Bài 19. Những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm ở các thế kỷ X-XV

Bài 19:
I) C�c cu?c kh�ng chi?n ch?ng qu�n x�m lu?c T?ng


1.Cu?c kh�ng chi?n ch?ng T?ng th?i Ti?n L�
Lu?c qu�n Tơ?ng sa?p ke?o sang, ca?c tuo?ng dơ`ng lo`ng
vo?i Pha?m Cu? Luo?ng tru�?t ph? Dinh Tu�?, suy tơn L�
Hoa`n l�n ngơi vua. Chi?nh b� d� tu? tay l�?y Hoa`ng ba`o
khoa?c va`o vai L� Hoa`n v� giu?p ơng la`m n�n vi�?c lo?n.



Di?n bi?n: D?u nam 981 qu�n T?ng theo hai du?ng thu?, b? ti?n qu�n v�o nu?c ta. L� Hồn tr?c ti?p t? ch?c v� l�nh d?o cu?c kh�ng chi?n. V?i truy?n th?ng y�u nu?c s�u s?c v� � chí quy?t t�m b?o v? T? qu?c,qu�n v� d�n ta d� chi?n d?u anh dung v� d?y muu trí d�nh tan c�c d?o qu�n x�m lu?c ngay ?
v�ng Dơng B?c,1 s? tu?ng gi?c ch?t ho?c b? b?t.

Cu?c kh�ng chi?n d� gi�nh du?c th?ng l?i r?c r?, quan h? Vi?t-T?ng tr? l?i ?n d?nh d�nh b?i nguy co x�m lu?c
c?a nu?c ngồi, gi? v?ng n?n d?c l?p c?a d�n t?c.


Th�i u� L� Thu?ng Ki?t d� ch? truong:
"Ng?i y�n d?i gi?c khơng b?ng dem qu�n d�nh tru?c d? ch?n mui nh?n c?a gi?c". Du?c s? t�n d?ng c?a m?i ngu?i v� du?c s? ?ng h? c?a qu�n si, Th�i u� L� Thu?ng Ki?t-ngu?i ch? d?o cu?c kh�ng chi?n, d� th?c hi?n chi?n lu?c "Ti�n ph�t ch? nh�n" k?t h?p v?i l?c lu?ng d�n binh c?a c�c d�n t?c mi?n n�i, dem qu�n d�nh l�n phía b?c. Nam 1075, qu�n ta d�nh sang ch�u Kh�m, ch�u Li�m r?i t?p trung bao v�y th�nh Ung Ch�u, d�nh tan hồn tồn l?c lu?ng chu?n b? x�m lu?c c?a nh� T?ng v� r�t v?. Nam 1077,30 v?n qu�n T?ng tr�n sang nu?c ta. B?ng tr?n quy?t chi?n tr�n b? B?c sơng Nhu Nguy?t, qu�n ta d� d�nh tan qu�n
x�m lu?c.


2.Cu?c kh�ng chi?n ch?ng T?ng th?i L�



Cu?c kh�ng chi?n k?t th�c th?ng l?i. D?c l?p ch? quy?n v� l�nh th? c?a T? qu?c du?c gi? v?ng. Trong kho?ng 200 nam sau nh� T?ng khơng d�m mang qu�n x�m lu?c nu?c ta. Nam 1164 nh� T?ng ph?i cơng nh?n nu?c ta l� m?t vuong qu?c d?c l?p.
Vua L� Th�nh Tơng
D?c Th�nh Tr?n
II) Các cuộc kháng chiến chống
xâm lược Mông-Nguyên ở thế kỉ XIII
A. Chi?n th?ng l?n th? nh?t

