Bài 19. Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả

Cha`o mu`ng thõ`y cụ dờ?n vo?i lo?p 6/6
Giáo viên: Trõ`n Thi? Phuong Ly
Trường:THCS Lờ Qu?y Dụn

Kiểm tra bài cũ:
Muốn làm bài văn tả cảnh, em cần chú ý điều gì? Nêu bố cục của một bài văn tả cảnh?

Xác định được đối tượng miêu tả
Quan sát, lựa chọn những hình ảnh tiêu biểu.
Trình bầy những điều quan sát được theo một thứ tu?
_ Mở bài: Giới thiệu cảnh được tả.
_ Thân bài: tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự.
_ Kết bài: Thường phat biểu cảm tưởng về cảnh vật đó.
Dượng Hương Thư chèo thuyền vượt thác
Dọan 1: Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc các bắp thịt cuồn, hai h�m răng cắn chặt, quai h�m bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn s�o như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. Dượng Hương Thư đang vượt thác khác hẳn Dượng Hương Thư ở nh�, nói năng nhỏ nhẻ, tính nết nhu mì, ai goi cũng vâng vâng dạ dạ.
( Phuong ly)

Đoạn văn trên tả ai ? Người được tả có đặc điểm gì nổi bật ? đặc điểm đó được thể hiện ở những từ ngữ hình ảnh nào ?


Đoạn văn a tả Dượng Hương Thư- Người chèo thuyền vượt thác.


Dượng Hương Thư như một pho tương đồng dúc, các bắp th?t cuồn cuộn, hai h�m răng cắn chặt, quai h�m bạnh ra, cắp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào như một hiệp sĩ của Trường Sơn hùng vi. Dượng Hương Thư đang vượt thác khác hẳn Dượng Hương Thư ở nh�, nói năng nhỏ nhẻ, tính nết nhu mì, ai gọi cũng vâng vâng dạ dạ.
( Võ Qu?ng)


Đoạn 2:

Cai Tø là mét ng­¬i ®àn «ng th©p và gÇy, tu«i ®é bèn l¨m, n¨m m­¬i. MÆt l·o vu«ng nh­ng hai m¸ hãp l¹i. D­¬i cÆp l«ng mày læm chæm trªn gß x­¬ng, lÊp l¸nh ®«i m¾t gian hïng. Mòi l·o gå sèng m­¬ng dßm xuèng bé r©u mÐp lóc nào còng h×nh nh­ cè giÊu giÕm, ®Ëy ®iÖm c¸i måm toe toÐt tèi om nh­ cöa hang, trong ®ã ®ám ®ang mÊy chiÕc r¨ng vàng hîm cña (L©n Khai)
? Đoạn văn 2 câu văn nào tập trung khắc hoạ chân dung nhân vật? Đoạn nào tả người gắn với công việc? Yêu cầu lựa chọn chi tiết và hình ảnh có khác nhau không?


§o¹n v¨n b t¶ cai tø - ng­êi ®µn «ng gian hïng.
Cai Tứ là một người đàn ông thấp và gầy, tuổi độ bốn lăm, năm mươi. Mặt lão vuông nhưng hai má hóp lại. Dưới cặp lông mày lổm chổm trên gò xương, lấp lánh đôi mắt gian hùng. Mũi lão gồ sống xương dòm xuống bộ râu mép lúc nào cũng hình như cố giấu giếm, đậy điệm cái mồm toe toét tối om như cửa hang, trong đó đỏm đang mấy chiếc răng vàng hợm của.
(Lan Khai)
Đoạn 3:
Ông đô già người sở tại, khăn chùng áo dài ngồi cầm trịch, giơ cao chiếc dùi trống sơn son gõ mạnh xuống mặt trống ba tiếng thật đanh, thật giòn tỏ ý nhận lời. Quắm đen quay ra đứng giữa sới. Ngay lúc ấy, ông Cản Ngũ cũng từ trên thềm cao bước xuống. Tiếng hò reo bốn phía tức thì nổi lên ầm ầm.
Ngay nhịp trống đầu, Quắm Đen đã lăn xả vào ông Cản Ngũ đánh ráo riết. Rõ ràng là anh muốn dùng cái sức lực đương trai của mình lấn lướt ông ta và muốn hạ ông rất nhanh bằng những thế đánh thật lắt léo, hóc hiểm. Anh vờn tả, đánh hữu, dứ trên, đánh dưới, thoắt biến, thoắt hoá khôn lường. Trái lại ông CảnNgũ thì xem ra có vẻ lại lờ ngờ, chậm chạp

