Bài 19. Sông nước Cà Mau

SÔNG NƯỚC CÀ MAU

Tuần 20 .
Tiết 77 : Văn bản


( Trích Đất rừng phương Nam của Đoàn Giỏi )
KIỂM TRA BÀI CŨ :
- Em hãy cho biết bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn là gì ?
- Đoạn trích kể theo ngôi thứ mấy ? Chọn ngôi kể như thế có tác dụng gì ?
- Bài học về thói kiêu căng,về lòng nhân ái: thói kiêu căng có thể làm hại người khác. Ở đời phải biết yêu thương những người xung quanh, giúp đỡ người yếu, người kém may mắn hơn mình.
- Truyện kể theo ngôi thứ nhất, có tác dụng kể những điều mình biết, mình suy nghĩ, ở đây kể được sự ân hận của Dế Mèn sau khi gây ra cái chết cho Dế Choắt.

Đất nước Việt Nam trải dài từ mũi Cà Mau cho đến địa dầu Mong Cái, hôm nay chúng ta sẽ khám phá vùng đất tận cùng của tổ quốc, đó là Sông nước Cà Mau.
Trước khi đi vào bài mới, chúng ta sẽ xem một số hình ảnh về Sông nước Cà Mau.
Những hàng dừa nước trải dài….
…đến những cách rừng tràm bát ngát
Chợ nổi trên sông…
…đến những chiến công hiển hách.
Chúng ta cùng xem đoạn Video clip nói về Sông nước Cà Mau.
Tiết 77: Văn bản
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
I. Đọc - Hiểu chú thích :
1. Tác giả :
2. Tác phẩm:
Dựa vào phần chú thích SGK, em hãy nêu vài nét về tác giả Đoàn Giỏi?
- Đoàn Giỏi (1925-1989), bút danh Nguyễn Hoài – Nguyễn Phú Lễ.
- Quê ở Châu Thành, Tiền Giang.
- Đề tài sáng tác: Viết về thiên nhiên, cuộc sống và con người Nam Bộ.
- Những tác phẩm chính:Người Nam thà chết không hàng (1947) Kí (1948), Chiến sỹ Tháp Mười (1949), Cá bống mú (1956), Đất rừng Phương Nam (1957).
Tác giả Đoàn Giỏi
Văn bản Sông nước Cà Mau được trích từ truyện nào? Chương mấy?
Văn bản Sông nước Cà Mau được trích từ chương XVIII trong truyện Đất rừng Phương Nam.
Truyện này được chuyển thành phim “Đất phương Nam”.
Tiết 77: Văn bản
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
I. Đọc - Hiểu chú thích :
1. Tác giả :
2. Tác phẩm:
3. Các chú thích:
4. Bố cục:
a, Từ Hán Việt: trường thành (8 ),
(bến) vận hà (14)
b, Từ phiên âm tiếng từ tiếng Pháp:
(đèn) măng – sông (15)
c, Các từ chuyên môn về ngư nghiệp:
- Mái giầm (13)
- Cột đáy (10)
-Thuyền chài (11)
-Thuyền lưới (12)
d, Danh từ riêng: Chà Là, Cái Keo (2),
Miên (6), Chà Châu Giang (18)
- Đoạn 1: Từ đầu đến “lặng lẽ một màu xanh đơn điệu”: những ấn tượng chung ban đầu về thiên nhiên vùng Cà Mau.
- Đoạn 2: từ “ Từ khi qua Chà Là” đến “Khói sóng ban mai”: nói về các kênh, rạch ở vùng Cà Mau và tập trung miêu tả con sông Năm Căn rộng lớn, hùng vĩ.
- Đoạn 3: Phần còn lại đặc tả cảnh chợ Năm Căn đông vui, trù phú và màu sắc độc đáo.
Bài văn miêu tả cảnh gì? Theo trình tự như thế nào?
Bài văn miêu tả khá hoàn chỉnh về sông nước Cà Mau – cực Nam của tổ quốc.
Trình tự miêu tả là đi từ ấn tượng chung về thiên nhiên sông nước Cà Mau, sau đó miêu tả chi tiết về sông ngòi, kênh rạch và chợ nổi Năm Căn.
Như vậy ta có thể tìm
bố cục của bài văn?
Tiết 77: Văn bản
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
II. Đọc - Hiểu văn bản:
1. Đọc văn bản:
2. Phân tích:
a. Ấn tượng ban đầu về toàn cảnh sông nước Cà Mau.
Giáo viên hướng dẫn học sinh
cách đọc và gọi học sinh đọc
văn bản, sau đó tóm tắt văn bản.
Em hãy hình dung vị trí quan sát của người miêu tả? Vị trí ấy có thuận lợi gì trong việc quan sát và miêu tả cảnh sông nước Cà Mau?
Người tả tự xưng “tôi”, với vị trí ngồi trên thuyền xuôi theo các kênh rạch vùng Cà Mau đổ ra sông Năm Căn rộng lớn, rồi dừng lại ở chợ Năm Căn.
Người kể có thể quan sát theo trình tự tự nhiên hợp lý, tả sông ngòi, kênh rạch, cảnh hai bên bờ, lúc tả kỹ, lúc lướt qua, làm cho cảnh hiện lên sinh động.
Tiết 77: Văn bản
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
“Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá.
Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối - thứ âm thanh đơn điệu triền miên ấy ru ngủ thính giác, càng làm mòn mỏi và đuối dần đi tác dụng phân biệt của thị giác con người trước cái quang cảnh chỉ lặng lẽ một màu xanh đơn điệu.”
Dựa vào đoạn văn trên tìm chi tiết nêu ấn tượng chung về ấn tượng ban đầu bao trùm toàn cảnh sông nước Cà Mau?
Sông ngòi, kênh rạch : Miêu tả một cách khái quát về hệ thống sông ngòi thì dày đặc, chằn chịt như mạng nhện.
Màu sắc: Bao trùm bởi một màu xanh bạt ngàn của trời, nước, cây lá.
Âm thanh: Rì rào bất tận của lá và tiếng sóng – thứ âm thanh đơn điệu, triền miên, vọng về trong hơi gió muối.
Tiết 77: Văn bản
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
Về sông ngòi, kênh rạch: Miêu tả một cách khái quát về hệ thống sông ngòi thì dày đặc, chằn chịt như mạng nhện.
II. Đọc - Hiểu văn bản:
1. Đọc văn bản:
2. Phân tích:
a. Ấn tượng ban đầu về toàn cảnh sông nước Cà Mau.
Ấn tượng ấy được cảm nhận qua những giác quan nào?
Dùng lối so sánh và cảm nhận về phong cảnh sông nước Cà Mau bằng thị giác.
Về màu sắc: Bao trùm bởi một màu xanh bạt ngàn của trời, nước, cây lá.