Nam 1257, H?t T?t Li?t chinh ph?c xong v�ng V�n Nam, d� sai s? gi? sang ra l?nh cho vua nu?c ta ph?i th?n ph?c. Vua Tr?n Th�i Tơng ch?ng nh?ng d� khơng th?n ph?c l?i cịn b?t giam s? gi?, r?i l?nh cho tu?ng tr? Tr?n Qu?c Tu?n dua qu�n l�n tr?n th? phía B?c. H?t T?t Li?t li?n sai
tu?ng Ng?t Luong H?p Thai (Wouleangotai), t? V�n
Nam, dem qu�n d�nh xu?ng nu?c ta. Khí th? c?a gi?c qu� m?nh, Tr?n Qu?c Tu?n lui v? Son T�y. Vua
Th�i Tơng th�n chinh, cung d?ch khơng n?i,
ph?i di t?n chi?n thu?t d? b?o tồn l?c lu?ng.
Qu�n Mơng C? th?a th?ng ti?n th?ng xu?ng t?i �ơng B? �?u.B� Linh T? qu?c m?u, phu nh�n c?a Th�i su Tr?n Th? �? d� ch? huy tồn th? tri?u dình r�t lui
th�nh cơng v? v�ng Thi�n M?c. �?ch v�o th�nh Thang Long, th?y ba s? gi? c?a h? cịn b? giam, m� m?t ngu?i d� ch?t, Ng?t Luong H?p Thai n?i gi?n, cho qu�n Mơng C? m?c s?c cu?p ph�, gi?t ngu?i, b?t k? gi� tr? l?n b�.
Th?i gian l� d?ng minh t?t c?a qu�n ta. Qu�n Mơng C? chi?m dĩng c�ng l�u c�ng g?p nhi?u khĩ khan v� d? l? nhi?u so h?.Khi th?i co chín m�i,vua Th�i Tơng ra l?nh t?ng ph?n cơng qu�n d?ch ? �ơng B? �?u. �?ch thua d?n, cu?i c�ng ph?i r�t v? V�n Nam.

B. Chi?n th?ng l?n th? hai

Chi?n th?ng d?u ti�n:
t?i H�m T? Quan, tu?ng Tr?n Nh?t Du?t d�nh tan qu�n T�ơ: Toa �ơ ch? l?y du?c Ngh? An m� khơng ti?n ra phía ngồi th�m du?c vì b? Thu?ng tu?ng Tr?n Quang Kh?i �n ng? v?ng ch?c n�n m?i c�ng Ơ M� Nhi k�o qu�n theo du?ng bi?n ra B?c mong b?t tay v?i THoan. �u?c tin, Hung d?o vuong t�u vua c? Chi�u van vuong Tr?n Nh?t Du?t v� c�c tu?ng Tr?n Qu?c To?n, Nguy?n Khối dem qu�n ra dĩn d�nh qu�n T�ơ t?i b?n H�m T? T�ơ thua to,ph?i l�i ra c?a Thi�n Tru?ng.
Chi?n th?ng Chuong Duong �?
V?a du?c tin Tr?n Nh?t Du?t Th?ng tr?n
d?u,Hung d?o vuong t�u vua xin l?i d?ng khí th?, m? m?t tr?n t�i chi?m kinh th�nh
Thang Long Thu?ng tu?ng Th�i su Tr?n Quang Kh?i xin d�nh tr?n n�y. Thu?ng tu?ng Tr?n Quang Kh?i c�ng c�c tu?ng Tr?n Qu?c To?n,Ph?m Ngu L�o dua qu�n di du?ng bi?n v�o t?i b?n Chuong Duong thì ra l?nh t?ncơng chi?n thuy?n d?ch.Qu�n ta dung m�nh,d?ch b? d�nh tan th?a th?ng ta truy kích d?ch t?i ch�n th�nh Thang Long thì d?ng d?i binh c?a THoan b? Thu?ng tu?ng Tr?n Quang Kh?i ph?c binh d�nh �p, THoan b? kinh th�nh ch?y qua sơng H?ng, chi?m gi? Kinh B?c. Tr?n Quang Kh?i d�ng bi?u b�o tin chi?n th?ng v� v�o th�nh Thang Long m? ti?c khao qu�n. Thu?ng tu?ng Th�i su Chi�u minh vuong Tr?n Quang Kh?i cung l� ch� c?a vua Nh�n tơng.