Dừơng như ông lúng túng trước những đòn đánh liên tiếp của Quắm Đen. Hai tay ông lúc nào cũng thấy dang rộng ra, để sát xuống mặt đất, xoay xoay chống đỡ. Keo vật xem chán ngắt(.). Ông Cản Ngũ bước hẫng bước hụt, mất đà chúi xuống. Quắm Đen đã như một con cắt luồn qua hai cánh tay ông cản Ngũ ôm lấy một bên chân ông, bốc lên. Người xem bốn phía xung quanh reo hò ồ cả lên. Thôi thế là ông Cản Ngũ ngã rồi. Có khoẻ bằng voi thì cũng phải ngã.
Tiếng trống vật dồn lên, gấp rút, giục giã. Ông Cản Ngũ vẫn chưa ngã. Ông đứng như cây trồng giữa sới trước những cặp mắt kinh dị của người xem. Còn Quắm Đen còn đang loay hoay gò lưng lại., không sao bê nổi cái chân ông Cản Ngũ. Cái chân tựa bằng cây cột sắt, chứ không phải là chân người nũa.
Ông Cản Ngũ vẵn đứng nghiêng mình nhìn Quắm đen mồ hôi, mồ kê nhễ nhại dưới chân. Lúc lâu ông mới thò tay xuống nắm lấy khố Quắm Đen nhấc bổng anh ta lên, coi nhẹ nhàng như ta giơ con ếch có buộc sợi dây ngang bụng vậy.

