Bài 18. Tuần hoàn máu

Sở giáo dục & đào tạo quảng ninh
Trường thpt hoàng văn thụ
Người thực hiện: Bùi Thị Hiền
Tổ tự nhiên
Em hãy cho biết, các động vật đơn bào và đa bào có cơ thể nhỏ, dẹp trao đổi chất với môi trường như thế nào?
Các chất được trao đổi trực tiếp qua bề mặt cơ thể.

(?) Những động vật đa bào có kích thước cơ thể lớn,
quá trình trao đổi chất có thể thực hiện
trực tiếp qua bề mặt cơ thể không?
Vì sao?


Không! Vì trao đổi chất qua bề mặt cơ thể
không đáp ứng nhu cầu của cơ thể.



(?)Tại sao ở những động vật đa bào
có kích thước lớn, trao đổi chất qua bề mặt
cơ thể lại không đáp ứng được nhu cầu
của cơ thể?

-Tỉ lệ giữa diện tích cơ thể và thể tích (S/V) là rất nhỏ
- Nhiều tế bào nằm sâu bên trong cơ thể nên không
trao đổi chất trực tiếp với môi trường bên ngoài.


(?) Để đáp ứng được nhu cầu trao đổi chất
của cơ thể, các động vật này phải có hệ cơ quan
chuyên trách việc vận chuyển các chất
đến từng tế bào. Đó là Hệ cơ quan nào?


Hệ tuần hoàn

 Bài 18 Hệ tuần hoàn
I- Cấu tạo và chức năng của hệ tuần hoàn
1- Chức năng chủ yếu của hệ tuần hoàn
(?) Chức năng chủ yếu của hệ tuần hoàn là gì?
Vận chuyển các chất từ bộ phận này đến bộ phận khác để đáp ứng cho các hoạt động sống của cơ thể.
2-Cấu tạo chung
(?)Bằng kiến thức đã học trong chương trình
sinh học 7 và 8, em hãy cho biết hệ tuần hoàn
gồm những bộ phận nào?

- Dịch tuần hoàn: Máu hoặc hỗn hợp máu và nước mô.
- Tim
- Hệ thống mạch máu: Động mạch,mao mạch, tĩnh mạch
Hệ tuần hoàn ở chim, thú
1
3
2
3
Hãy chú
thích
1,2,3
cho hình
vẽ bên.
Tĩnh mạch
Động mạch
Mao mạch
II- Các dạng hệ tuần hoàn
(?) Em cho biết, ở động vật có các dạng
hệ tuần hoàn nào?
Hệ tuần hoàn
Hệ tuần hoàn kín
Hệ tuần hoàn hở
Hệ tuần hoàn kép
Hệ tuần hoàn đơn
( ?)Động vật đơn bào và đa bào có cơ thể nhỏ, dẹp
hệ tuần hoàn củachúng thuộc dạng nào?
Động vật đơn bào và đa bào bậc thấp không
có hệ tuần hoàn.
*Động vật đơn bào và đa bào có cơ thể nhỏ, dẹp không có hệ tuần hoàn
*Động vật đa bào có kích thước cơ thể lớn:
có hệ tuần hoàn

(?)Quan sát hình vẽ và mô tả đường đi của
máu trong hệ tuần hoàn hở ( bắt đầu từ tim)?

Tim
1- Hệ tuần hoàn hở
Sơ đồ hệ tuần hoàn hở
1- Hệ tuần hoàn hở
Tĩnh mạch
tim
Động mạch
Khoang cơ thể
(Máu + dịch mô? TĐC
trực tiếp với tế bào)
* Đường đi của máu
Tim
Sơ đồ hệ tuần hoàn hở
1- Hệ tuần hoàn hở
Không có hệ thống mao mạch ? Máu trao đổi chất trực tiếp với tế bào.
Máu không lưu thông hoàn toàn trong mạch kín ? Máu chảy trong động mạch với áp lực thấp và tốc độ máu chảy chậm.
Hãy cho biết đặc điểm của hệ tuần hoàn hở?
* Đặc điểm của hệ tuần hoàn hở
2- Hệ tuần hoàn kín
Tim
Động mạch
Mao mạch
Tĩnh mạch
Sơ đồ hệ tuần hoàn kín
Quan sát hình vẽ trên và cho biết:
Đường đi của máu trong hệ tuần hoàn kín(bắt đầu từ tim).
2- Hệ tuần hoàn kín
Tĩnh mạch
tim
Động mạch
Mao mạch
(Máu TĐC với tế bào
qua thành mao mạch)
* Đường đi của máu
Tim
Sơ đồ hệ tuần hoàn kín
Quan sát hình vẽ sau:
Tĩnh mạch
tim
Động mạch
Mao mạch
(Máu TĐC với tế bào
qua thành mao mạch)
* Đường đi của máu
Hãy cho biết hệ tuần hoàn kín có gì khác so với hệ tuần hoàn hở?
Tim
Tim
Tim
Sơ đồ hệ tuần hoàn hở
Sơ đồ hệ tuần hoàn kín
2- Hệ tuần hoàn kín
* Đặc điểm của hệ tuần hoàn kín
Có hệ thống mao mạch ?Máu trao đổi chất với tế bào qua thành mao mạch.
Máu lưu thông hoàn toàn trong mạch kín ? Máu chảy trong động mạch với áp lực cao hoặc trung bình và tốc độ máu chảy nhanh.
Hệ tuần hoàn kín khác hệ tuần hoàn hở là:
(?) Từ đặc điểm của hệ tuần hở và hệ tuần hoàn kín. Em hãy cho biết ưu điểm của hệ tuần hoàn kín so với tuần hoàn hở?
* Hệ tuần hoàn kín
Có hệ thống mao mạch ?Máu trao đổi chất với tế bào qua thành mao mạch.
Máu lưu thông hoàn toàn trong mạch kín ? Máu chảy trong động mạch với áp lực cao hoặc trung bình và tốc độ máu chảy nhanh.
*Hệ tuần hoàn hở
- Không có hệ thống mao mạch ? Máu trao đổi chất trực tiếp với tế bào.

