Bài 19. So sánh

Kiểm tra bài :
So sánh là gì ? Cho một ví dụ có sử dụng phép so sánh.
Trả lời:
So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Ví dụ: Tiếng suối trong như tiếng hát xa.
Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con

Mẹ là ngọn gió của con suốt đời.


Những ngôi sao thức ngoài kia
Đêm nay con ngủ giấc tròn
(Trần Quốc Minh)
1.Những ngôi sao
thức ngoài kia
chẳng bằng
mẹ đã thức vì chúng con
2. Mẹ
ngọn gió của con suốt đời.
là
So sánh ngang bằng
So sánh không ngang bằng
là, như, giống như, tựa, y như, bao nhiêu …bấy nhiêu, tương tự,…
hơn,kém hơn, không bằng, chẳng bằng, chưa bằng,khác,…
a.
là
so sánh ngang bằng
So sánh không ngang bằng
c.
so sánh ngang bằng
So sánh không ngang bằng
b.
Chưa bằng
Chưa bằng
Như
hơn
Chưa bằng
Mỗi chiếc lá rụng có một linh hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ. Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi cố gượng ngoi đầu lên, hay giữ thăng bằng cho chậm tới cái giây nằm phơi trên mặt đất. Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại: cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn, nếu sự bay lượn ấy có vẻ đẹp nên thơ. Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành.Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại.
( Khái Hưng )
Các phép so sánh trong đoạn văn:
- Có chiếc lá tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ.
- Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi [...]
- Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại [...]
- Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất muốn bay trở lại cành.
* Tỏc d?ng:
- Hỡnh ?nh chi?c lỏ roi du?c so sỏnh v?i nhi?u hỡnh ?nh, s? v?t khỏc nhau. T?o ra hỡnh ?nh c? th? sinh d?ng,giỳp ngu?i d?c, ngu?i nghe hỡnh dung v? s? v?t, s? vi?c du?c miờu t?, hỡnh dung du?c nh?ng cỏch r?ng khỏc nhau c?a chi?c lỏ.
- T?o ra nh?ng l?i núi h�m sỳc, giỳp ngu?i d?c , ngu?i nghe d? n?m b?t tu tu?ng tỡnh c?m c?a ngu?i vi?t, ngu?i núi. Thụng qua phộp so sỏnh trong do?n van, th? hi?n quan ni?m c?a tỏc gi? v? s? s?ng v� cỏi ch?t.
So sánh vừa có tác dụng gợi hình, giúp cho việc miêu tả sự vật, sự việc cụ thể, sinh động;vừa có tác dụng biểu hiện tư tưởng, tình cảm sâu sắc.
Cách làm bài tìm và nêu tác dụng của phép so sánh:
-Bước1: Đọc kỹ đoạn văn ( đoạn thơ)
-Bước 2: Xác định đối tượng so sánh và sự vật, sự việc dùng để so sánh, phương diện so sánh, kiểu so sánh.
-Bước 3: Cảm nhận giá trị gợi hình, gợi cảm của phép so sánh. Đánh giá thành công trong nghệ thuật biểu đạt của tác giả.
-Bước 4: Viết đoạn hoặc bài.
Trần Quốc Minh đã có những câu thơ viết rất hay về mẹ:
Những ngôi sao thức ngoài kia
Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con
Đêm nay con ngủ giấc tròn
Mẹ là ngọn gió của con suốt đời.

