Bài 19. Sông nước Cà Mau

bài giảng ngữ văn 6
phòng gd - đt huyện phú xuyên
trường thcs vân từ
Giáo viên thực hiện: Lê Thị Như Hoa
Tiết 77
Tiết 77
sông nước cà mau
Đoàn Giỏi
Đoàn Giỏi cùng gia đình.
Đoàn Giỏi (1925 - 1989).
Bút danh: Nguyễn Hoài,
Nguyễn Phú Lễ, Huyền Thư
Quê: Tiền Giang
Thường viết về thiên nhiên và con người Nam Bộ.
Trích chương XVIII - Truyện "Đất rừng phương Nam".
* Bố cục : 4 phần
1, Khái quát cảnh Sông nước Cà Mau
2, Miêu tả cảnh kênh rạch, sông nước Cà Mau
3, Đặc tả cảnh dòng sông Năm Căn
4, Cảnh chợ Năm Căn
Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ một toàn một sắc xanh cây lá. Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối – thứ âm thanh đơn điệu triền miên ấy ru ngủ thính giác, càng làm mòn mỏi và đuối dần đi tác dụng phân biệt của thị giác con người trước cái quang cảnh chỉ lặng lẽ một màu xanh đơn điệu.
Thảo luận
Câu 1: Qua cái nhìn và cảm nhận của bé An, cảnh Sông nước cà Mau hiện lên như thế nào ?
Câu 2 : Cảnh được miêu tả qua những giác quan nào ?
Một vùng trời nước bát ngát xanh, kênh rạch chằng chịt
…Ở đây, người ta gọi tên đất, tên sông không phải bằng những danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên. Chẳng hạn như gọi rạch Mái Giầm, vì hai bên bờ rạch mọc toàn những cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ, trên chỉ xòa ra độc một cái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi kênh Bọ Mắt vì ở đây tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẩn đỏ tấy lên; gọi kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây ( Ba Khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon). Còn như xã Năm Căn thì nghe nói ngày xưa trên bờ sông chỉ độc có một cái lán năm gian của những người tới đốn củi hầm than dựng nên, cũng như Cà Mau là nói trại đi theo chữ tức khơ mâu, tiếng Miên nghĩa là “nước đen”.
Rạch Mái Giầm
Kênh Bọ Mắt
Kênh Ba Khía
Xã Năm Căn
Mang tính địa phương
Con ba khía
Kênh rạch cà mau
Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ,… lòa nhòa ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai.
Nước đổ ầm ầm, cá bơi từng đàn
Rừng đước cao ngất như bức tường thành
Mầu xanh nối tiếp , sương mù khói sóng
- > Cảnh thật hùng vĩ
rừng đước
Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp nập. Vẫn là cái quang cảnh quen thuộc của một xóm chợ vùng rừng cận biển thuộc tỉnh Bạc Liêu, với những túp lều lá thô sơ kiểu cổ xưa nằm bên cạnh những ngôi nhà gạch văn minh hai tầng, những đống gỗ cao như núi chất dựa bờ, những cột đáy, thuyền chài, thuyền lưới, thuyền buôn dập dềnh trên sóng… Nhưng Năm Căn còn có cái bề thế của một trấn “anh chị rừng xanh” đứng kiêu hãnh phô phang sự trù phú của nó trên vùng đất cuối cùng của Tổ quốc. Những bến vận hà nhộn nhịp dọc dài theo sông; những lò than hầm gỗ đước sản xuất loại than củi nổi tiếng nhất của miền Nam; những ngôi nhà bè ban đêm ánh đèn măng- sông chiếu rực trên mặt nước như những khu phố nổi, và nơi đây người ta có thể cập thuyền lại, bước sang gọi một món xào, món nấu Trung Quốc hoặc một đĩa thịt rừng nướng ướp kiểu địa phương kèm theo vài cút rượu, ngoài ra còn có thể mua từ cây kim cuộn chỉ, những vật dụng cần thiết, một bộ quần áo may sẵn hay một món nữ trang đắt giá chẳng hạn, mà không cần phải bước ra khỏi thuyền.
Chợ năm căn
Nằm sát bờ sông, đông vui tấp nập.
Thuyền buôn dập dềnh trên sóng.
Sự hoà hợp giữa các dân tộc : Việt - Hoa - Miên
- > Nét sinh hoạt độc đáo, mang bản sắc riêng của người dân vùng sông nước Nam bộ
Mua bán tấp nập - Trên bến dưới thuyền
NGHỆ THUẬT:
NỘI DUNG:
- Bức tranh sông nước Cà Mau hiện lên vừa bao quát, vừa cụ thể là kết quả của sự cảm nhận trực tiếp, tinh tế và vốn hiểu biết phong phú của tác giả.
- Cảnh sông nước Cà Mau có vẻ đẹp rộng lớn, hoang dã, hùng vĩ.
- Chợ Năm Căn là hình ảnh Cuộc sống tấp nập, trù phú, độc đáo của vùng đất tận cùng của Tổ quốc.
LUYỆN TẬP
Cảm nhận cña em về vïng ®Êt phÝa Nam cña Tæ quèc sau khi häc xong ®o¹n trÝch “ S«ng n­íc Cµ Mau ?
Tổ quốc tôi như một con tàu
Mũi thuyền ta đó – mũi Cà Mau

Những dòng sông rộng hơn ngàn thước
Trùng điệp một màu xanh lá đước
Đước thân cao vút, rễ ngang mình
Trổ xuống nghìn tay, ôm đất nước!

Tổ quốc tôi như một con tàu
Mũi thuyền xé sóng – mũi Cà Mau.
(Xuân Diệu - Mũi Cà Mau)
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
- Tìm đọc tác phẩm : Đất rừng phương Nam
Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về đất mũi Cà Mau - Vùng đất cực Nam của Tổ
Soạn : Bức tranh của em gái tôi
Bài giảng đến đây kết thúc
Kính chúc các thầy cô giáo và các em mạnh khoẻ !