Chi?n th?ng T�y K?t
T�ơ dĩng qu�n ? Thi�n
Tru?ng c�ch xa THoan c? 200 c�y s? chua b?t tay
du?c v?i ch? tu?ng THoan, n�n v? dĩng t?i
T�y K?t. Hung d?o vuong t�u v?i vua sai
Thu?ng tu?ng Tr?n Quang Kh?i v� Chi�u van
vuong Tr?n Nh?t Du?t ngan c?n,khơng cho hai d?o
qu�n Nguy�n Mơng li�n l?c du?c v?i nhau, r?i dích th�n
Ng�i dem qu�n ra d�nh T�ơ tru?c d�nhThốt Hoan sau
t?i noi qu�n c?a Ng�i ti?n cơng m?nh m? qu�n d?ch
thua.T�ơ v� Ơ M� Nhi l�n b? ch?y ra b? nhung T�ơ b?
tr�ng t�n b?n ch?t, cịn Ơ M� Nhi l?n xu?ng thuy?n ch?y thốt v? T?u.
Chi?n th?ng V?n Ki?p
Th?i co d� t?i giai
do?n quy?t d?nh. Hung d?o vuong sai c�c tu?ng
NgKhối, Ph?m Ngu L�o dua qu�n mai ph?c ?
r?ng s?y b�n b? sơng V?n Ki?p, r?i sai hai con c?a
�?i vuong l� Hung v� vuong Nghi?n, Hung hi?u
vuong U� ch?n du?ng d?ch s? r�t v? ch�u
Tu Minh. �ích th�n vuong ch? huy t?n cơng b?n doanh THoan ? B?c Giang. B? qu�n ta gi�ng cho nh?ng dịn s?m s�t, qu�n d?ch nao n�ng, THoan d?n d?i binh r�t ch?y, t?i b?n V?n Ki?p, qu�n mai ph?c c?a Ng~ Khối v� Ph?m Ngu L�o d? ra d�nh, ti�u di?t ph�n n?a s? qu�n d?ch, tu?ng d?ch l� Lí H?ng t? tr?n.THoan ph?i chui v�o ?ng d?ng d? tr�nh t�n b?n v� du?c c�c b? tu?ng Ph�n Ti?p,A B�t Xích,Lí Qu�n c? s?c d�nh
m? du?ng thốt th�n,t�n qu�n c?a d?ch ch?y v?
g?n ch�u Tu Minh b?t ng? b? ph?c binh c?a Hung
v� vuong Nghi?n v� Hung hi?u vuong �y d? ra
d�nh.Tu?ng gi?c Lí Qu�n t? tr?n, THoan v� b?n
Ph�n Ti?p, A B�t Xích thốt v? T?u du?c.
C. Chi?n th?ng l?n th? 3:
Qu�n Nguy�n Mơng ti?n v�o nu?c ta theo hai
ng?: Thốt Hoan theo du?ng b?, Ơ M� Nhi v�
Ph�n Ti?p theo du?ng th?y. Ban d?u th? gi?c qu�
m?nh,qu�n ta ch?p h�nh l?nh t?m lui. Vua Nh�n Tơng
v� thu?ng hồng Th�nh tơng r?i v? Thanh Hố, tuy
nhi�n l?n n�y d?ch ch? ti?n du?c t?i V?n Ki?p, Chí
Linh v� Ph? L?i ch? chua d?t du?c ch�n v�o kinh
th�nh Thang Long.
