Bài 18. Tuần hoàn máu

BÀI 18
TUẦN HOÀN MÁU
Người thực hiện: Đàm Đức Quảng
Trường THPT Bản Ngà – Cao Bằng
Câu 1.
Bắt giun bỏ vào chậu khô, sau vài giờ giun bị chết. Đó là
A
do chúng quen sống trong môi trường có đất ẩm.
B
do chúng thiếu thức ăn, nước uống.
C
do da chúng bị khô, không hô hấp được.
D
do số lượng ít, chúng không cuộn lại với nhau được.
Câu 2.
Đi chợ mua cá, để chọn được cá tươi cần quan sát xem
A
thân cá còn nhiều nhớt không .
B
mắt cá có đỏ không.
C
bụng cá còn cứng không.
D
mang cá có màu đỏ tươi không.
Câu 3.
Hiện tượng cá trong ao nổi đầu là do
A
nước trong ao thiếu ôxi trầm trọng.
B
trời sắp mưa, áp suất không khí cao.
C
chúng vừa bắt mồi vừa quan sát kẻ thù.
D
nước ao bị ô nhiễm, có nhiều khí độc.
TIẾT 19
BÀI 18: TUẦN HOÀN MÁU

Mục tiêu của bài:
 Nêu được ý nghĩa của tuần hoàn máu
 Phân biệt được hệ tuần hoàn hở với hệ tuần hoàn kín, hệ tuần hoàn đơn với hệ tuần hoàn kép
 Nêu được ưu điểm của hệ tuần hoàn kín so với hệ tuần hoàn hở, hệ tuần hoàn kép so với hệ tuần hoàn đơn
CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CỦA HỆ TUẦN HOÀN
1. Cấu tạo
2. Chức năng
II. CÁC DẠNG HỆ TUẦN HOÀN
III. CHIỀU HƯỚNG TIẾN HÓA CỦA HỆ TUẦN HOÀN
BÀI 18: HỆ TUẦN HOÀN
CỦNG CỐ BÀI
I. Cấu tạo và chức năng của hệ tuần hoàn.
 Hệ tuần hoàn máu có những chức năng gì?
1. Chức năng chủ yếu của hệ tuần hoàn.
O2
CO2
HỆ HÔ HẤP
Dinh dưỡng
HỆ BÀI TIẾT
Chất thải
HỆ TIÊU HÓA
Hoocmon
Kháng thể
Vận chuyển các chất trao đổi đến và đi khỏi TB trong cơ thể.
 Hệ tuần hoàn có cấu tạo như thế nào để có thể thực hiện được những chức năng trên?
 Chức năng của hệ tuần hoàn là gì?
Tim:
co 
đẩy máu đi
, giãn 
hút máu về
Hệ mạch:
động mạch 
mao mạch 
tĩnh mạch
Dịch tuần hoàn: máu hoặc hỗn hợp máu-dịch mô
2. Cấu tạo chung của hệ tuần hoàn.
II. Các dạng hệ tuần hoàn ở động vật.
HỆ TUẦN HOÀN
HỆ TUẦN HOÀN HỞ
HỆ TUẦN HOÀN KÍN
HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN

HỆ TUẦN HOÀN KÉP
Sán lá gan
Sứa
Amip
Trùng giầy
 Những động vật dưới đây không có hệ tuần hoàn. Tại sao?
 Động vật có hệ tuần hoàn, cấu tạo cơ thể có đặc điểm gì?
1. Cấu tạo của hệ tuần hoàn
Hãy nhớ lại kiến thức ở bậc THCS và cho biết: Hệ tuần hoàn được cấu tạo từ những bộ phận nào?
Hệ tuần hoàn gồm:
Dịch tuần hoàn: máu hoặc hỗn hợp máu – dịch mô
Tim:
Hệ thống mạch máu: động mạch, tĩnh mạch, mao mạch
Đề mục
2. Chức năng của hệ tuần hoàn
Hệ tuần hoàn có chức năng:
a. Điều khiển mọi hoạt động sống diễn ra trong cơ thể.
b. Cung cấp năng lượng cho quá trình chuyển hóa vật chất trong cơ thể.
c. Vận chuyển các chất từ bộ phận này đến bộ phận khác để đáp ứng cho các hoạt động sống của cơ thể.
d. Cung cấp chất dinh dưỡng cần thiết cho các hoạt động sống của cơ thể.

Đề mục
II. CÁC DẠNG HỆ TUẦN HOÀN Ở ĐỘNG VẬT
 Ở động vật đơn bào: cơ thể nhỏ, dẹp, chưa có hệ tuần hoàn, các chất được trao đổi qua bề mặt cơ thể.
Ở động vật đa bào: cơ thể có kích thước lớn, việc trao đổi chất qua bề mặt cơ thể không đáp ứng được nhu cầu của cơ thể  động vật đa bào xuất hiện hệ tuần hoàn.
Tuy nhiên, tùy theo đặc điểm cấu tạo của cơ thể và mức độ tiến hóa của động vật mà hệ tuần hoàn được chia thành các dạng khác nhau.
Hệ tuần hoàn có các dạng nào?
Hệ tuần hoàn hở có ở đa số động vật thân mềm (ốc sên, trai…) và chân khớp (côn trùng, tôm…)
Hệ tuần hoàn kín có ở mực ống, bạch tuộc, giun đốt, chân đầu và động vật có xương sống
Hệ tuần hoàn hở và hệ tuần hoàn kín khác nhau như thế nào?
HS quan sát hình vẽ và hoàn thành PHT sau đây.
PHT số 1: TÌM HIỂU HỆ TUẦN HOÀN

