Bài 19. So sánh

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ TÂN AN
TRƯỜNG THCS HƯỚNG THỌ PHÚ
GIÁO VIÊN : TRẦN MINH THƠ
KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ.
NGỮ VĂN 6: TIẾT 84. SO SÁNH
Tiết 84: SO SÁNH
I.Mức độ cần đạt:
-Nắm được khái niệm so sánh và vận dụng nó để nhận diện trong một số câu văn có sử dụng phép tu từ so sánh.
II. Trọng tâm kiến thức, kỹ năng:
1.Kiến thức:
-Cấu tạo của phép so sánh.
-Các kiểu so sánh thường gặp.
2.Kỹ năng:
-Nhận diện được phép so sánh.
-Nhận biết và phân tích được các kiểu so sánh đã dùng trong văn bản, chỉ ra được tác dụng của các kiểu so sánh đó.
III.Chuẩn bị:
1.GV:
-Phần mền PowerPoint, Đoạn nhạc MP3 Lòng Mẹ, tranh ảnh….
-Máy chiếu,…
2:Học sinh: đọc trước bài và trả lời các câu hỏi trong phần bài tập.
IV. Phương pháp:
-Phân tích, đàm thoại, quy nạp.
V. Tiến trình lên lớp:
1.Ổn định lớp: 1’
2.Kiểm tra bài cũ: 4’
Câu 1: Phó từ là gì? Cho ví dụ?
Câu 2: Phó từ “vào” trong câu “Anh đừng trêu vào”. Bổ sung ý nghĩa gì cho động từ “trêu” ?
Trả lời:
-Phó từ là những từ chuyên đi kèm động từ, tính từ để bổ sung ý nghĩa cho động từ, tính từ.
-Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối
A. Bổ sung về mức độ.
B. Bổ sung về khả năng.
C. Bổ sung về kết quả và hướng.
D. Bổ sung về sự phủ định.
C. Bổ sung về kết quả và hướng.
3. Bài mới: Giới thiệu bài: 2’
Lòng Mẹ bao la như biển Thái Bình dạt dào,
Tình Mẹ tha thiết như dòng suối hiền ngọt ngào,
Lời Mẹ êm ái như đồng lúa chiều rì rào.
Tiếng ru bên thềm trăng tà soi bóng Mẹ yêu.

Lòng Mẹ thương con như vầng trăng tròn mùa thu.
Tình Mẹ yêu mến như làn gió đùa mặt hồ.
Lời ru man mác êm như sáo diều dật dờ.
Nắng mưa sớm chiều vui cùng tiếng hát trẻ thơ
Tiết 84: SO SÁNH
I. So sánh là gì? (10 phút)
1. Ví dụ:
a. Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan. (Hồ Chí Minh)
b)
[…] trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. ( Đoàn Giỏi)
Câu hỏi 1: Tìm những tập hợp từ chứa hình ảnh so sánh trong các câu trên?
búp trên cành
hai dãy trường thành
vô tận
Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.
(Hồ Chí Minh)
như
Trẻ em
như
búp trên cành
VẾ A
VẾ B
nét tương đồng
Câu hỏi 2. Trong mỗi phép so sánh trên, những sự vật, sự việc nào được so sánh với nhau? Vì sao có thể so sánh như vậy? So sánh các sự vật, sự việc với nhau như vậy để làm gì? Thảo luận nhóm: 2’
bé bỏng , non tơ , bụ bẫm,
đáng yêu.
Thảo luận nhóm: 2’
[…] trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. ( Đoàn Giỏi)
như
rừng đước
hai dãy trường thành vô tận
như
VẾ A
VẾ B
nét tương đồng
Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
cao, dài, chắc chắn,
vững chãi .
Ví dụ 3. Con mèo vằn vào trong tranh to hơn cả con hổ nhưng nét mặt vô cùng dễ mến.
(Tạ Duy Anh)

- Không tạo ra hình ảnh mới
- Không gợi hình, gợi cảm
 So sánh lôgíc, hay so sánh thông thường.
Câu hỏi 3: Con mèo được so sánh với con gì? Hai con vật này có đặc điểm gì giống và khác nhau? Sự so sánh này khác so với sự so sánh ở trên như thế nào?

