát triển thành cây đơn bội (n).
- Gây lưỡng bội hóa (xử lý consixin) tạo nên cây lưỡng bội hoàn chỉnh
- Nhân nhanh các giống cây quý hiếm (đồng nhất về kiểu gen).
- Tạo cây lai khác loài mà lai hữu tính không thể thực hiện được.
- Tạo cây lưỡng bội thuần chủng (có kiểu gen đồng hợp tử về tất cả các gen)
Tiến hành:
Công ty
RNL Bio
(Hàn Quốc)
Năm thành công:
2005
Những chú chó này được nhân bản từ tế bào của một con chó đã chết – giống chó Booger.
▼Nếu bạn có 1 con chó có kiểu gen quý hiếm, làm thế nào để bạn có thể tạo ra nhiều con chó có kiểu gen y hệt con chó của bạn?
2. Công nghệ tế bào động vật
a) Nhân bản vô tính ở động vật
Bước 1:
Bước 2:
Bước 3:
Bước 4:
* Đặc điểm:
Bước 1
Bước 2
Bước 4
Em hãy trình bày các bước nhân bản vô tính và đặc điểm cừu con sinh ra?
Cừu cho TB tuyến vúCư
Cừu cho TB trứngư
Loại bỏ nhân
TB trứng
Nhân TB tuyến vúư
Lấy nhân
TB tuyến vúCư
Phôiư
Cừu mang thaiư
Cừu Dolly
TB trứng
TB
Tuyến
vú
Bước 3
Cho nhân TB tuyến vú
Cho TB của trứng
Chuyển nhân TB tuyến vú vào TB của trứng
Nuôi cây trong ống nghiệm
Phôi sớm
Cừu 1
Cừu 2
Cừu 3
Cấy phôi vào tử cung
Cừu con ra đời (Dolly)

Vẽ sơ đồ quy trình và cho biết ý nghĩa của nhân bản vô tính ở động vật?
Cừu Dolly (5 tháng 7 năm 1996 - 14 tháng 2 năm 2003) là động vật có vúđầu tiên được nhân bản vô tính trên thế giới . Nó dược tạo ra bởi Ian Wilmut,Keith Campbell và các cộng sự tại Viện Roslin ở Edinburgh, Scotland.
từ 277 quả trứng thì chỉ có 29 phôi được tạo thành, trong đó chỉ có 3 con cừu được sinh ra và có duy nhất Dolly sống sót
Dolly sống đến hết cuộc đời ở Viện Roslin. Nó đã ba lần sinh nở với sáu đứa con. 5 tuổi, Dolly bị mắc chứng viêm khớp và trở nên đi lại khó khăn, Vào 14 tháng 2 năm 2003, Dolly đã được tiêm một mũi tiêm gây chết không đau đớn (cái chết êm ái) nhằm thoát khỏi bệnh phổi đang trở nên trầm trọng . Thông thường một con cừu giống Finn Dorset như Dolly có vòng đời từ 12 đến 15 năm, tuy nhiên Dolly chỉ sống được đến 7 tuổi
Cái tên Dolly bắt nguồn từ việc nó được tạo ra từ tuyến vú của một con cừu cái, mà cứ nhắc tới động vật có vú, họ không thể không nghĩ tới ca sỹ, diễn viên Dolly Parton với … bộ ngực khủng và tài năng rất khủng với việc bán được 100 triệu đĩa nhạc Country trên toàn thế giới đồng thời giành được 26 đĩa vàng, bạc, bạch kim. Bà cũng nhận được 7 giải Grammy trong 42 lần được đề cử.

Tế bào chuyển nhân
Nhân TB tuyến vú của cừu + TB trứng loại bỏ nhân

Phôi
MT thích hợp

Con có đặc điểm DT giống cơ thể cho nhân tế bào
Cấy vào tử cung cơ thể mẹ
Con chuột đã chết được 16 năm
Hậu duệ của con chuột chết
Người tiến hành:
Nhóm nghiêu cứu của Trung tâm Sinh học phát triển tại thành phố Kobe (Nhật Bản)
Đây là lần đầu tiên nhân bản được động vật chết.
SỬ DỤNG TẾ BÀO NÃO
Năm nghiên cứu thành công:
Tháng 11 năm 2008
Người tiến hành: GS.TS Nguyễn Mộng Hùng và nhà khoa học Nga Nikitina.
Tiến hành:
Trung tâm nhân giống lạc đà và Viện nghiên cứu thú y trung ương của Các tiểu vương quốc Ảrập Thống nhất nhân bản từ một con lạc đà bị giết lấy thịt năm 2005.
Chào đời: 8/4/2009
Sao la
Sếu đầu đỏ
Vooc quần đùi trắng
b) Cấy truyền phôi
Bước 1:
Bước 2:
Bước 3:
Bước 4:
* Đặc điểm:
Hãy trình bày các bước cấy truyền phôi và đặc điểm của của đàn vật nuôi cấy truyền phôi?
Phôi
Hợp tử
Thụ tinh
Cắt
phôi
Phôi nhỏ
Nội dung
Tiến hành
Ứng dụng
Nhân bản vô tính
1. Tách TB tuyến vú của cừu cho nhân  lấy nhân. Tách TB trứng cừu khác  loại bỏ nhân.

2. Chuyển nhân TB tuyến vú vào TB trứng đã loại bỏ nhân.
3. Nuôi tế bào này trong ống nghiệm → phôi.
4. Chuyển phôi vào tử cung của con cái cho mang thai và sinh cừu con.
Nhân bản động vật biến đổi gen
phục vụ lợi ích con người.
Cấy truyền phôi
- Phôi được cắt thành nhiều phôi → cấy các phôi này vào tử cung của các con vật khác nhau.
- Tạo nhiều con vật kiểu gen giống nhau.
 Cừu sinh ra giống cừu cho nhân
Ý nghĩa của cấy truyền phôi?
Nuôi cấy hợp tử.
Kỹ thuật chuyển
Cấy truyền phôi
Nhân giống đột biến
Câu 1: Chia cắt một phôi động vật thành nhiều phôi, rồi cấy vào tử cung của các con cái khác nhau từ đó nhanh chóng tạo ra hàng loạt con có kiểu gen giống nhau được gọi là phương pháp:


tạo nguồn biến dị cho công tác chọn giống
làm tăng khả năng sinh sản của cá thể
làm tăng năng suất vật nuôi, cây trồng
a, b, c
Câu 2: Mục đích của việc gây đột biến ở vật nuôi và cây trồng là:
2
3
4
5
1
GIẢI ĐÁP TRÒ CHƠI Ô CHỮ
6
7
8
C Ư U Đ Ô L Y
Đ Ô N G V Â T
Ô N G N G H I Ê M
V I S I N H V Â T
N U Ô I C Â Y M Ô
P H Ô I
C Â Y Đ Ơ N B Ô I
X Ô M A
2. Để tạo ra cơ thể mang bộ nhiễm sắc thể của 2 loài khác nhau mà không qua sinh sản hữu tính người ta sử dụng phương pháp

đột biến nhân tạo.

B. lai tế bào.

C. kĩ thuật di truyền.

D. chọn lọc cá thể.
? Cắt một phôi động vật thành nhiều phôi, cho phát triển trong cơ thể nhiều con cái từ đó nhanh chóng tạo ra hàng loạt con giống có kiểu gen giống nhau gọi là phương pháp
công nghệ sinh học tế bào.

cấy truyền phôi.

C. nhân bản vô tính tế bào động vật.

D. cấy truyền hợp tử.
XIN CẢM ƠN CÔ VÀ CÁC BẠN