TIM

TIM
Khoang cơ thể
Tĩnh mạch
Động mạch
Mao mạch
Tế bào
Hệ tuần hoàn hở
Hệ tuần hoàn kín

TIM
Khoang cơ thể
Tĩnh mạch
Động mạch
Tế bào
Hệ tuần hoàn hở

TIM
Đường đi của máu
Khoang cơ thể

TIM
Hệ tuần hoàn kín

TIM
Tĩnh mạch
Động mạch
Mao
mạch
Tế bào
Đường đi của máu
Đáp án PHT số 1
Vì sao gọi là hệ tuần hoàn “hở”?
 Vì trong hệ tuần hoàn “hở” có một đoạn máu không chảy trong mạch kín (máu tràn vào khoang cơ thể).
Vì sao gọi là hệ tuần hoàn “kín”?
 Vì trong hệ tuần hoàn “kín” máu chảy hoàn toàn trong mạch kín (từ động mạch qua mao mạch, tĩnh mạch)
Hệ tuần hoàn nào có ưu điểm hơn? Vì sao?
 Hệ tuần hoàn kín. Vì: trong hệ tuần hoàn kín, máu chảy trong động mạch dưới áp lực cao hoặc trung bình, tốc độ máu chảy nhanh, máu đi được xa, đến các cơ quan nhanh  đáp ứng tốt hơn nhu cầu trao đổi khí và trao đổi chất của cơ thể.
Trong hệ tuần hoàn, tim có vai trò gì?
 Tim hoạt động như một cái bơm hút và đẩy máu đi, giúp máu lưu thông trong hệ mạch.
Tại sao trong hệ mạch máu luôn chảy 1 chiều từ động mạch sang mao mạch, tĩnh mạch về tim mà không chảy theo chiều ngược lại (từ tĩnh mạch, mao mạch sang động mạch và về tim)?
 Vì trên thành tĩnh mạch có các “van tĩnh mạch”. Van này chỉ mở một chiều cho máu từ tĩnh mạch chảy về tim.
 Hệ tuần hoàn kín bao gồm: Hệ tuần hoàn đơn và hệ tuần hoàn kép.
Hệ tuần hoàn đơn có ở cá.
Hệ tuần hoàn kép có ở nhóm động vật có phổi như lưỡng cư, bò sát, chim và thú.
Hệ tuần hoàn đơn khác hệ tuần hoàn kép như thế nào? Hệ tuần hoàn nào có ưu điểm hơn?
HS quan sát hình vẽ: Mô tả đường đi của máu trong hệ tuần hoàn đơn và hệ tuần hoàn kép.
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN
Mao mạch mang
Mao mạch
Động mạch lưng
Động mạch mang
Tĩnh mạch
TÂM THẤT
TÂM NHĨ
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN KÉP
Động mạch chủ
Mao mạch
Mao mạch phổi
VÒNG TUẦN HOÀN LỚN
VÒNG TUẦN HOÀN NHỎ
Tĩnh mạch
Động mạch phổi
Tĩnh mạch phổi
TÂM NHĨ PHẢI
TÂM THẤT PHẢI
TÂM NHĨ TRÁI
TÂM THẤT TRÁI
 Lưỡng cư , tim có 3 ngăn.
Bò sát (trừ cá sấu) tim có 4 ngăn nhưng vách ngăn tâm thất không hoàn toàn.
Chim và thú, tim có 4 ngăn (2 tâm thất và 2 tâm nhĩ) hoàn toàn tách biệt nhau.
Hãy phân biệt hệ tuần hoàn đơn và hệ tuần hoàn kép?
Hệ tuần hoàn nào có ưu điểm hơn? Vì sao?
Hệ tuần hoàn kép. Vì: trong động mạch máu chảy dưới áp lực cao, máu chảy nhanh, đi xa tạo ra áp lực thuân lợi cho quá trình trao đổi chất ở mao mạch  trao đổi chất diễn ra nhanh.
Đề mục
III. CHIỀU HƯỚNG TIẾN HÓA CỦA HỆ TUẦN HOÀN Ở ĐỘNG VẬT
Hãy nêu chiều hướng tiến hóa của hệ tuần hoàn ở động vật?
 Từ chưa có hệ tuần hoàn đến có hệ tuần hoàn
 Từ hệ tuần hoàn hở đến hệ tuần hoàn kín.
 Từ hệ tuần hoàn đơn đến hệ tuần hoàn kép. Từ tim có 2 ngăn đến tim có 3, 4 ngăn.
Đề mục
Câu 1: Cấu tạo chung của hệ tuần hoàn gồm:
Tim, động mạch, tĩnh mạch, mao mạch
Tim, hệ mạch, dịch tuần hoàn
Tim, hệ mạch, máu
Động mạch, tĩnh mạch, mao mạch, máu
C
D
B
A
Củng cố bài
Câu 2: Đường đi của máu trong hệ tuần hoàn hở theo thứ tự là:
Động mạch, mao mạch, tĩnh mạch, tim
Động mạch, tĩnh mạch, mao mạch, tim
Động mạch, xoang cơ thể, tĩnh mạch, tim
Động mạch, tĩnh mạch, xoang cơ thể, tim
D
C
B
A
Củng cố bài
Củng cố bài
Câu 3: Chiều hướng tiến hóa của hệ tuần hoàn là:
Hệ tuần hoàn hở  kín; đơn  kép
Hệ tuần hoàn kín  hở; đơn  kép
Hệ tuần hoàn hở  kín; kép  đơn
Hệ tuần hoàn kín  hở; kép  đơn
C
D
B
A
Đúng rồi!!!
1
2
3
Sai rồi!!! 
1
2
3