Bài 19. So sánh

Ngữ Văn 6
a)
Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.
( Hồ Chí Minh )
búp trên cành
như
Trẻ em
rừng đước

b) Trông hai bên bờ,
hai dãy trường thành vô tận.
như
dựng lên cao ngất
( Đoàn Giỏi )
I. So sánh là gì ?
1. Ví dụ :
SO SÁNH
Tiết: 79
c) to hơn cả nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến . (Tạ Duy Anh )
Con mèo vằn vào tranh
SO SÁNH
So sánh là gì ?
1.Ví dụ :
b) . rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
? Khác nhau :
* Ví dụ a, b : So sánh dựa trên sự tương đồng của sự vật.
* Ví dụ c : So sánh dựa trên sự tương phản về hình thức và tính chất của sự vật.
con hổ
a) Trẻ em như búp trên cành.
So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Tiết: 79
II. Cấu tạo của phép so sánh:
SO SÁNH
1. Ví dụ :
b) . rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường
thành vô tận.
a) Trẻ em như búp trên cành
A
A
B
búp trên cành
như
dựng lên cao ngất
rừng đước
Trẻ em
như
hai dãy trường thành vô tận
Phương diện so sánh
Vế A (sự vật được so sánh)
Phương diện so sánh
Từ so sánh
Vế B
(sự vật dùng để so sánh)
Tiết: 79
B
II. Cấu tạo của phép so sánh:
SO SÁNH
1. Ví dụ :
Trường Sơn : chí lớn ông cha
Cửu Long : lòng mẹ bao la sóng trào.
(Lê Anh Xuân)
Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất .
(Thép Mới)
? Câu a: Vắng mặt từ chỉ phương diện so sánh và từ ngữ so sánh.
? Câu b : Từ ngữ so sánh và vế B được đảo lên trước vế A.
? Mô hình cấu tạo đầy đủ của một phép so sánh gồm:
- Vế A (nêu tên sự vật, sự việc được so sánh) ;
- Vế B (nêu tên sự vật, sự việc dùng để so sánh với sự vật, sự việc nói ở vế A) ;
- Từ ngữ chỉ phương diện so sánh ;
- Từ ngữ chỉ ý so sánh (gọi tắt là từ so sánh) .

? Trong thực tế, mô hình cấu tạo nói trên có biến đổi ít nhiều :
- Các từ ngữ chỉ phương diện so sánh và chỉ ý so sánh có thể được lược bớt .
- Vế B có thể đảo lên trước vế A cùng với từ so sánh .
Tiết: 79
SO SÁNH
III. Luyện tập
Bài tập 1 : Các ví dụ có chứa hình ảnh so sánh :
So sánh đồng loại :
- So sánh người với người :
Tiết: 79
Thầy thuốc như mẹ hiền

Bác Hồ là vị cha chung
Là sao Bắc Đẩu, là vừng Thái Dương( Ca dao)

Người là cha, là Bác, là Anh
Quả tim lớn bọc trăm dòng máu nhỏ ( Tố Hữu).
Bài tập 1 : Với mỗi mẫu so sánh gợi ý trong sách giao khoa, em hãy tìm thêm một ví dụ :
SO SÁNH
- So sánh vật với vật :
Tiết: 79
SO SÁNH
Tiết: 79
III. Luyện tập
- Sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện.

- Tiếng suôi trong như tiếng hát xa. ( Hồ Chí Minh)

- Hè đến , hoa phương như thắp lửa trên sân trường.
Bài tập 1 : Các ví dụ có chứa hình ảnh so sánh :
III. Luyện tập
- So sánh vật với người :
SO SÁNH
Tiết: 79
b) So sánh khác loại :
Cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.

Mưa bao nhiêu hạt thương bầm bấy nhiêu

Mẹ già như chuối chín cây.

- Lá liễu dài như một nét mi.
Bài tập 1 : Các ví dụ có chứa hình ảnh so sánh :
SO SÁNH
III. Luyện tập
Tiết: 79
- So sánh cía cụ thể với cái trừu tượng :
b) So sánh khác loại :

Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng.

- Công cha như núi ngất trời
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông.

- Ô�i lòng Bác vậy cứ thương ta
Như dòng sông chảy nặng phù sa. ( Tố Hữu)
Bài tập 1 : Các ví dụ có chứa hình ảnh so sánh :
SO SÁNH
Bài tập 2 : Dựa vào những thành ngữ đã biết, hãy viết tiếp vế B vào những chổ trống dưới đây để tạo thành phép so sánh :
- Khỏe như .........
- Đen như ..........
- Trắng như .........
- Cao như ..........
- Đẹp như............
- Nhanh như.........
- Chậm như .........
núi / cây sào
tuyết / bông
than / hắc ín
voi / trâu
III. Luyện tập
Tiết: 79
tiên
cắt / sóc
Rùa/ vịt
SO SÁNH
III. Luyện tập:
-Những ngọn cỏ gãy rạp , y như có nhát dao vừa lia qua.
-Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy.
-Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài liêu ngêu như một gã nghiện thuốc phiện.
-Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê.
-Đến khi định thần lại, chị mới trợn tròn mắt, giương mắt lên như có nhát dao vừa lia qua.
-Mỏ cốc như cái dùi sắt, chọc xuyên cả đất.
Trả lời :
Bài
học
đường
đời
đầu
tiên
Bài tập 3 : Hãy tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong các bài Bài học đường đời đầu tiên và bài Sông nước Cà Mau.
Tiết: 79
Bài tập 3 : Hãy tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong các bài Bài học đường đời đầu tiên và bài Sông nước Cà Mau.
- . ở đó tập trung không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ .
- Những ngôi nhà bè ban đêm ánh đèn măng-sông chiếu rực trên mặt nước như những khu phố nổi.
Càng đổ dần về hướng Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện
...
Sông
nước
Cà
Mau
So sánh là gì ?
III. Luyện tập:
Trả lời :
SO SÁNH
Tiết: 79
Bài tập bổ sung :
Câu 1: Trong các câu ca dao sau, câu nào có sử dụng so sánh :
a) Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương.
b) Chim khôn thì khôn cả lông
Khôn đến cái lồng người xách cũng khôn.
c) Thân em như thể con rùa
Xuống sông đội đá, lên chùa đội bia.
d) Chiều chiều ra đứng ngỏ sau
Muốn về quê mẹ mà không có đò.
X
Câu 2 : Câu ca dao sau là so sánh gì ?
Thân em như thể con rùa
Xuống sông đội đá lên chùa đội bia.
a)So sánh người với người.
b) So sánh vật với vật.
c) So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng
d) So sánh người với vật.
X
Câu 3: Điền câu so sánh sau vào mô hình cấu tạo ?
"Quê hương là chùm khế ngọt"
Quê hương
là
chùm khế ngọt
Bài tập củng cố:
Câu:1: So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
A. Sai.
B. Đúng
Câu:2: Cấu tạo đầy đủ của phép so sánh gồm bao nhiêu yếu tố?.
A. Một. B. Hai. C. Ba.
D. Bốn
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ.

- Về nhà học bài, xem lại các ví dụ và bài tập đã làm.
- Đồng thời làm tiếp các bài tập còn lại.
- Chuẩn bị bài : "So sánh (tt)" :
+ Đọc kĩ ví dụ và trả lời các câu hỏi của ví dụ.
+ Làm phần luyện tập.