Bài 19. Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống Pháp xâm lược (Từ năm 1858 đến trước năm 1873)

PHẦN BA:
LỊCH SỬ VIỆT NAM ( 1858 – 1918 )
CHƯƠNG I
VIỆT NAM TỪ NĂM 1858 ĐẾN CUỐI THẾ KỈ XIX
Bài 19: NHÂN DÂN VIỆT NAM KHÁNG
CHIẾN CHỐNG PHÁP XÂM LƯỢC
( Từ năm 1858 đến trước năm 1873)
2 tiết
I. LIÊN QUÂN PHÁP TÂY BAN NHA XÂM LƯỢC VIỆT NAM. CHIẾN SỰ ĐÀ NẴNG NĂM 1858.
1. Tình hình Việt Nam đến giữa thế kỉ XIX trước khi thực dân Pháp xâm lược.
- Kinh tế:
+ Nông nghiệp: sa sút, ruộng đất tập trung vào tay địa chủ, đê điều không được chú ý, mất mùa, đói kém…
+ Công thương nghiệp: bị đình đốn.
+ Chính sách “ bế quan tỏa cảng ”, “ cấm đạo, giết đạo ” của nhà Nguyễn → nước ta bị cô lập với thế giới bên ngoài.
- Quân sự lạc hậu.
- Chính trị xã hội: Mâu thuẫn nội bộ, đoàn kết dân tộc bị rạng nứt.
- Nhiều cuộc kn nổ ra: Phan Bá Vành ( 1821), Lê Duy Lương (1833)…
=> Nền kinh tế nước ta trong nửa đầu thế kỉ XIX suy đốn trầm trọng về mọi mặt.
- Những chính sách phản động của triều đình nhà Nguyễn Việt Nam suy yếu → Việt Nam trở thành miếng mồi ngon đối với các nước tư bản phương tây.



2. Thực dân Pháp ráo riết chuẩn bị xâm lược
Việt Nam


- Từ TK XVI – XVIII, các nước TB phương tây đã nhòm ngó VN.
- Trong cuộc chạy đua xâm lược Pháp lợi dụng Thiên chúa giáo nhầm làm công cụ xâm lược Việt Nam.
- Giữa TK XIX, Pháp ráo riết tìm cách đánh Việt Nam để tranh giành ảnh hưởng ở khu vực Châu Á.
- Năm 1857, Napole Ông III và bộ trưởng Hải quân thuộc địa quyết định đánh Việt Nam
3. Chiến sự ở Đà Nẵng năm 1858.
- Ngày 31 – 08 – 1858, liên quân Pháp – Tây Ban Nha dàn trận tại cửa biển Đà Nẵng .

Ngày 1/9/1858, Thực dân Pháp bắt đầu nổ súng tấn công Đà Nẵng, gửi tối hậu thư → chiếm bán đảo Sơn Trà.
Quân dân ta đã chống trả quyêt liệt, gây cho địch nhiều khó khăn → giam chân chúng suốt 5 tháng ( từ 8/1858 – 2/1859 ) trên bán đảo Sơn Trà.
II. CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP Ở GIA ĐỊNH VÀ CÁC TỈNH MIỀN ĐÔNG NAM KÌ TỪ NĂM 1859 – 1862.
Kháng chiến ở Gia Định.
* Chiến sự ở Gia Định
- Ngày 9/2/1859, hạm đội Pháp đưa quân tới Vũng Tàu rồi đến Cần Giờ vào Sài Gòn.
- Ngày 16/2/1859, Pháp đến được Gia Định.
+ Ngày 17/2/1859, chúng nổ súng đánh Gia Định.
+ Quân đội triều đình tan rã nhanh chóng.
+ Đội dân binh chiến đấu dũng cảm.
=> Quân dân ta chống cự quyết liệt, kh “ đánh nhanh thắng nhanh ” của Pháp thất bại, buộc chúng phải chuyển sang k/h “ chinh phục từng gói nhỏ ”.