Các đô ngồi quanh sới đều lặng đi trước thần lực ghờ gờm của ông Cản Ngũ. Thụi thế l� Quắm Đen bại rồi. Keo vật bị đánh bại một cách nhục nhã, cay đắng quỏ chừng.
(Kim Lân)
Đoạn văn 3 gần như một văn bản hoàn chỉnh gồm mấy phần? Em hãy chỉ ra từng phần và nêu nội dung của mỗi phần? Thử đặt tên cho bài văn.
Đoạn 3:
Ông đô già người sở tại, khăn chùng áo dài ngồi cầm trịch, giơ cao chiếc dùi trống sơn son gõ mạnh xuống mặt trống ba tiếng thật đanh, thật giòn tỏ ý nhận lời. Quắm Đen quay ra đứng giữa sới. Ngay lúc ấy, ông Cản Ngũ cũng từ trên thềm cao bước xuống. Tiếng hò reo bốn phía tức thì nổi lên ầm ầm.
Ngay nhịp trống đầu, Quắm Đen đã lăn xả vào ông Cản Ngũ đánh ráo riết. Rõ ràng là anh muốn dùng cái sức lực đương trai của mình lấn lướt ông ta và muốn hạ ông rất nhanh bằng những thế đánh thật lắt léo, hóc hiểm. Anh vờn tả, đánh hữu, dứ trên, đánh dưới, thoắt biến, thoắt hoá khôn lường. Trái lại ông CảnNgũ thì xem ra có vẻ lại lờ ngờ, chậm chạp
Đoạn 1. Cảnh keo vật chuẩn bị băt đầu.
Dường như ông lúng túng trước những đòn đánh liên tiếp của Quắm Đen. Hai tay ông lúc nào cũng dang rộng ra, để sát xuống mặt đất, xoay xoay chống đỡ. Keo vật xem chán ngắt…
Ông Cản Ngũ bỗng bước hụt, mất đà chúi xuống. Quắm Đen đã như một con cắt luồn qua hai cánh tay ông Cản Ngũ ôm lấy một bên chân ông, bốc lên. Người xem bốn phía xung quanh reo hò ồ cả lên. Thôi thế là ông Cản Ngũ ngã rồi, nhất định ngã rồi. Có khoẻ bằng voi thì cũng ngã.
Tiếng trống vật dồn lên, gấp rút, giục giã. Ông Cản Ngũ vẫn chưa ngã.
Ông đứng như cây trồng giữa sới trước những cặp mắt kinh dị của người xem. Còn Quắm Đen thì đang loay hoay gò lưng lại, không sao bê nổi cái chân ông Cản Ngũ. Cái chân tựa bằng cây cột sắt, chứ không phải là chân người nữa. Ông Cản Ngũ vẫn đứng Nghiêng mình nhìn Quắm Đen mồ hôi, mồ kê nhễ nhại dưới chân. Lúc lâu, ông mới thò tay xuống nắm lấy khố Quắm Đen nhấc bổng anh ta lên, coi nhẹ nhàng như ta giơ con ếch có buộc sợi dây ngang bụng vậy.
Các đô ngồi quanh sới đều lặng đi trước thần lực ghê gớm của ông Cản Ngũ. Thôi thế là Quắm Đen bại rồi. Keo vật bị đánh bại một cách nhục nhã, cay đắng quá chừng.
(Kim Lân)
Đoạn 2. Miêu tả chi tiết keo vật
Đoạn kết. Nêu cảm nghĩ và nhận xét về các keo vật.
Đoạn văn 3 gồm ba phần.
Phần mở đầu(mở bài): Từ đầu đến nổi lên ầm ầm
Nội dung chính : Giới thiệu chung về quang cảnh nơi diễn ra keo vật.
Phần thân bài: Tiếp theo đến sợi dây ngang bụng vậy.
Nội dung chính; miêu tả chi tiết keo vật.
Đoạn kết: phần còn lại.
Nêu cảm nghĩ và nhận xét về keo vật.
3.Ghi nhớ:
*Muốn tả người cần:
-Xác định được đối tượng cần tả( tả chân dung hay tả người trong tư thế làm việc)
-Quan sát, lựa chọn các chi tiết tiêu biểu;
-Trình bày kết quả quan sát theo một thứ tự.
*Bố cục bài văn tả người:3 Phần
-Mở bài: giới thiệu người được tả
-Thân bài: miêu tả chi tiết (ngoại hình, cử chỉ, hành động)
- Kết bài: nhận xét, nêu cảm nghĩ về ngưi được tả.
Tả hình dáng khái quát: em bé cao thấp, mập hay bình thường: Ví dụ. (dáng người bụ bẫm, khoẻ mạnh
Đàu tóc mặt mũi,nước da, ăn mặc. ví dụ.(da trắng hồng, thích mặc váy trắng.)
Tả đạc điểm: đôi mắt , hàm răng. ví dụ (đôi mắt to đenn lay láy,đôi má ửng hồng như quả táo
Tả tính nết: Thơ ngây ví dụ. (thích chơi bán hàng.)
? Hãy nêu các chi tiết tiêu biểu khi miêu tả em bé chừng 4-5 tuổi?
? Để miêu tả sinh động người ta thường sử dụng đến phương pháp nào?
Người ta thường liên tưởng, so sánh.
Ví dụ: Tả khuôn mặt. Khuôn mặt em tròn như mâm xôi nhỏ.
Làn da trắng như tuyết.
Bàn tay mũm mĩm như búp măng.
Chân đi vòng kiềng.
? Có thể so sánh khuôn mặt bé tròn trịa như vầng trăng mười sáu không?
Không thể so sánh như vậy được vì không thích hợp với lứa tuổi của bé.
Một cụ già tuổi cao
? Em hãy lựa chọn tiêu biểu ta một cụ già tuổi cao?
Giới thiệu cụ già khoảng sáu mươi hoặc bẩy mươi tuổi.
- Dáng người: Nhỏ nhắn nhưng nhanh nhẹn.
- Tóc trắng như cước.
- Da nhăn có diểm chấm đồi mồi.
- Đôi mắt. Không còn tinh nhanh.
- Hàm răng chắc thỉnh thoảng còn ăn trầu.
- Bàn tay nổi những đường gân xanh.
- Hoạt động. Nấu cơm , băm rau, quét sân , nhà.
Cô giáo say mê giảng bài trên lớp
? Em hãy nêu chi tiết tiêu biểu tả cô giáo say mê giảng bài?
Tiếng nói trong trẻo,dịu dàng, say sưa như sống với nhân vật, đôi mắt lấp lánh niềm vui,bàn tay nhịp nhịp viên phấn, chân bước chậm rãi từ trên bục xuống nối đi giữa lớp.. Cô như đang trò chuyện với nhà văn, với chúng em, với cả người trong sách
Bài tập 3:
Đoạn văn sau đã bị xoá đi hai chỗ trong ngoặc(…) Nếu viết, em sẽ viết vào chỗ trống đó như thế nào? Thử đoán xem ông Cản Ngũ được miêu tả trong tư thế chuẩn bị làm việc gì?
Trên thềm cao, ông Cản Ngũ ngồi xếp hàng trên chiếu đậu trắng, cạp điều. Ông ngồi một mình một chiếu; người ông đỏ như (…………), to lớn, lẫm liệt, nhác trông không khác gì (…………………………….) ở trong đền. Đầu ông buộc một vuông khăn màu xanh lục giữ tóc, mình trần, đóng khố bao khăn vát. ( Theo Kim Lân)
Đồng tụ
Tượng hai ông tướng Đá Rãi
Bài tập 4
Em hãy theo dõi vào các chi tiết sau.
Mắt xanh mỏ đỏ, cười như khóc, dáng người oặt oẹo, đi đứng uể oải, tiếng nói yếu ớt.
? Em hãy lựa chọn các chi tiết trên để tả một trong những đối tượng sau?
- Một vận động viên điền kinh.
- Một sái nghiện.
- Một cô gái mắc bệnh si đa.
Một cô gái mắc bệnh si đa.
*Dặn dò:
- Nắm vững cách làm bài văn tả người.
Làm hoàn chỉnh các bài tập.
Soạn bài Đêm nay Bác không ngủ .