Bài 19. So sánh

KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 1: Ai ơi chua ngọt đã từng
Non xanh nước bạc ta đừng quên nhau
Câu 2: Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối
đã
đã
* Phó từ là gì? Có mấy loại phó từ chính?
* Xác định phó từ trong các câu sau. Các phó từ ấy bổ sung ý nghĩa gì cho các động từ, tính từ?
đừng
chưa
chưa
đã
? Em học văn bản nào ở phần văn học dân gian có sự so sánh hài hước?
THẦY BÓI XEM VOI!
Tiết 78 : So sánh
I. So sánh là gì ?
Nội dung cơ bản:
II. Cấu tạo của phép so sánh.
Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.( Hồ chí Minh)
b. {…} trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. ( Đoàn Giỏi)
I. So sánh là gì?
Tiết 78:
SO SÁNH
Xét ví dụ: SGK/24
Trong mỗi phép so sánh trên những sự vật sự việc nào được so sánh với nhau? Vì sao có thể so sánh như vậy? Vµ so s¸nh ®Ó lµm gì ?
* Cơ sở: Các sự vật có điểm giống nhau (nét tương đồng):
- Trẻ em – búp trên cành: Sự vật đang ở giai đoạn đầu tiên của quá trình phát triển (non nớt, tươi trẻ, tràn trề sức sống)
* Mục đích: Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
Trẻ em như búp trên cành
Cơ sở: Các sự vật có điểm giống nhau (nét tương đồng):
- Rừng đước – dãy tường thành vô tận: Cao ngất
Mục đích: Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
a) Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.
(Hồ Chí Minh)

Ví dụ:
b) [...] Trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
(Đoàn Giỏi)
a) Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.
(Hồ Chí Minh)

b) [...] Trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
(Đoàn Giỏi)
c) Câu 3 trang 24 SGK:
Con mèo vằn vào tranh, to hơn cả con hổ nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến.
(Tạ Duy Anh)
Con mèo
con hổ
=> So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Tiết 78:
SO SÁNH
I. So sánh là gì?
Xét ví dụ: SGK/24
Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.( Hồ chí Minh)
b. {…} trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. ( Đoàn Giỏi)
Bài tập :Dựa vào những thành ngữ đã biết, hãy viết tiếp vào những ch? trống dưới đây để tạo thành phép so sánh :
- Khỏe như .....
- Đen như ......
- Trắng như ......
- Cao như .......
THẢO LUẬN NHÓM ( 1 PHÚT)
- Khỏe như
voi
trâu
- Đen như
than
G? mun
- Cao như
núi
cây tre
- Trắng như
bông
tuyết
Tiết 78 : So sánh
II. Cấu tạo của phép so sánh
1. Mô hình phép so sánh:
b) rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
a) Trẻ em như búp trên cành

Ví dụ:

Từ so sánh
Vế A
Vế B
Vế A
Vế B

Từ so sánh
Phương diện so sánh
Ñieàn nhöõng taäp hôïp töø chöùa hình aûnh so saùnh trong caùc caâu ñaõ daãn ôû phaàn I vaøo moâ hình pheùp so saùnh döôùi ñaây.
búp trên cành
như
Trẻ em
hai dãy trường thành vô tận
như
dựng lên cao ngất
Rừng đước
Vế B
(sự vật dùng để so sánh)
Từ so sánh
Phương diện so sánh
Vế A
(sự vật được
so sánh)
Mô hình cấu tạo đầy đủ của một phép so sánh gồm:
- Vế A (nêu tên sự vật, sự việc được so sánh);
- Vế B (nêu tên sự vật, sự việc dùng để so sánh với sự vật, sự việc nói ở vế A)
- Từ ngữ chỉ phương diện so sánh;
- Từ ngữ chỉ ý so sánh (gọi tắt là từ so sánh).
Tiết 78 : So sánh
*. Từ so sánh: là, như là, y như, giống như, tựa như là, bao nhiêu…bấy nhiêu, …
Cấu tạo của phép so sánh trong những câu dưới có gì đặc biệt?
a) Trường Sơn: chí lớn ông cha
Cửu Long: lòng mẹ bao la sóng trào.
(Lê Anh Xuân)
b) Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất. (Thép Mới)
Thảo luận nhóm:
Nhóm 1+2 : Điền ví dụ a vào mô hình phép so sánh và rút ra nhận xét?
Nhóm 3+4 : Điền ví dụ b vào mô hình phép so sánh và rút ra nhận xét?
lòng mẹ bao la sóng trào
Cửu Long
chí lớn ông cha
Trường Sơn
tre mọc thẳng
Như
con người không chịu khuất
Vế B
(sự vật dùng để so sánh)
Từ so sánh
Phương diện so sánh
Vế A
(sự vật được so sánh)
Trong thực tế mô hình cấu tạo nói trên có thể biến đổi ít nhiều:
- Các từ ngữ chỉ phương diện so sánh và chỉ ý so sánh có thể được lược bớt
- Vế B có thể được đảo lên trước vế A cùng với từ so sánh.

Tiết 78 : So sánh
I. So sánh là gì ?
II. Cấu tạo của phép so sánh:
III. Luyện tập
1. Bài tập1 / trang 24-25 SGK:
a) So sánh cùng loại:
- So saùnh ngöôøi vôùi ngöôøi:
Thaày thuoác nhö meï hieàn.
- So saùnh vaät vôùi vaät:
Soâng ngoøi, keânh raïch buûa giaêng chi chít nhö maïng nheän...
b) So sánh khác loại:
- So saùnh vaät vôùi ngöôøi:
Caù nöôùc bôi haøng ñaøn ñen truõi nhoâ leân huïp xuoáng nhö ngöôøi bôi eách giöõa nhöõng ñaàu soùng traéng.
- So saùnh caùi cuï theå vôùi caùi tröøu töôïng:
Söï nghieäp cuûa chuùng ta gioáng nhö röøng caây ñöông leân, ñaày nhöïa soáng vaø ngaøy caøng lôùn maïnh nhanh choùng.

THAÛO LUAÄN NHOÙM
(Bài tậ�p 3 / trang 25 SGK)
Nhóm 1 + 2: Tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong văn bản "Bài học đường đời đầu tiên" (Tô Hoài) ?
Nhóm 3 + 4: Tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong văn bản "Sông nước Cà Mau" (Đoàn Giỏi)?
Tieát 78 : So saùnh
III. Luyeän taäp:
3. Baøi taäp 3 / trang 25 SGK:
a) Nhöõng caâu vaên coù söû duïng pheùp so saùnh trong vaên baûn “Baøi hoïc ñöôøng ñôøi ñaàu tieân” (Toâ Hoaøi):
- Nhöõng ngoïn coû gaãy raïp, y nhö coù nhaùt dao vöøa lia qua.
- Hai caùi raêng ñen nhaùnh luùc naøo cuõng nhai ngoaøm ngoaïp nhö hai löôõi lieàm maùy laøm vieäc.
- Caùi chaøng deá Choaét, ngöôøi gaày goø vaø daøi leâu ngheâu nhö moät gaõ nghieän thuoác phieän.
- Ñaõ thanh nieân roài maø caùnh chæ ngaén cuûn ñeán giöõa löng, hôû caû maïn söôøn nhö ngöôøi côûi traàn maëc aùo gi-leâ.
- Ñeán khi ñònh thaàn laïi, chò môùi trôïn troøn maét, giöông caùnh leân, nhö saép ñaùnh nhau.
- Moû Coác nhö caùi duøi saét, choïc xuyeân caû ñaát.