Điệp từ, tính từ chỉ màu sắc, được cảm nhận bàng thị giác.
Về âm thanh: Rì rào bất tận của lá và tiếng sóng – thứ âm thanh đơn điệu, triền miên, vọng về trong hơi gió muối.
Âm thanh được tác giả
cảm nhận bằng thính giác
và cam giác.
 - Với cảm nhận bằng thị giác, thính giác.
=>Tác giả miêu tả cái không gian mênh mông với nhiều sông ngòi, kênh rạch, cây cối phủ kín một màu xanh, sóng biển rì rào.
Tiết 77: Văn bản
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
II. Đọc - Hiểu văn bản:
1. Đọc văn bản:
2. Phân tích:
a. Ấn tượng ban đầu về toàn cảnh sông nước Cà Mau.
b. Cảnh sông ngòi, kênh rạch Cà Mau.
* Kênh rạch Cà Mau:
Qua đoạn 2 trong văn bản SGK, tác giả cho ta thấy cách đặt tên các dòng sông, con kênh ở vùng Cà Mau như thế nào?
- Đặt tên địa danh theo đặc điểm riêng:
Rạch Mái Giầm vì hai bên bờ rạch mọc toàn cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ...
Kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng,chúng cứ bay theo thuyền…
Kênh Ba Khía vì hai bên bờ tập trung toàn con ba khía.
Xã Năm Căn vì ngày xưa trên bờ chỉ có một cái lán năm căn.
Cà Mau là nói trại theo chữ khơ mâu, tiếng Miên nghĩa là nước đen.
Ví dụ:
=> Sông ngòi kênh rạch được đặt tên một cách dân dã, mộc mạc, dựa vào đặc điểm sinh thái cây con, động thực vật ven bờ để đặt tên.
Tiết 77: Văn bản
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
2. Phân tích:
a. Ấn tượng ban đầu về toàn cảnh sông nước Cà Mau.
b. Cảnh sông ngòi, kênh rạch Cà Mau.
* Dòng sông Năm Căn:
Dòng sông Năm Căn:
Nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác.
Cá bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.
Sông rộng hơn ngàn thước.
Rừng đước:
Dựng cao ngất như hai dãy trường thành.
Cây đước mọc dài theo bãi …ngọn bằng tăm tắp , lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ …loà nhoà ẩn hiện trong sương và khói sóng ban mai.
Cảnh dòng sông Năm Căn và rừng đước được miêu tả qua những chi tiết nào?
-Tác giả dùng lối so sánh, điệp từ, tính từ chỉ
sắc thái xanh khác nhau làm cho cảnh dòng
sông và rừng đước hiện lên thật rộng lớn, hùng vĩ.
Tiết 77: Văn bản
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
Câu hỏi thảo luận:
Trong câu: “ Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt , đổ ra con sông Cửa Lớn , xuôi về Năm Căn …đến …trong sương mù và khói sóng ban mai” :
- Có những động từ nào chỉ hoạt động của con thuyền?
- Thay đổi trình tự những động từ ấy có ảnh hưởng gì đến nội dung diễn đạt không?
- Nhận xét sự chính xác, tinh tế trong cách dùng từ của tác giả ở câu này ?
Học sinh thảo luận trong 1 phút
Kết quả thảo luận:
- Các động từ chỉ hoạt động của con thuyền: thoát qua, đổ ra, xuôi về.
- Không thay đổi được vì sẽ sai lạc nội dung.
- Tác giả đã miêu tả chính xác hoạt động của con thuyền trong từng khung cảnh.
Tiết 77: Văn bản
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