-Giống: về hình thức: Lông vằn
-Khác: Chỉ ra sự tương phản giữa hình thức và tính chất của sự vật (Con mèo hiền, hổ dữ)
Tiết 84: SO SÁNH
I. So sánh là gì?
1. Ví dụ:
a. Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan (Hồ Chí Minh)
b)[…] trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. ( Đoàn Giỏi)
2. Kết luận: Ghi nhớ 1: SGK/24
So Sánh là biện pháp tư từ đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Câu hỏi: Từ ví dụ trên, em hiểu thế nào là so sánh?
Tiết 84: SO SÁNH
I. So sánh là gì? (10 phút)
II. Cấu tạo của phép so sánh: (10 phút)
1.Ví dụ: SGK/24. Mô hình cấu tạo phép so sánh:
Câu hỏi 1: Điền những tập hợp từ chứa hình ảnh so sánh trong các câu đã dẫn ở phần I vào mô hình phép so sánh theo mẫu dưới đây:
a. Trẻ em như búp trên cành.
b. …rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
Câu hỏi 2: Em có nhận xét gì về các cấu tạo của phép so sánh?
-Phép so sánh có cấu tạo đầy đủ gồm 4 yếu tố-VD b.
-Nhưng khi sử dụng có thể lược bỏ một số yếu tố nào đó-VD a.
Trẻ em
Như
Búp trên cành
Rừng
đước
Dựng lên
cao ngất
Như
Hai dãy
trường
thành vô
tận
Tiết 84: SO SÁNH
I. So sánh là gì?
II. Cấu tạo của phép so sánh:
1.Ví dụ 1: SGK/24
2.Nêu thêm các từ so sánh :
Câu hỏi 3: Hãy nêu thêm các từ so sánh mà em biết?
-Như là, y như, giống như, tựa như, tựa như là…
Thảo luận nhóm 2’
Câu hỏi 4: Điền vào mô hình cấu tạo của phép so sánh và tìm ra sự đặc biệt của phép so sánh trong các câu sau đây:
a. Trường Sơn: Chí lớn ông cha
Cửu Long: lòng mẹ bao la sóng trào.
b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.
Câu hỏi 5: Cấu tạo của phép so sánh trong những câu trên có gì đặc biệt?
3. Mô hình phép so sánh đặc biệt:
Trường Sơn
Chí lớn ông
cha
Cửu Long
Lòng mẹ bao
la sóng trào
Như
Tre mọc
thẳng
Con người
không chịu
khuất
-Câu a: vắng mặt từ ngữ chỉ phương diện so sánh và từ so sánh .
-Câu b: Từ so sánh và vế B được đưa lên vế A.
Tiết 84: SO SÁNH
I. So sánh là gì?
II. Cấu tạo của phép so sánh:
1.Ví dụ 1: SGK/24
2.Nêu thêm các từ so sánh :
-Như là, y như, giống như, tựa như, tựa như là…
3. Mô hình phép so sánh đặc biệt:
Câu hỏi: Từ ví dụ trên, em hiểu gì về mô hình cấu tạo phép so sánh?
4. Ghi nhớ 2: SGK/25
-Mô hình cấu tạo đầy đủ của một phép so sánh gồm:
+Vế A(nêu tên sự vật, sự việc được so sánh)
+Vế B( nêu tên sự vật, sự việc dùng để so sánh với sự vật, sự việc nói ở vế A.
+Từ ngữ chỉ phương diện so sánh.
+Từ ngữ chỉ ý so sánh (gọi tắt là từ so sánh)
-Trong thực tế, mô hình cấu tạo nói trên có thể biến đổi ít nhiều:
+Các từ ngữ chỉ phương diện so sánh và chỉ ý so sánh có thể được lược bớt đi.
+Vế B có thể được đảo lên trước vế A cùng với từ so sánh.
Bài tập 1: SGK/25-26. Tìm thêm ví dụ:
HOẠT ĐỘNG NHÓM (1’)
NHÓM 1
a, So sánh đồng loại
( người với người)
NHÓM 2
a, So sánh đồng loại
( vật với vật)
NHÓM 4
b, So sánh khác loại
(cái cụ thể với cái trừu tượng)
NHÓM 3
b, So sánh khác loại
( vật với người )
III.Luyện tập: 15’
III.Luyện tập:15’
1. Bài tập 1: SGK/25-26
-So sánh người với người:
+Lúc ở nhà, mẹ cũng là cô giáo
Khi tới trường, cô giáo như mẹ hiền
-So sánh vật với vật:
+Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ…(Vũ Tú Nam).
=>
+ Thầy thuốc như mẹ hiền

+ Bao bà cụ từ tâm như mẹ
Yêu quý con như đẻ con ra.