Tieát 78 : So saùnh
III. Luyeän taäp:
3. Baøi taäp 3 / trang 25 SGK:
b) Nhöõng caâu vaên coù söû duïng pheùp so saùnh trong vaên baûn “Soâng nöôùc Caø Mau” (Ñoaøn Gioûi):
- Caøng ñoå gaàn veà höôùng muõi Caø Mau thì soâng ngoøi, keânh raïch caøng buûa giaêng chi chít nhö maïng nheän.
- [...] ÔÛ ñoù tuï taäp khoâng bieát cô man naøo laø boï maét, ñen nhö haït vöøng, chuùng cöù bay theo thuyeàn töøng baày nhö nhöõng ñaùm maây nhoû [...]
- [...] Caù nöôùc bôi haøng ñaøn ñen truõi nhoâ leân, huïp xuoáng nhö ngöôøi bôi eách giöõa nhöõng ñaàu soùng traéng.
- [...] Troâng hai beân bôø, röøng ñöôùc döïng leân cao ngaát nhö hai daõy tröôøng thaønh voâ taän.
- Nhöõng ngoâi nhaø beø ban ñeâm aùnh ñeøn maêng-soâng chieáu röïc treân maët nöôùc nhö nhöõng khu phoá noåi.

Baøi taäp traéc nghieäm: Khoanh troøn yù traû lôøi ñuùng nhaát.
1. Câu nào sau đây định nghĩa đúng cho biện pháp nghệ thuật so sánh?
Gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác dựa trên mối quan hệ tương đồng.
Gọi tên sự vật hiện tượng bằng tên một sự vật hiện tượng khác có quan hệ toàn thể - bộ phận.
Đối chiếu sự vật hiện tượng này với sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng.
Gọi tên hoặc tả con vật, đồ vật bằng những từ dùng để tả hoặc nói về con người.
Baøi taäp traéc nghieäm: Khoanh troøn yù traû lôøi ñuùng nhaát.
2. Dòng nào thể hiện cấu trúc của phép so sánh đúng trình tự và đầy đủ nhất?
Sự vật được so sánh, từ so sánh, sự vật so sánh;
Từ so sánh, sự vật so sánh, phương diện so sánh.
Sự vật được so sánh, phương diện so sánh, từ so sánh, sự vật so sánh;
Sự vật được so sánh, phương diện so sánh, sự vật so sánh.
Baøi taäp traéc nghieäm: Khoanh troøn yù traû lôøi ñuùng nhaát.
3. Trong câu văn sau có bao nhiêu phép so sánh?
"Gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẫn đỏ tấy lên."
D. 4
C. 3
B. 2
1
1
Trò chơi ô chữ
2
3
4
5
6
7
8
?
?
?
?
?
?
?
?
Hàng dọc
Trong mô hình cấu tạo phép so sánh, vế nào nêu tên sự vật, sự việc được so sánh?
Một phép so sánh ngắn gọn nhất thường có mấy yếu tố?
Trong thực tế, các từ ngữ chỉ phương diện so sánh và chỉ ý so sánh có thể như thế nào?
Hai sự vật hoặc sự việc so sánh được với nhau vì giữa chúng có nét gì?
Vế B còn được gọi là vế gì?
Hãy điền từ thích hợp vào chỗ trống trong câu thơ sau (để tạo một phép so sánh) : "Tiếng suối trong ... tiếng hát xa."
Cấu tạo đầy đủ của một phép so sánh gồm mấy yếu tố?
So sánh có tác dụng làm tăng sức gợi hình, ... cho sự diễn đạt.
DAËN DOØ :
- Học ghi nhớ trang 25-26 SGK.
- Làm bài tập 4 trang 26 SGK.
- Soạn bài "Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả" - trang 27-28 SGK:
+ Đọc 3 đoạn văn trong bài.
+ Trả lời các câu hỏi trang 28 SGK.
CẢM ƠN VÀ� KÍNH CHÚC
QUÝ THẦY CÔ SỨC KHOẺ
CHUÙC CAÙC EM HOÏC SINH HOÏC GIOÛI