2. Phân tích:
a. Ấn tượng ban đầu về toàn cảnh sông nước Cà Mau.
b. Cảnh sông ngòi, kênh rạch Cà Mau.
Tóm lại, qua cách đặt tên các kênh rạch và miêu tả dòng sông Năm Căn, rừng đước, em thấy thấy cảnh thiên nhiên ở đây như thế nào?
- Thiên nhiên còn hoang sơ, mang vẻ đẹp nên thơ, hấp dẫn, đầy bí ẩn
Với sông ngòi, kênh rạch và những cách rừng tràm dài tít tắp…
…đến những sân chim đầy vẻ hoang sơ, thơ mộng.
Tiết 77: Văn bản
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
II. Đọc - Hiểu văn bản:
1. Đọc văn bản:
2. Phân tích:
a. Ấn tượng ban đầu về toàn cảnh sông nước Cà Mau.
b. Cảnh sông ngòi, kênh rạch Cà Mau.
c. Chợ nổi Năm Căn.
Những chi tiết nào miêu tả quang cảnh chợ Năm Căn ?
Những túp lều lá thô sơ kiểu cổ nằm cạnh những ngôi nhà gạch văn minh hai tầng.
Thuyền chài, thuyền lưới, thuyền buôn dập dềnh trên sóng. Những đống gỗ cao như núi chất dựa bờ...
Những bến vận hà nhộn nhịp dọc dài theo sông.
Những ngôi nhà bè ban đêm, ánh đèn măng - sông chiếu sáng như những khu phố nổi.
Những người con gái Hoa kiều bán hàng xởi lởi.
Những người Chà Châu Giang bán vải, những bà cụ người Miên bán rượu, với đủ các giọng nói líu lô, đủ kiểu ăn vận sặc sỡ…
Chợ Năm Căn hiện lên thật sinh động.Vậy tác giả đã làm thế nào để miêu tả được như thế?
-Tả cụ thể, bao quát, chú ý màu sắc, hình khối,âm thanh...
=> Chợ Năm Căn thật đông vui, tấp nập, trù phú, độc đáo.
Nhờ đâu mà tác giả miêu tả, giới thiệu một vùng sông nước Cà Mau tường tận và hấp dẫn đến như vậy?
=> Nhờ sự hiểu biết tường tận, gắn bóvới con người và vùng đất này, nói rộng ra là lòng yêu thiên nhiên, tình yêu quê hương, đất nước sâu sắc.
Tiết 77: Văn bản
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
III. Tổng kết.
1. Nghệ thuật.
2. Nội dung.
Van bản sông nước Cà Mau, tác giả đã sử dụng những nét nghệ thuật tiêu biểu nào?
- Ngôi kể thứ nhất (tôi), trực tiếp quan sát, miêu tả cảnh từ trên con thuyền.
- Sử dụng nhiều phương thức và thủ pháp miêu tả (quan sát, so sánh, tưởng tượng), nhất là việc huy động nhiều giác quan để cảm nhận và tô đậm các ấn tượng.
Cảnh sông nước Cà Mau có vẻ đẹp hùng vĩ, rộng lớn, đầy sức sống, Chợ Năm Căn là hình ảnh cuộc sống tấp nập, trù phú, độc đáo.
Tiết 77: Văn bản
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
Sông nước Cà Mau
Ấn tượng ban
đầu về
toàn cảnh
Cảnh sông ngòi,
kênh rạch
Cảnh chợ
Năm Căn
Cách đặt
tên sông
ngòi, kênh
rạch
Cảnh dòng
sông Năm
Căn, rừng
đước
Tiết 77: Văn bản
SÔNG NƯỚC CÀ MAU
IV. Luyện tập.
Làm phần “ Luyện tập” trang 23
* Hướng dẫn về nhà
Học ghi nhớ;học phần phân tích văn bản.
Đọc lại văn bản; tìm đọc truyện “Đất rừng phương Nam”.
Viết một đoạn văn ( 10 câu) trình bày cảm nhận của em về vùng Cà Mau qua bài Sông nước Cà Mau.
Đọc và soạn văn bản “ Bức tranh của em gái tôi”.
KÍNH CHÚC QUÝ THẦY CÔ SỨC KHỎE
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT