Bài 19. So sánh

KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 1: Ai ơi chua ngọt đã từng
Non xanh nước bạc ta đừng quên nhau
Câu 2: Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối
đã
đã
* Phó từ là gì? Có mấy loại phó từ chính?
* Xác định phó từ trong các câu sau. Các phó từ ấy bổ sung ý nghĩa gì cho các động từ, tính từ?
đừng
chưa
chưa
đã
? Em học văn bản nào ở phần văn học dân gian có sự so sánh hài hước?
THẦY BÓI XEM VOI!
Tiết 78 : So sánh
I. So sánh là gì ?
Nội dung cơ bản:
II. Cấu tạo của phép so sánh.
Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.( Hồ chí Minh)
b. {…} trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. ( Đoàn Giỏi)
I. So sánh là gì?
Ti?t 78:
SO SÁNH
Xét ví dụ: SGK/24
Trong mỗi phép so sánh trên những sự vật sự việc nào được so sánh với nhau? Vì sao có thể so sánh như vậy? Vµ so s¸nh ®Ó lµm gì ?
* Cơ sở: Các sự vật có điểm giống nhau (nét tương đồng):
- Trẻ em – búp trên cành: Sự vật đang ở giai đoạn đầu tiên của quá trình phát triển (non nớt, tươi trẻ, tràn trề sức sống)
* Mục đích: Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
Trẻ em như búp trên cành
Cơ sở: Các sự vật có điểm giống nhau (nét tương đồng):
- Rừng đước – dãy tường thành vô tận: Cao ngất
Mục đích: Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
a) Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.
(Hồ Chí Minh)

Ví dụ:
b) [...] Trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
(Đoàn Giỏi)
a) Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.
(Hồ Chí Minh)

b) [...] Trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
(Đoàn Giỏi)
c) Câu 3 trang 24 SGK:
Con mèo vằn vào tranh, to hơn cả con hổ nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến.
(Tạ Duy Anh)
Con mèo
con hổ
=> So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Ti?t 78:
SO SÁNH
I. So sánh là gì?
Xét ví dụ: SGK/24
Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.( Hồ chí Minh)
b. {…} trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. ( Đoàn Giỏi)
Bài tập :Dựa vào những thành ngữ đã biết, hãy viết tiếp vào những ch? trống dưới đây để tạo thành phép so sánh :
- Khỏe như .....
- Đen như ......
- Trắng như ......
- Cao như .......
THẢO LUẬN NHÓM ( 1 PHÚT)
- Khỏe như
voi
trâu
- Đen như
than
G? mun
- Cao như
núi
cây tre
- Trắng như
bông
tuyết
Tiết 78 : So sánh
II. Cấu tạo của phép so sánh:
1. Mô hình phép so sánh:
b) rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
a) Trẻ em như búp trên cành

Ví dụ:

Từ so sánh
Vế A
Vế B
Vế A
Vế B

Từ so sánh
Phương diện so sánh
Điền những tập hợp từ chứa hình ảnh so sánh trong các câu đã dẫn ở phần I vào mô hình phép so sánh dưới đây.
búp trên cành
như
Trẻ em
hai dãy trường thành vô tận
như
dựng lên cao ngất
Rừng đước
Vế B
(sự vật dùng để so sánh)
Từ so sánh
Phương diện so sánh
Vế A
(sự vật được
so sánh)
Mô hình cấu tạo đầy đủ của một phép so sánh gồm:
- Vế A (nêu tên sự vật, sự việc được so sánh);
- Vế B (nêu tên sự vật, sự việc dùng để so sánh với sự vật, sự việc nói ở vế A)
- Từ ngữ chỉ phương diện so sánh;
- Từ ngữ chỉ ý so sánh (gọi tắt là từ so sánh).
Tiết 78 : So sánh
*. Từ so sánh: là, như là, y như, giống như, tựa như là, bao nhiêu.bấy nhiêu, .
Cấu tạo của phép so sánh trong những câu dưới đây có gì đặc biệt?
a) Trường Sơn: chí lớn ông cha
Cửu Long: lòng mẹ bao la sóng trào.
(Lê Anh Xuân)
b) Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất. (Thép Mới)
Thảo luận nhóm:
Nhóm 1+2 : Điền ví dụ a vào mô hình phép so sánh và rút ra nhận xét?
Nhóm 3+4 : Điền ví dụ b vào mô hình phép so sánh và rút ra nhận xét?
lòng mẹ bao la sóng trào
Cửu Long
chí lớn ông cha
Trường Sơn
tre mọc thẳng
Như
con người không chịu khuất
Vế B
(sự vật dùng để so sánh)
Từ so sánh
Phương diện so sánh
Vế A
(sự vật được so sánh)
Trong thực tế mô hình cấu tạo nói trên có thể biến đổi ít nhiều:
- Các từ ngữ chỉ phương diện so sánh và chỉ ý so sánh có thể được lược bớt
- Vế B có thể được đảo lên trước vế A cùng với từ so sánh.

Tiết 78 : So sánh
I. So sánh là gì ?
II. Cấu tạo của phép so sánh:
III. Luyện tập:
1. Bài tập 1 / trang 24-25 SGK:
a) So sánh đồng loại:
- So sánh người với người:
Thầy thuốc như mẹ hiền.
- So sánh vật với vật:
Sông ngòi, kênh rạch bủa giăng chi chít như mạng nhện...
b) So sánh khác loại:
- So sánh vật với người:
Cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.
- So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng:
Sự nghiệp của chúng ta giống như rừng cây đương lên, đầy nhựa sống và ngày càng lớn mạnh nhanh chóng.

THẢO LUẬN NHÓM
(Bài tậ�p 3 / trang 25 SGK)
Nhóm 1 + 2: Tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong văn bản "Bài học đường đời đầu tiên" (Tô Hoài) ?
Nhóm 3 + 4: Tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong văn bản "Sông nước Cà Mau" (Đoàn Giỏi)?
Tiết 78 : So sánh
III. Luyện tập:
3. Bài tập 3 / trang 25 SGK:
a) Những câu văn có sử dụng phép so sánh trong văn bản "Bài học đường đời đầu tiên" (Tô Hoài):
- Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.
- Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc.
- Cái chàng dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện.
- Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạn sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê.
- Đến khi định thần lại, chị mới trợn tròn mắt, giương cánh lên, như sắp đánh nhau.
- Mỏ Cốc như cái dùi sắt, chọc xuyên cả đất.

Tiết 78 : So sánh
III. Luyện tập:
3. Bài tập 3 / trang 25 SGK:
b) Những câu văn có sử dụng phép so sánh trong văn bản "Sông nước Cà Mau" (Đoàn Giỏi):
- Càng đổ gần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện.
- [...] Ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ [...]
- [...] Cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên, hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.
- [...] Trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
- Những ngôi nhà bè ban đêm ánh đèn măng-sông chiếu rực trên mặt nước như những khu phố nổi.

Bài tập trắc nghiệm: Khoanh tròn ý trả lời đúng nhất.
1. Câu nào sau đây định nghĩa đúng cho biện pháp nghệ thuật so sánh?
Gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác dựa trên mối quan hệ tương đồng.
Gọi tên sự vật hiện tượng bằng tên một sự vật hiện tượng khác có quan hệ toàn thể - bộ phận.
Đối chiếu sự vật hiện tượng này với sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng.
Gọi tên hoặc tả con vật, đồ vật bằng những từ dùng để tả hoặc nói về con người.
Bài tập trắc nghiệm: Khoanh tròn ý trả lời đúng nhất.
2. Dòng nào thể hiện cấu trúc của phép so sánh đúng trình tự và đầy đủ nhất?
Sự vật được so sánh, từ so sánh, sự vật so sánh;
Từ so sánh, sự vật so sánh, phương diện so sánh.
Sự vật được so sánh, phương diện so sánh, từ so sánh, sự vật so sánh;
Sự vật được so sánh, phương diện so sánh, sự vật so sánh.
Bài tập trắc nghiệm: Khoanh tròn ý trả lời đúng nhất.
3. Trong câu văn sau có bao nhiêu phép so sánh?
"Gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẫn đỏ tấy lên."
D. 4
C. 3
B. 2
1
1
Trò chơi ô chữ
2
3
4
5
6
7
8
?
?
?
?
?
?
?
?
Hàng dọc
Trong mô hình cấu tạo phép so sánh, vế nào nêu tên sự vật, sự việc được so sánh?
Một phép so sánh ngắn gọn nhất thường có mấy yếu tố?
Trong thực tế, các từ ngữ chỉ phương diện so sánh và chỉ ý so sánh có thể như thế nào?
Hai sự vật hoặc sự việc so sánh được với nhau vì giữa chúng có nét gì?
Vế B còn được gọi là vế gì?
Hãy điền từ thích hợp vào chỗ trống trong câu thơ sau (để tạo một phép so sánh) : "Tiếng suối trong ... tiếng hát xa."
Cấu tạo đầy đủ của một phép so sánh gồm mấy yếu tố?
So sánh có tác dụng làm tăng sức gợi hình, ... cho sự diễn đạt.
DẶN DÒ :
- Học ghi nhớ trang 25-26 SGK.
- Làm bài tập 4 trang 26 SGK.
- Soạn bài "Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả" - trang 27-28 SGK:
+ Đọc 3 đoạn văn trong bài.
+ Trả lời các câu hỏi trang 28 SGK.
CẢM ƠN VÀ� KÍNH CHÚC
QUÝ THẦY CÔ SỨC KHOẺ
CHÚC CÁC EM HỌC SINH HỌC GIỎI