- Máu không lưu thông hoàn toàn trong mạch kín ? Máu chảy trong động mạch với áp lực thấp và tốc độ máu chảy chậm.
Ưu điểm của hệ tuần hoàn kín so với hệtuần hoàn hở:Trong hệ tuần hoàn kín, máu chảy trong động mạch với áp lực cao hoặc trung bình, tốc độ máu chảy nhanh ? máu đi được xa và đến các cơ quan nhanh ? đáp ứng nhu cầu trao đổi chất cao của cơ thể.
(?)Thông qua hệ tuần hoàn hở và kín, em cho biết vai trò của tim trong tuần hoàn máu?
Tim là một cái ?máy bơm? hút và đẩy máu trong mạch máu.
Quan sát sơ đồ hệ tuần hoàn của cá, chim . Hãy cho biết đâu là hệ tuần hoàn đơn, đâu là hệ tuần hoàn kép?
Cá
Chim
Hệ tuần hoàn đơn
Hệ tuần hoàn kép
* Các dạng hệ tuần hoàn kín
Nghiên cứu mục II.2 và hình 18.3 SGK hoàn thành bảng sau:
Trung bình
Lưỡng cư, bò sát, chim, thú
1 vòng
2 vòng:- nhỏ
- lớn
Cao
Cá
2- Hệ tuần hoàn kín
Mô tả đường đi của máu trong hệ tuần hoàn đơn của cá (bắt đầu từ tim)?
Cá
Hệ tuần hoàn đơn
Động mạch mang
Tâm thất

Tâm
nhĩ
Mao mạch mang
Động mạch lưng
Mao mạch
Tĩnh mạch
Mô tả đường đi của máu trong hệ tuần hoàn kép của chim (bắt đầu từ tim)?
Chim
Hệ tuần hoàn kép
Mao mạch phổi
Động mạch chủ
Mao mạch
(?)Từ đặc điểm của hệ tuần hoàn đơn và kép, em hãy cho biết: ưu điểm của tuần hoàn máu trong hệ tuần hoàn kép so với hệ tuần hoàn đơn?
Trung bình
Lưỡng cư, bò sát, chim, thú
1 vòng
2 vòng:- nhỏ
- lớn
Cao
Cá
2- Hệ tuần hoàn kín
Ưu điểm của vòng tuần hoàn kép so với tuần hoàn đơn Hệ tuần hoàn kép có 2 vòng tuần hoàn ? áp lực đẩy máu đi rất lớn, tốc độ máu chảy nhanh và máu đi được xa ? Tăng hiệu quả cung cấp O2 và chất dinh dưỡng cho tế bào, đồng thời thải nhanh các chất thải ra ngoài.
III- Chiều hướng tiến hoá của hệ tuần hoàn
Quan sát sơ đồ trên, hãy cho biết chiều hướng tiến hóa của hệ tuần hoàn?
III- Chiều hướng tiến hoá của hệ tuần hoàn




Từ không có hệ tuần hoàn ? có hệ tuần hoàn.
Hệ tuần hoàn ngày càng phức tạp và hoàn thiện
+ Từ hệ tuần hoàn hở ? hệ tuần hoàn kín.
+ Từ hệ tuần hoàn đơn ? hệ tuần hoàn kép.
Trò chơI ghép chữ
Mỗi dãy các em cử ra 4 bạn để thành lập 1 đội chơi.
Mỗi đội sẽ ghép chữ vào 4 hàng dọc.Mỗi thành viên trong đội chỉ được ghép 1 hàng dọc và ghép lần lượt.
Thời gian cho mỗi đội được tính từ khi thành viên thứ nhất lên ghép đến khi thành viên thứ tư hoàn thành xong.
Đội nào hoàn thành xong và đúng nhất sẽ thắng.

Quan sát hệ tuần hoàn ở cá, lưỡng cư, bò sát, chim và thú. Hãy ghép chữ để hoàn thành bảng sau:
2 ngăn
3 ngăn
4 ngăn
(nhưng có 1 vách ngăn hụt)
4 ngăn
1
2
2
2
Không pha
Pha nhiều
Pha ít
Không pha
?Rút ra nhận xét gì về chiều hướng tiến hoá của hệ tuần hoàn kín thông qua các lớp ĐVCXS?
Hệ tuần hoàn kín ngày càng phức tạp và hoàn thiện
ở cá máu đi nuôi cơ thể là máu không pha(đỏ tươi). Vậy có thể nói hệ tuần hoàn của cá tiến hoá hơn lưỡng cư và bò sát được không?
Củng cố
(?) Tại sao những sinh vật có hệ tuần hoàn hở thường có kích thước cơ thể nhỏ?
Bài tập về nhà
Học phần đóng khung SGK.
Trả lời câu hỏi 1,2,3 SGK trang 80.
Đọc trước bài 19: Tuần hoàn máu(tiếp theo)