Thốt Hoan dĩng ? V?n Ki?p s?p c?n luong, sai Ơ M� Nhi dem qu�n ra c?a �?i B�ng (H?i Duong) d? �p t?i dồn thuy?n ch? luong do tu?ng gi?c Truong Van H? ch? huy. Tr�n du?ng ra c?a b?, Ơ M� Nhi d� d�nh th?ng qu�n ch?n du?ng c?a ta do Nh�n hu? vuong Tr?n Kh�nh Du ch? huy t?i ?i V�n �?n (Qu?ng Y�n). Nghi r?ng du?ng v?n luong d� du?c khai thơng, n�n Ơ M� Nhi tr? v? tru?c. Khơng ng? Tr?n Kh�nh Du, vì quy?t chí ph?c h?n, n�n d� nhanh chĩng b? sung l?c lu?ng v� ph?c binh ch? dồn thuy?n c?a Truong Van H?. Qu? nhi�n, dồn thuy?n luong c?a Truong Van H? d� tr�ng ph?c binh c?a Tr?n Kh�nh Du v� b? d�nh cu?p h?t c?. Truong Van H? ch?y thốt v?
Qu?nh Ch�u.
Chi?n th?ng V�n �?n:
Chi?n th?ng B?ch �?ng Giang:
Th�ng 3, 1288 vì m?t h?t luong th?c trong tr?n V�n �?n d?ch c?n luong, l?i th�m khí h?u kh?c nghi?t, nh?t l� vì th?y th? c?a qu�n ta d� v?ng v�ng khĩ ph� n?i, n�n Thốt Hoan quy?t d?nh lui binh. Thốt Hoan l?nh cho Ơ M� Nhi v� Ph�n Ti?p r�t v? theo du?ng bi?n, Thốt Hoan s? r�t theo du?ng b?. Bi?t du?c k? ho?ch lui binh c?a d?ch, tu?ng Ph?m Ngu L�o d?n qu�n l�n L?ng Son mai ph?c s?n, tu?ng Nguy?n Khối bí m?t cho qu�n dĩng c?c nh?n b?t s?t kh?p lịng sơng B?ch �?ng. Khi nu?c thu? tri?u l�n, gi? dị ra khi�u chi?n v� thua ch?y, d? cho d?ch vu?t qua kh� xa v�ng dĩng c?c. Khi nu?c r�t thì l?p t?c d?c qu�n ph?n cơng d?y chi?n thuy?n
d?ch lui v�o v�ng c?c nh?n. M?i di?n ti?n d� x?y ra d�ng k? ho?ch c?a �?i vuong.
��ng v�o l�c Nguy?n Khối d?n du?c chi?n
thuy?n d?ch v�o v�ng t? d?a thì d?i qu�n c?a Hung d?o d?i vuong cung k?p th?i k�o t?i ti?n cơng nhu vu
b�o. Nhi?u chi?n thuy?n d?ch vu?ng c?c nh?n b?
chìm. Qu�n Nam l?i d?ng th?i co, d� ti�u di?t g?n d?ch qu�n. C�c tu?ng d?ch Ơ M� Nhi v� Ph�n Ti?p b? b?t. Hung d?o vuong tồn th?ng.
Sông Bạch Đằng
III) Phong trào đấu tranh chống quân xâm lược Minh và khởi nghĩa Lam Sơn