+ Người là cha, là bác là anh
Quả tim lớn bọc trăm dòng máu nhỏ

=>
+ Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày
Quê hương là đường đi học
Con về rợp bướm vàng bay

+ Sông ngòi chi chít như mạng nhện.
So sánh đồng loại:
III.Luyện tập:15’
So sánh đồng loại:
b. So sánh khác loại:
-So sánh vật với người:
+Ngôi nhà như trẻ nhỏ
Lớn lên với trời xanh. (Đồng Xuân Lan)
+Bà như quả đã chín rồi
Càng thêm tuổi tác, càng tươi lòng vàng.
(Võ Thanh An)
-So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng:
+Trường Sơn: Chí lớn ông cha
Cửu Long: lòng mẹ bao la sóng trào
(Lê Anh Xuân)
+Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
(Ca dao)
1. Bài tập 1: SGK/25-26
=>
+Đàn ông nông nổi giếng khơi
Đàn bà sâu sắc như cơi đựng trầu
+Cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.
=>
+Lòng yêu nước của nhân dân ta như những làn sóng nhấn chìm lũ cướp nước.
+Thời gian như cỏ vượt lên
Lối mòn như sợi chỉ bền kéo qua.( Ca dao)
III.Luyện tập:15’
2.Bài tập 2: SGK/26
Dựa vào những thành ngữ đã biết, hãy viết tiếp vế B vào những chổ trống dưới đây để tạo thành phép so sánh:
-Khoẻ như…..
-Đen như…..
-Trắng như……
-Cao như….
-Chậm như….
-Nhanh như….
-Đẹp như….
-Nhát như….
Tiết 84: SO SÁNH
- Trắng như……………
Núi/cây tre
tuyết/bông
-Khẻo như……………
voi/trâu
-Đen như……………….
than/gỗ mun
-Cao như………….
Tiết 84: SO SÁNH
Chậm như………..
Đẹp / tươi như………..
Nhanh như…………..
Nhát như………….
Sóc
rùa
hoa
sóc
thỏ
Tiết 84: SO SÁNH
III.Luyện tập:15’
3. Bài tập 3: SGK/26 Hãy tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong các bài học: “Bài học đường đời đầu tiên và Sông nước Cà Mau”.
1.Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.
2.Hai chiếc răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy đang làm việc.
3.Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện.
4.Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê.
5. Đến khi định thần lại, chị mới tròn mắt, giương cánh lên, như sắp đánh nhau.
6.Mỏ cóc như cái dùi sắt, chọc xuyên cả đất.
Tiết 84: SO SÁNH
a.Bài học đường đời đầu tiên:
III.Luyện tập:15’
3. Bài tập 3: SGK/26 Hãy tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong các bài học: “ Bài học đường đời đầu tiên và Sông nước Cà Mau”.
1. [... ]Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện.
2. [... ] ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt đen như hạt vừng.
3 [... ] chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ .
4. [... ] cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.
5. [... ] trông hai bên bờ rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
6. [... ] Những ngôi nhà bè ban đêm ánh đèn măng- sông chiếu rực trên mặt nước như những khu phố nổi.
Sử dụng phép so sánh khi miêu tả  Sự vật được tái hiện một cách sinh động , gợi cảm .
b.Sông nước Cà mau:
Yêu cầu :
Lắng nghe cô giáo phát âm.
Chú ý các danh từ riêng , các âm s-x, r-d-gi, l-n, ch- tr
Viết cẩn thận, rõ ràng .
Bài tập 4 : Chính tả .
Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên ngụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. ……
Bài tập 5: Viết một đoạn văn ( 2-3 câu )chủ đề mùa xuân có sử dụng phép so sánh .
Trời đã bớt rét, không gian chỉ còn se se lạnh . Những nụ đào chúm chím như nụ cười của em bé đang từ từ hé nở. Chim chóc trong vườn đua nhau hót véo von. A ! Mùa xuân xinh đẹp đã về.
4.Củng cố:2’
a.Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương
b.Chim khôn thì khôn cả lông
Khôn đến cái lồng người xách cũng khôn
c.Thân em như thể con rùa
Xuống sông đội đá, lên chùa đội bia
d.Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Muốn về quê mẹ mà không có đò.
c.Thân em như thể con rùa
Xuống sông đội đá, lên chùa đội bia
Tiết 84: SO SÁNH
Câu 1: Trong các câu ca dao sau, câu nào có sử dụng so sánh:
Thân em như thể con rùa
Xuống sông đội đá, lên chùa đội bia.
a.So sánh người với vật.
b.So sánh vật với vật.
c.So sánh cái cụ thể với cài trừu tượng.
d.So sánh người và vật.
d.So sánh người và vật.
4.Củng cố:2’
Tiết 84: SO SÁNH
Câu 2: Câu ca dao sau là so sánh gì?
4.Củng cố: 4’
Câu 3: Điền câu so sánh sau vào mô hình cấu tạo?
“Quê hương là chùm khế ngọt”
Quê hương
là
chùm khế ngọt
5. Hướng dẫn về nhà:1’
-Về nhà học bài, xem lại các ví dụ và bài tập đã làm.
Đồng thời làm tiếp các bài tập còn lại.
-Chuẩn bị bài: “So sánh tiếp theo”
+Đọc kỹ ví dụ và trả lời các câu hỏi của ví dụ.
-Làm phần luyện tập./.
Tiết 84: SO SÁNH
Chân thành cảm ơn quí thầy cô!