Trong khổ thơ, nhà thơ đã sử dụng phép so sánh không ngang bằng, sao thức không bằng mẹ thức, sao sáng suốt đêm cũng không bằng mẹ thức cả một đời lo lắng, chăm sóc, che chở hy sinh thầm lặng cho con. Khổ thơ còn xuất hiện hình ảnh so sánh ngang bằng mẹ là ngọn gió đã gợi ra những điều mát lành, bình yên, hạnh phúc mẹ mang đến cho đời con. Công ơn của mẹ thật lớn lao.Qua phép so sánh này ta cũng thấy được lòng biết ơn sâu sắc của con giành cho mẹ. Cảm ơn nhà thơ đã nói hộ tiếng lòng của bao người con.
Cách làm bài tìm và nêu tác dụng của phép so sánh:
-Bước1: Đọc kỹ đoạn văn ( đoạn thơ)
-Bước 2: Xác định đối tượng so sánh và sự vật, sự việc dùng để so sánh, phương diện so sánh, kiểu so sánh.
-Bước 3: Cảm nhận giá trị gợi hình, gợi cảm của phép so sánh. Đánh giá thành công trong nghệ thuật biểu đạt của tác giả.
-Bước 4: Viết đoạn hoặc bài.
Bài tập:
Trong những hình ảnh so sánh bài tập 1 em thích hình ảnh nào ? Vì sao?
Bài tập 2 :
Những câu văn có sử dụng phép so sánh :
- Những động tác thả sào, rút sáo rập ràng nhanh như cắt.
- Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ.
- Dọc sườn núi, những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước.
- Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ.
->Hình ảnh dượng Hương Thư hiện lên thật đẹp, khoẻ mạnh, dũng cảm, oai phong ->Thể hiện sức mạnh và khát vọng chinh phục thiên nhiên của con người lao động.
- Những động tác thả sào, rút sáo rập ràng nhanh như cắt.
->Thể hiện sự nhanh nhẹn, nhịp nhàng, khéo léo của dượng Hương Thư khi đang chỉ huy con thuyền vượt thác dữ .
Bài tập 3 :
Dựa theo bài Vượt thác, hãy viết một đoạn văn từ ba đến năm câu tả dượng Hương Thư đưa thuyền vượt qua thác dữ; trong đoạn văn có sử dụng cả hai kiểu so sánh đã được giới thiệu.
5. Qua bài văn, em cảm nhận như thế nào về thiên nhiên và con người lao động ?
4. Hình ảnh dượng Hương Thư trong cuộc vượt thác được miêu tả như thế nào ?
3. Cảnh dòng sông và đội bờ đã thay đổi như thế nào theo từng chặng đường của con thuyền ?
2. Bài văn miêu tả cuộc vượt thác của con thuyền theo trình tự thời gian, không gian nào ?
Gợi ý:
1.Đoạn văn miêu tả ai ? Việc gì?
Doạn văn từ ba đến năm câu tả dượng Hương Thư đưa thuyền vượt qua thác dữ; trong đoạn văn có sử dụng cả hai kiểu so sánh đã được giới thiệu.
Nước từ trên cao phóng xuống định nuốt chửng con thuyền (1). Nhưng ở phía dưới, dượng Hương Thư nhanh như cắt vừa thả sào, vừa rút sào rập ràng,dứt khoát, đều đặn (2). Con thuyền được giữ thăng bằng vẫn xé ngang dòng nước lao nhanh (3). Nó chồm lên, sấn tới, hùng dũng hơn cả dòng thác dữ (4).
Tiếp bài tập 1: Phân tích tác dụng gợi hình, của phép so sánh mà em thích:
c, Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng.
( Minh Huệ )
-> Hình ảnh này nói lên vẻ đẹp kì vĩ của Bác Hồ. Bác như ngọn lửa sưởi ấm cho mọi người dân Việt Nam.
b, Con đi đánh giặc mười năm
Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi.
( Tố Hữu)
Hình ảnh này gợi ra những năm dài trường kì đánh giặc cứu nước của nhân dân ( bộ đội là người chịu nhiều gian nan vất vả ). Nhưng những vất vả đó so với công lao của các bà mẹ thì chẳng thắm vào đâu. Các anh đi đánh giặc mười năm, còn mẹ thì âm thầm, tần tản, lo toan đã sáu, bảy mươi năm hay nói đúng hơn cả đời người. Dùng hình ảnh so sánh, hai câu thơ khơi gợi sâu sắc, chứa chan tình thương và biết ơn đối với các mẹ già sẵn sàng cho con đi bộ đội.
Hướng dẫn tự học:
Học bài, chuẩn bị bài: chương trình địa phương theo câu hỏi sách Ngữ Văn địa phương.
Viết một đoạn văn miêu tả có sử dụng phép so sánh.