Cu?i th? k? XIV, nh� Tr?n suy vong. B?ng m?t cu?c c?i c�ch l?n, T? tu?ng H? Qu� Ly mong c?u v�n tình th? d? cĩ d? l?c lu?ng ch?ng l?i s? de do? x�m lu?c c?a nh� Minh. D?u th? k? XV, do khơng dồn k?t du?c nh�n d�n, nh� H? ch?u th?t b?i tru?c cu?c x�m lu?c c?a qu�n Minh. Nam 1407, D?i Vi?t l?i roi v�o �ch dơ h? nghi?t ng�, t�n b?o. H�ng lo?t cu?c kh?i nghia d� b�ng l�n ? mi?n xuơi cung nhu mi?n ngu?c, nhung d?u b? d�n �p. Xu?t ph�t t? ni?m t? h�o:
T? Tri?u, Dinh, L�, Tr?n bao d?i g�y n?n d?c l?p,
C�ng H�n, Du?ng, T?ng, Nguy�n m?i b�n
xung d? m?t phuong
Ng�y M?u Th�n, th�ng Gi�ng nam M?u Tu?t (7-2-1418), L� L?i ph?t c? kh?i nghia ? huong Lam
Son, cĩ qu�n su Nguy?n Tr�i d�ng s�ch Bình Ngơ nh?m thu ph?c lịng ngu?i; Tr?n Nguy�n H�n v�
nhi?u nh�n t�i, h�o ki?t c�c noi tham gia. Cu?c kh�ng chi?n tru?ng k? dĩ ban d?u l� m?t cu?c chi?n tranh nh�n d�n, d�ng chi?n thu?t du kích d? ti�u hao sinh l?c d?ch nghia qu�n m?nh d?n l�n, d� d�ng k? s�ch "v�y th�nh di?t vi?n" k?t h?p thuy?t ph?c gi?c d?u h�ng. Qu�n ta bao v�y th�nh Dơng Quan Nh� Minh sai tu?ng An Vi?n H?u Li?u Thang d?n 10 v?n qu�n sang c?u vi?n, nghia qu�n d� t? ch?c ph?c ? binh ?i Chi Lang Tu?ng Tr?n L?u d�
ch�m d?u tu?ng Li?u Thang. Qu�n ta dua ?n
tín c? ti?t c?a Li?u Thang v�o th�nh Dơng Quan
cho gi?c Minh bi?t, tu?ng gi?c Vuong Thơng h?t hy v?ng v�o vi?n binh d� xin d?u h�ng.
Lê Lợi
tượng Nguyễn Trãi
(ở Lam Kinh)
Tr?n Hung D?o t�n h�y l� Tr?n Qu?c Tu?n,
ngu?i l�ng T?c Ma�c, ph? Thi�n Tru?ng (nay thu?c t?nh
Nam D?nh), t? ti�n l�m ngh? ch�i lu?i, con trai th? c?a
An Sinh Vuong Tr?n Li?u, sau du?c phong l� Hung D?o
D?i Vuong. Tr?n Hung D?o sinh v�o kho?ng nam 1230
d?n 1232, m?t ng�y 20 th�ng t�m nam Canh Tí (1300), th? kho?ng 70 tu?i. Tr?n Qu?c Tu?n l� m?t b?c tu?ng
"c?t d� Ch?ng tr?i". Ơng d� so?n hai b? binh thu: "Binh
thu y?u lu?c", v� "V?n Ki?p tơng bí truy?n thu" d? d?y
b?o c�c tu?ng c�ch c?m qu�n d�nh gi?c. Tr?n Kh�nh
Du d� h?t l?i ca ng?i ơng:"...L?y ngu h�nh c?m ?ng v?i
nhau, c�n nh?c c?u cung, khơng l?n �m duong ... "
Bi?t di do?n binh ch? tru?ng tr?n, cĩ nghia l�
l?y ng?n ch?ng d�i. Khi gi?c l? r� � d?nh g�y

Vài nét về Trần Hưng Đạo
h?n,Tr?n Qu?c Tu?n truy?n l?nh cho c�c tu?ng, ran d?y ch? b?o l? th?ng b?i ti?n lui. B?n H?ch tu?ng si vi?t b?ng gi?ng van th?ng thi?t h�ng h?n mang t?m tu tu?ng c?a m?t b?c "d?i b�t".2 th�ng tru?c khi m?t,
vua Anh Tơng d?n tham l�c ơng dang ?m, cĩ h?i: "N?u ch?ng may ơng m?t di, gi?c phuong B?c l?i sang x�m l?n thì k? s�ch l�m sao?". Ơng d� trang tr?i nh?ng l?i cu?i c�ng, th?t th?m thía v� s�u s?c cho m?i th?i d?i d?ng nu?c v� gi? nu?c:
"Th?i bình ph?i khoan thu s?c d�n d? l�m k? s�u g?c b?n r?, dĩ l� thu?ng s�ch gi? nu?c".