Bài 18. Tuần hoàn máu

TIẾT 17:

I. CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CỦA HỆ TUẦN HOÀN
1. Cấu tạo chung :
+ Dịch tuần hoàn: máu hoặc hỗn hợp máu và nước mô.
+ Tim: là một cái máy bơm hút và đẩy máu chảy trong mạch máu.
+ Hệ thống mạch máu: gồm hệ thống động mạch, hệ thống mao mạch và hệ thống tĩnh mạch
Hệ tuần hoàn được cấu tạo từ những bộ phận nào ?
Chức năng của các bộ phận đó là gì?
Hệ tuần hoàn có chức năng chủ yếu là gì?
I. CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CỦA HỆ TUẦN HOÀN
Hệ tuần hoàn có chức năng vận chuyển các chất từ bộ phận này đến bộ phận khác để đáp ứng cho các hoạt động sống của cơ thể.
Quan sát H18.3B chỉ ra động mạch, tĩnh mạch và mao mạch?
Chức năng?
- Động mạch là những mạch máu xuất phát từ tim có chức năng đưa máu từ tim đến các cơ quan và tham gia điều hoà lượng máu đến các cơ quan.
Tĩnh mạch là những mạch máu từ mao mạch về tim để thu hồi máu từ mao mạch và đưa máu về tim.
Mao mạch là những mạch máu rất nhỏ nằm giữa động mạch và tĩnh mạch, là nơi tiến hành TĐC giữa máu với tế bào
II. Các dạng hệ tuần hoàn ở động vật:
Ở các nhóm động vật khác nhau thì hệ tuần hoàn của chúng có khác nhau không? Có những dạng hệ tuần hoàn nào?
II. Các dạng hệ tuần hoàn ở động vật:
Một số động vật đa bào có cơ thể nhỏ dẹt và động vật đơn bào chưa có HTH.
Hệ tuần hoàn Hệ tuần hoàn hở
Hệ tuần hoàn kín HHTH đơn
HHTH kép
Chỉ ra đường đi của máu (bắt đầu từ tim) trên sơ đồ HTH kín và HTH hở?

TIM

TIM
Khoang cơ thể
Tĩnh mạch
Động mạch
Mao mạch
Tế bào
Hệ tuần hoàn hở
Hệ tuần hoàn kín
So sánh đặc điểm của hệ tuần hoàn hở và hệ tuần hoàn kín
Hêmôxian (máu có màu xanh)

Hêmôglôbin (máu có màu đỏ)


TIM
Khoang cơ thể
Tĩnh mạch
Động mạch
Tế bào
Hệ tuần hoàn hở

TIM
Đường đi của máu
Khoang cơ thể

TIM
Hệ tuần hoàn kín

TIM
Tĩnh mạch
Động mạch
Mao
mạch
Tế bào
Đường đi của máu


Đa số động vật thân mềm ( ốc sên , trai, …) và chân khớp ( côn trùng, tôm…)
Mực ống, bạch tuộc, giun đốt, chân đầu, ĐVCXS.
Tim -> động mạch -> khoang cơ thể (máu trộn với dịch mô tạo thành hỗn hợp máu +dịch mô – tiếp xúc và TĐC trực tiếp với TB) -> tĩnh mạch -> tim
Máu lưu thông liên tục trong mạch kín: Tim -> động mạch -> Mao mạch (TĐC với TB qua thành mao mạch) -> tĩnh mach -> tim.
Áp lực thấp, tốc độ máu chảy chậm.
Áp lực cao hoặc trung bình, tốc độ máu chảy nhanh.
Khả năng điều hoà và phân phối máu đến các cơ quan chậm.
Khả năng điều hoà và phân phối máu đến các cơ quan nhanh.
1.Vì sao HTH hở chỉ thích hợp cho ĐV có kích thước nhỏ, ít hoạt động?
2. Ưu điểm của HTH kín so với HTH hở?
3. Tim có vai trò gì trong tuần hoàn máu?
1. HTH hở có tốc độ máu chảy chậm, khả năng điều hoà và phân phối máu đến các cơ quan chậm.
2. Trong HTH kín, máu chảy trong động mạch với áp lực cao hoặc trung bình, tốc độ nhanh, máu đi được xa, đến các cơ quan nhanh, do đó đáp ứng được nhu cầu trao đổi khí và trao đổi chất.
3. Tim hoạt động như một cái bơm hút máu về và đẩy máu đi. Là động lực chính đẩy máu chảy tuần hoàn trong các mạch.
 Hệ tuần hoàn kín bao gồm: Hệ tuần hoàn đơn và hệ tuần hoàn kép.
Hệ tuần hoàn đơn có ở cá.
Hệ tuần hoàn kép có ở nhóm động vật có phổi như lưỡng cư, bò sát, chim và thú.
Hệ tuần hoàn đơn khác hệ tuần hoàn kép như thế nào? Hệ tuần hoàn nào có ưu điểm hơn?
Quan sát hình vẽ đường đi của máu trong hệ tuần hoàn đơn và hệ tuần hoàn kép.
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN
Mao mạch mang
Mao mạch
Động mạch lưng
Động mạch mang
Tĩnh mạch
TÂM THẤT
TÂM NHĨ
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN KÉP
Động mạch chủ
Mao mạch
Mao mạch phổi
VÒNG TUẦN HOÀN LỚN
VÒNG TUẦN HOÀN NHỎ
Tĩnh mạch
Tĩnh mạch phổi
Động mạch phổi
TÂM NHĨ PHẢI
TÂM THẤT PHẢI
TÂM NHĨ TRÁI
TÂM THẤT TRÁI
Đại diện một số động vật có HTH kín:
Cá tim có 2 ngăn
Lưỡng cư , tim có 3 ngăn.
Bò sát (trừ cá sấu) tim có 4 ngăn nhưng vách ngăn tâm thất không hoàn toàn.
Chim và thú, tim có 4 ngăn (2 tâm thất và 2 tâm nhĩ) hoàn toàn tách biệt nhau.
Hãy phân biệt hệ tuần hoàn đơn và hệ tuần hoàn kép?
Hệ tuần hoàn nào có ưu điểm hơn? Vì sao?
Hệ tuần hoàn kép. Vì: trong động mạch máu chảy dưới áp lực cao, máu chảy nhanh, đi xa tạo ra áp lực thuận lợi cho quá trình trao đổi chất ở mao mạch  trao đổi chất diễn ra nhanh.
Đề mục
CỦNG CỐ
Hãy nêu chiều hướng tiến hóa của hệ tuần hoàn ở động vật?
 Từ chưa có hệ tuần hoàn đến có hệ tuần hoàn
 Từ hệ tuần hoàn hở đến hệ tuần hoàn kín.
Từ hệ tuần hoàn đơn đến hệ tuần hoàn kép.
Từ hệ tuần hoàn có máu pha trộn đến không pha trộn.Từ tim có 2 ngăn đến tim có 3, 4 ngăn.
BÀI TẬP VỀ NHÀ
1.Tại sao trong hệ mạch máu luôn chảy 1 chiều từ động mạch sang mao mạch, tĩnh mạch về tim mà không chảy theo chiều ngược lại (từ tĩnh mạch, mao mạch sang động mạch và về tim)?
2. So sánh sự vận chuyển các chất trong cơ thể động vật và thực vật:
Con đường vận chuyển
Động lực vận chuyển
Thành phần các chất vận chuyển