Bài 19. Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả

Tiết 80 – Tập làm văn
QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH
VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ
Tiết 80: QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT
TRONG VĂN MIÊU TẢ
 Tái hiện hình ảnh ốm yếu tội nghiệp của Dế Choắt
Đoạn 1: Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê. Đôi càng bè bè, nặng nề, trong đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ.
Các chi tiết tiêu biểu nổi bật của Dế Choắt: Dáng vẻ, cánh, càng, râu ria, mặt mũi (gầy gò, lêu ngêu, bè bè, nặng nề, ngẩn ngẩn ngơ ngơ,…)
Người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện.
I. QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ:
Tìm hiểu ví dụ:
a/ Đoạn 1:
 Tái hiện hình ảnh ốm yếu tội nghiệp của Dế Choắt.
Hình dung đối tượng một cách cụ thể, sinh động.
2. Tưởng tượng so sánh:
1. Quan sát:
Cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê.
3. Nhận xét:
Giúp người đọc hiểu được tình cảm của người viết.
 Ngắn hủi hoẳn, vừa xấu vừa khó coi trông rất buồn cười.
 Ốm yếu, lờ đờ, đi đứng xiêu vẹo, trông rất bệ rạc.
b/ Đoạn 2:
Tiết 80: QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT
TRONG VĂN MIÊU TẢ
I. QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ:
Tìm hiểu ví dụ:
a/ Đoạn 1:
 Tái hiện hình ảnh ốm yếu tội nghiệp của Dế Choắt.
Đoạn 2:

Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá. Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối […]. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. (Đoàn Giỏi)
 Cảnh đẹp thơ mộng , mênh mông, hùng vĩ của sông nước Cà Mau.
b/ Đoạn 2:
Tiết 80: QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT
TRONG VĂN MIÊU TẢ
I. QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ:
Tìm hiểu ví dụ:
a/ Đoạn 1:
 Tái hiện hình ảnh ốm yếu tội nghiệp của Dế Choắt.
Đoạn 2:

Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá. Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối […]. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. (Đoàn Giỏi)
 Cảnh đẹp thơ mộng, mênh mông, hùng vĩ của sông nước Cà Mau.
 Sự tưởng tượng, so sánh, chính xác, đặc sắc và độc đáo
Tiết 80: QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT
TRONG VĂN MIÊU TẢ
 Cảnh đẹp, thơ mộng và hùng vĩ của sông nước Cà Mau.
b/ Đoạn 2:
I. QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ:
Tìm hiểu ví dụ:
a/ Đoạn 1:
 Tái hiện hình ảnh ốm yếu tội nghiệp của Dế Choắt.
c/ Đoạn 3:
Đoạn 3: Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim ríu rít. Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ: hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh, tất cả đều lóng lánh, lung linh trong nắng. Chào mào, sáo sậu, sáo đen,… đàn đàn lũ lũ bay đi bay về, lượn lên lượn xuống. Chúng nó gọi nhau, trò chuyện, trêu ghẹo và tranh cãi nhau, ồn mà vui không thể tưởng được. Ngày hội mùa xuân đấy! (Vũ Tú Nam)
 Miêu tả hình ảnh đầy sức sống của cây gạo vào mùa xuân.
 Miêu tả hình ảnh đầy sức sống của cây gạo vào mùa xuân.
Tiết 80: QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT
TRONG VĂN MIÊU TẢ
b/ Đoạn 2:
I. QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ:
Tìm hiểu ví dụ:
a/ Đoạn 1:
 Tái hiện hình ảnh ốm yếu tội nghiệp của Dế Choắt.
c/ Đoạn 3:
 Cảnh đẹp thơ mộng, mênh mông, hùng vĩ của sông nước Cà Mau.
Đoạn 3: Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim ríu rít. Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ: hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh, tất cả đều lóng lánh, lung linh trong nắng. Chào mào, sáo sậu, sáo đen,… đàn đàn lũ lũ bay đi bay về, lượn lên lượn xuống. Chúng nó gọi nhau, trò chuyện, trêu ghẹo và tranh cãi nhau, ồn mà vui không thể tưởng được. Ngày hội mùa xuân đấy! (Vũ Tú Nam)
 Miêu tả hình ảnh đầy sức sống của cây gạo vào mùa xuân.
Tiết 80: QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT
TRONG VĂN MIÊU TẢ
b/ Đoạn 2:
I. QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ:
Tìm hiểu ví dụ:
a/ Đoạn 1:
 Tái hiện hình ảnh ốm yếu tội nghiệp của Dế Choắt.
c/ Đoạn 3:
 Liên tưởng, so sánh độc đáo  Hình ảnh cây gạo: đẹp rực rỡ
 Cảnh đẹp thơ mộng, mênh mông, hùng vĩ của sông nước Cà Mau.
Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ……..….. đổ ra biển ngày đêm ……..……, cá nước bơi hàng đàn đen trũi ……..…………………………………. …….giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất ……..………………… ……………….
 Tưởng tượng so sánh làm tăng sức gợi hình, gợi cảm và làm nổi bật những đặc điểm tiêu biểu của dòng sông Năm Căn, rộng mênh mông, hùng vĩ .
THẢO LUẬN NHÓM
?- Tìm các từ, ngữ đã bị lược bỏ? Những từ ngữ đó đã ảnh hưởng đến đoạn văn miêu tả như thế nào?
Tiết 80: QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT
TRONG VĂN MIÊU TẢ
 Miêu tả hình ảnh đầy sức sống của cây gạo vào mùa xuân.
b/ Đoạn 2:
I. QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ:
Tìm hiểu ví dụ:
a/ Đoạn 1:
 Tái hiện hình ảnh ốm yếu tội nghiệp của Dế Choắt.
c/ Đoạn 3:
 Cảnh đẹp thơ mộng, mênh mông, hùng vĩ của sông nước Cà Mau.
ầm ầm
như thác
nhô lên hụp xuống như người bơi
như hai dãy trường
ếch
thành vô tận.
- Các từ, ngữ bị lược bỏ đều là những hình ảnh so sánh liên tưởng thú vị. Không có những hình ảnh ấy, đoạn văn trở nên chung chung, khô khan, mất đi sự sinh động, không gợi được trí tưởng tượng cho người đọc.
Tiết 80: QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT
TRONG VĂN MIÊU TẢ
 Miêu tả hình ảnh đầy sức sống của cây gạo vào mùa xuân.
b/ Đoạn 2:
I. QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ:
Tìm hiểu ví dụ:
a/ Đoạn 1:
 Tái hiện hình ảnh ốm yếu tội nghiệp của Dế Choắt.
c/ Đoạn 3:
 Cảnh đẹp thơ mộng, mênh mông, hùng vĩ của sông nước Cà Mau.
?- Khi viết văn miêu tả, người viết cần có những thao tác nào? Tác dụng của những thao tác ấy?
2. Ghi nhớ: sgk/ 28
 Khi viết văn miêu tả, người viết cần biết quan sát  nhận xét, liên tưởng, tưởng tượng, so sánh,… để làm nổi bật các đặc điểm tiêu biểu của sự vật
Tiết 80: QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT
TRONG VĂN MIÊU TẢ
 Miêu tả hình ảnh đầy sức sống của cây gạo vào mùa xuân.
b/ Đoạn 2:
I. QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ:
Tìm hiểu ví dụ:
a/ Đoạn 1:
 Tái hiện hình ảnh ốm yếu tội nghiệp của Dế Choắt.
c/ Đoạn 3:
 Cảnh đẹp thơ mộng, mênh mông, hùng vĩ của sông nước Cà Mau.
2. Ghi nhớ: sgk/ 28
CỦNG CỐ
Xây dựng cốt truyện
Quan sát, nhìn nhận
A
Nhận xét, đánh giá
B
C
D
Liên tưởng, tưởng tượng
?- Khi làm văn miêu tả, người ta không cần phải có những kĩ năng nào?
Tiết 80: QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT
TRONG VĂN MIÊU TẢ
 Miêu tả hình ảnh đầy sức sống của cây gạo vào mùa xuân.
b/ Đoạn 2:
I. QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ:
Tìm hiểu ví dụ:
a/ Đoạn 1:
 Tái hiện hình ảnh ốm yếu tội nghiệp của Dế Choắt.
c/ Đoạn 3:
 Cảnh đẹp thơ mộng, mênh mông, hùng vĩ của sông nước Cà Mau.
2. Ghi nhớ: sgk/ 28
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Nắm chắc nội dung đã học.
2. Chuẩn bị phần Luyện tập về
Quan sát, tưởng tượng, so sánh
và nhận xét trong văn miêu tả
(Tiết 80)
Xin trân trọng cảm ơn
quí thầy, cô và
các em học sinh!