* Phong trào kháng chiến của nhân dân Gia Định.
Trong khi quân đội triều đình chóng trả yếu ớt, thì quần chúng Gia Định đã chủ động đứng lên kháng chiến chóng Pháp.
→ Hàng nghìn nghĩa dũng do Dương Bình Tâm chỉ huy đánh đồn Chợ Rẫy ( 7/1860 ). Vị trí quan trọng nhất trên phòng tuyến của địch.
=> Lúc này triều đình chủ trương nghị hòa làm lòng người li tán.


2. Kháng chiến lan rộng ra các tỉnh miền Đông Nam Kì. Hiệp ước 5/6/1862.
a. Kháng chiến lan rộng ra các tỉnh miền Đông Nam Kì.
- Sau khi kết thúc thắng lợi ở Trung Quốc với điều ước Bắc Kinh ( 25/10/1860 ). Pháp liền kéo quân về Gia Định.
- Ngày 23/2/1861, Pháp tấn công vào Đại đồn Chí Hòa → Đại đồn thất thủ nhanh chóng.
- Thừa thắng Pháp chiếm luôn Định Tường (1861), Biên Hòa (1861), và Vĩnh Long (1862).
=> Từ đây phong trào k/c của nhân dân Nam Kì phát triển mạnh.
- Các toán nghĩa quân của ta chiến đấu anh dũng, lập được nhiều chiến công. Đặc biệt, ngày 10/12/1861, chiến thắng trên Vàm Cỏ Đông của người anh hùng Nguyễn Trung Trực đánh chìm tàu Ét-pê-răng (Hi Vọng) của Pháp.
b. Hiệp ước Nhâm Tuất (5/6/1862).
- Trong khi phong trào k/c của quần chúng đang phát triển mạnh. Quân Pháp thì găp nhiều khó khăn.
- Triều đình Huế thì mang tư tưởng chủ hòa kí với Pháp hiệp ước Nhâm Tuất (5/6/1862).
Nội dung gồm 12 điều khoản chính, → 3 tỉnh miền Đông Nam Kì rơi vào tay Pháp.
Hỏa Hồng Nhật Tảo oanh thiên địa
Kiếm bạt Kiêng Giang khốc quỷ thần
Huỳnh Mẫn Đạt
III. CUỘC KHÁNG CHIẾN CỦA NHÂN DÂN NAM KÌ SAU HIỆP ƯỚC 1862.
Nhân dân ba tỉnh miền Đông tiếp tục kháng chiến sau Hiệp ước 1862.
- Phẩn uất trước thái độ nhu nhược của Triều đình nhân dân ba tỉnh Miền Đông Nam Kì đứng dậy tiếp tục chống Pháp.
- Phong trào “ tị địa ” diễn ra sôi nổi đã gây cho Pháp nhiều khó khăn.
- Nhiều cuộc kn diễn ra khắp nơi, tiêu biểu là cuộc kn của Trương Định → giành thắng lợi.
+ Sau năm 1862, triều đình cho Trương Định bãi binh
+ Được sự ủng hộ của quần chúng nhân dân, Ông ở lại k/c, phất cao cờ “ Bình Tây Đại nguyên soái ”.
+ Nghĩa quân phát động phong trào kháng Pháp mạnh mẽ, giành được nhiều thắng lợi, gây cho chúng nhiều tổn thất. → cuối cùng kn bị thất bại.
2. Thực dân Pháp chiếm ba tỉnh miền Tây Nam Kì.
- Sau khi chiếm được ba tỉnh Miền Đông Nam Kì, thực dân Pháp bắt tay vào việc tổ chức cai trị và chuẩn bị phạm vi chiến đấu.
- Trước thái độ bạc nhược của triều đình Huế, Pháp đưa ra yêu sách. Cuối cùng chiếm luôn ba tỉnh Miền Tây Nam Kì (Vĩnh long, An Giang, Hà Tiên), trong vòng 5 ngày ( 20 – 24/1867).
3. Nhân dân ba tỉnh miền Tây chống Pháp.
- Sau khi ba tỉnh miền Tây rơi vào tay Pháp, phong trào k/c của nhân dân ta dâng cao lôi cuốn nhiều tầng lớp tham gia.
- Một số văn thân, sĩ phu vượt biển → k/c lâu dài với Pháp. Một số khác bám đất, bám dân tt kháng Pháp.
+ Trương Quyền, xây dựng căn cứ ở Tây Ninh kết hợp với người Cam-pu-chia chống Pháp.
+ Phan Tôn, Phan Liêm lập căn cứ ở Ba Tri dọc theo sông Cửu Long đánh Pháp.
+ Nguyễn Trung Trưc, căn cứ ở Hòn Chông..
- Trong đk gặp nhiều khó khăn: tương quan lực lượng, vũ khí thô sơ tất cả điều bất lợi cho ta → phong trào đều bị đàn áp.
* Ý nghĩa: thể hiện lòng yêu nước nồng nàn và ý chí bất khuất chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam.


