Bài 19. So sánh

10
TRƯỜNG THCS THÁI TRỊ
Chào mừng quý thầy cô và các em học sinh về dự tiết học!
Kiểm tra bài cũ:

? So sánh là gì? Xác định phép so sánh trong ví dụ sau? Dựa vào đâu em biết đó là so sánh?
- So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
a. Treân trôøi maây traéng nhö boâng
ÔÛ döôùi caùnh ñoàng boâng traéng nhö maây…
b. Con mèo vằn vào tranh to hơn cả con hổ nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến.
Ti?t: 94

1- Ví dụ:
Những ngôi sao thức ngoài kia
Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con
Đêm nay con ngủ giấc tròn
Mẹ là ngọn gió của con suốt đời
( Trần Quốc Minh )
2- Nhận xét
- Phép so sánh
- Từ so sánh:
+ Chẳng bằng -> Chỉ ý so sánh không ngang bằng


+ Là -> Chỉ ý so sánh ngang bằng
I.CÁC KIỂU SO SÁNH

? Tìm một số từ ngữ so sánh có thể thay thế cho các từ so sánh trên làm cho nghĩa của câu không đổi?
 cuõng nhö, gioáng nhö, töïa nhö….
keùm, thua, chöa baèng, chaúng baèng
? Tìm phép so sánh trong đoạn thơ sau?
I.CÁC KIỂU SO SÁNH
Ghi nhớ: Có hai kiểu so sánh:
- So sánh không ngang bằng.
- So sánh ngang bằng.
? Qua tìm hiểu, em hãy cho biết có những kiểu so sánh nào?
? Từ ngữ so sánh nào dùng cho so sánh ngang bằng? Từ nào dùng cho so sánh không ngang bằng?
Là, như , y như, giống như,
tựa như, bao nhiêu, bấy nhiêu.

Hơn, kém, không bằng , chưa bằng, chẳng bằng.

So sánh
ngang bằng
So sánh
không ngang bằng

? Tìm các câu so sánh phù hợp với các hình ảnh sau?
Cô giáo như mẹ hiền
Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
So sánh ngang bằng:
So sánh ngang bằng:
Ai yêu nhi đồng bằng Bác Hồ Chí Minh
Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng
So sánh không ngang bằng:
1- Ví dụ:
Mỗi chiếc lá rụng có một linh hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhieõn, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ. Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi cố gượng ngoi đầu lên hay giữ thăng bằng cho chậm tới cái giây nằm phơi trên mặt đất. Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại : cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn, nếu sự bay lượn ấy có vẻ nên thơ. Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành. Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại. (Khaựi Hửng)
1- Chỉ ra phép so sánh trong đoạn văn trên.



2- Nêu tác dụng của phép so sánh đối với việc miêu tả sửù vật, sự việc? Đối với việc thể hiện tư tưởng, tình cảm của người viết?
II.TÁC DỤNG CỦA PHÉP SO SÁNH

Thảo luận 5`
2- Nhận xét
Hình ảnh chiếc lá rơi được so sánh với nhiều hình ảnh, sự vật, .. khác nhau-> hình ảnh chiếc lá hiện lên sinh động -> giúp người đọc cảm nhận được mỗi chiếc lá khi rụng xuống đều có những trạng thái khác nhau , tâm tình khác nhau.
Thông qua phép so sánh, tác giả bày tỏ suy nghĩ , quan niệm của mình về sự sống và cái chết.
? Qua đó, em hãy nêu tác dụng của phép so sánh?
So sánh có tác dụng gợi hình, giúp cho việc miêu tả sự vật sự việc cụ thể sinh động, vừa có tác dụng thể hiện tư tưởng tình cảm sâu sắc.
? Xác định tác dụng của phép so sánh trong đoạn thơ ?

Ví dụ
Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh
Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng .
Tố Hữu
Tác dụng của so sánh làm nổi bật hình ảnh Lượm:
nhỏ nhắn, nhanh nhẹn.
Đồng thời cho thấy tình cảm của tác giả đối với Lượm.
? Xác định tác dụng của so sánh trong các ví dụ sau?
a. Nam cao hơn Hoa.
b.Mẹ già như chuối chín cây
Gió lay mẹ rụng con phải mồ côi.
Nhằm thông báo, xác định sự vật, hiện tượng.
Thường sử dụng trong đời thường.
Có tác dụng gợi hình nhằm bộc lộ tình cảm của tác giả.
Thường sử dụng trong văn chương (So sánh tu từ).


a- Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng
( Tế Hanh )

b- Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm
Con đi đánh giặc mười năm
Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi.
( Tố Hữu )



III. LUYỆN TẬP:

Bài 1: Chỉ ra những phép so sánh ở các khổ thơ dưới đây. Cho biết
Chúng thuộc kiểu so sánh nào. Phân tích tác dụng gợi hình, gợi cảm
Của một phép so sánh mà em thích.
Bài tập 2: Đọc đoạn văn sau:
Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ.
( Trích "Vượt thác" - Võ Quảng)
Phân tích tác dụng của phép so sánh trong đoạn văn.
Lưu ý: Khi phân tích tác dụng của phép so sánh trong văn, thơ, cần:
Chỉ rõ những từ ngữ thực hiện phép so sánh (Tửứ so saựnh).
Phân tích tác dụng gợi hình , gợi cảm mà những hình ảnh so sánh gợi ra.
Đánh giá thành công trong nghệ thuật biểu đạt của tác giả.

Bài 3:
Dựa theo bài " Vượt thác" hãy viết đoạn văn từ 3 đến 5 câu tả Dượng Hương Thư đưa thuyền vượt qua thác dữ , trong đoạn văn có sử dụng cả hai kiểu so sánh đã được giới thiệu.
Nước từ trên cao phóng giữa hai vách đá dựng đứng như một bàn tay khổng lồ muốn đẩy thuyền lùi lại. Dượng Hương Thư đánh trần đứng sau lái co người phóng sào chống trả với sức nước để đưa thuyền tiến lên. Trông Dượng Hương Thư không kém gì một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh Hùng Vĩ: các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, cặp mắt nảy lửa, ghì trên ngọn sào. Đến chiều tối, thuyền đã vượt qua thác Cổ Cò. Mọi người trên thuyền thở phào nhẹ nhõm, bình thản như chưa có chuyện gì xảy ra.


Trả lời câu hỏi bằng cách khoanh tròn vào chữ cái đứng trước câu trả lời đúng nhất.
Câu 1: So sánh là gì?
A- So sánh là đem đối chiếu sự vật này với sự vật khác để làm tăng giá trị gợi hình, gợi cảm.
B- So sánh là làm cho sự vật trở lên gần gũi với con người
C -So sánh là đối chiếu sự vật ,sự việc này với sự vật ,sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình ,gợi cảm cho sự diễn đạt
Câu 2 : Tác dụng của so sánh là?
A-So sánh có tác dụng gợi hình gợi cảm
B- So sánh có tác dụng biểu hiện tư tưởng tình cảm sâu sắc
C- So sánhvừa có tác dụng gợi hình giúp cho việc miêu tả sự vật,sự việc được cụ thể sinh động,vừa có tác dụng biểu hiện tư tưởng tình cảm sâu sắc
-Học hai phần nội dung chính của bài học
-Tập so sánh, miêu tả những cảnh vật trong vườn nhà em
- Làm các bài tập trong sách bài tập Ngữ Văn 6
- Chuẩn bị bài tiết sau viết bài Tập làm văn tả cảnh.