Nhìn vào sách các Em cho biết, tình hình Việt Nam trước khi thực dân pháp xâm lược?

Em hiểu như thế nào về chính sách
“ bế qua tỏa cảng ” ?

Những hành động nào chứng tỏ các nước TB phương tây đã nhòm ngó Việt Nam ?

Để chuẩn bị ráo riết cho việc xâm lược Việt Nam, Thực dân Pháp đã có những hoạt động gì ?

Tại sao Thực dân Pháp chọn “ Đà Nẵng ” là nơi tấn công đầu tiên ?

Em có nhận xét gì về cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta vào năm 1858?
Bài tập về nhà

Vì sao thực dân Pháp đưa quân đánh Gia Định?

Chiến sự Gia Định diễn ra như thế nào? Thời gian Pháp nổ súng tấn công Gia Định?
Chia nhóm:
+ 2 dãy bên phải là một nhóm.(nhóm1)
+ 2 dãy còn lại là một nhóm.(nhóm 2)
Câu hỏi

Câu1:
Vì sao quân đội triều đình không
giữ được Đại đồn Chí Hòa?
Bị thất bại triều đình Huế
đã làm gì?
Câu2:
Nhân dân đã chiến đấu như thế
nào khi Pháp mở rộng chiến
tranh xâm lược ra Các tỉnh miền
đông Nam Kì?
Nhóm 1
Nhóm 2

Việc nhà Nguyễn kí hiệp ước Nhâm Tuất (5/6/1862) đã nói lên điều gì?
Câu hỏi về nhà

Vì sao nhân dân ba tỉnh miền đông Nam Kì tiếp tục kháng Pháp?

Em có nhận xét gì về hành động của Trương Định sau hiệp ước Nhâm Tuất (5/6/1862)?

Ba tỉnh miền tây Nam Kì bị TDP chiếm vào thời gian nào?

Nêu đặc điểm của nhân dân chống Pháp của ba tỉnh miền Tây Nam kì?
Bìa tập về nhà
Ảnh: Liên quân Pháp – Tây Ban Nha nổ súng tấn công Đà Nẵng
www.google.com.vn/
Ảnh: Liên quân Pháp – Tây Ban Nha nổ súng tấn công Đà Nẵng
www.google.com.vn/
Ảnh quân Pháp đổ bộ lên bán đảo Sơn Trà
Nguồn.(www.google.com.vn/).
Ảnh: Trương Định nhận phong soái
Nguồn. www.google.com.vn/.
Ảnh: Quân Pháp đánh thành Gia Định
Nguồn. www.google.com.vn/.
Ảnh: Đội quân của Nguyễn Trung Trực đốt tàu
Ét-pê-răng (Hi Vọng) của Pháp.
Nguồn.(www.google.com.vn/).





Lược đồ kháng chiến chống Pháp ở Nam Kì
Nguồn. www.google.com.vn/.

Giữa thế kỉ XIX Việt Nam là một quốc gia độc lập, có chủ quyền,→ ở giai đoạn này chế độ phong kiến Việt Nam có những biểu hiện khủng hoảng, suy yếu nghiêm trọng.
- Nông nghiệp sa sút.
- Công thương nghiệp bị đình đốn:
- Quân sự lạc hậu.
- Đối ngoại sai lầm với chính sách “ cấm đạo ”.
- Nhiều cuộc khởi nghĩa của nông dân nổ ra chống lại triều đình; Phan Bá Vành ( Nam Định ), Nông Văn Vân ( Tuyên Quang )….

Chính sách “ Bế quan tỏa cảng ”
Đây là chính sách đóng các cửa ải và cửa biển, không giao dịch, buôn bán với nước ngoài.
- Người phương Tây, đầu tiên là các lái buôn Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, đã biết đến Việt Nam từ thế kỉ XVI, người Anh đã định chiếm đảo Côn Lôn ( huyện Côn Đảo, Bà Rịa – Vũng Tàu ) của Việt Nam những không thành.
- Tư bản Pháp lợi dụng Thiên Chúa Giáo để chuẩn bị tiến hành xâm lược Việt Nam.
Thế kỉ XVII, các giáo sĩ Pháp đã tới Việt Nam truyền đạo ;
+ Truyền đạo kết hợp dò xét tình hình.
+ Vẽ bản đồ…
=> chuẩn bị cho cuộc xâm nhập của tư bản Pháp.

Đà Nẵng:
+ Hải cảng sâu và rộng.
+ Cách kinh thành Huế 100 km.
+ Nằm trên trục giao thông Bắc – Nam.
Nhân dân ta đã chiến đấu anh dũng đẩy lùi nhiều đợt tấn công của địch → bước đầu làm thất bại âm mưu “ đánh nhanh thắng nhanh của Pháp ”.

- Gia Định là vựa lúa lớn của Việt Nam.
- Hệ thống giao thông đường Thủy Thuận lợi.
- Từ Gia Định có thể đánh sang Cam-pu-chia.

- Ngày 9/2/1859, hạm đội Pháp đưa quân tới Vũng Tàu rồi đến Cần Giờ vào Sài Gòn.
- Ngày 17/2/1859, chúng nổ súng đánh Gia Định.

Câu 1:
*
- Do sự sai lầm về chiến lược của nhà Nguyễn.
- Tinh thần chiến đấu quá yếu ớt, kém cỏi của binh sĩ.
- Hệ thống phòng ngự, vũ khí thô sơ.
*
- Triều đình Huế đã kí hiệp ước Nhâm Tuất (5/61862)
Câu 2:
- Nhân dân ta chiến đấu rất anh dũng, ngày đêm bám sát địch để quấy rối và tiêu diệt chúng.
- Với chiến thắng của Nguyễn Trung Trực trên sông Nhật Tảo đã làm quân thù khiếp vía → cổ vũ tinh thần k/c của nhân dân ta


Phẩn uất trước thái độ nhu nhược của Triều đình nhân dân ba tỉnh Miền Đông Nam Kì đứng dậy tiếp tục chống Pháp.



- Căm phẫn thái độ nhu nhược của nhà Nguyễn.
- Thể hiện tinh thần yêu nước, quyết chí chống Pháp giành độc lập cho dân tộc.


Ba tỉnh miền tây Nam Kì bị Pháp chiếm gọn trong vòng 5 ngày (20 → 24/6/1867).



- Có nhiều tầng lớp tham gia.
- Liên kết được với bên ngoài (Cam-pu-chia).
- Những người lãnh đạo còn trẻ tuổi.




CẢM ƠN SỰ THEO DÕI CỦA CÁC EM!
CHÚC CÁC EM LUÔN HỌC TỐT!.
Đây là hiệp ước bất bình đẳng.
TDP lấn dần từng buớc xâm luợc nuớc ta.
Triều đình Huế từng bước đầu hàng TDP.