Bài 18. Tuần hoàn máu

GV: Dương Thị Hương Giang

NĂM HỌC: 2015- 2016
SINH HỌC 11
CƠ BẢN
Tiết 18. Bài 18 TUẦN HOÀN MÁU
Tim
Dịch tuần hoàn
Hệ thống mạch
CẤU TẠO HỆ TUẦN HOÀN
CÁC BỘ PHẬN CẤU TẠO HỆ TUẦN HOÀN
Vận chuyển các chất dinh dưỡng, ôxi cho tế bào hoạt động và các chất thải đến cơ quan bài tiết.
I. CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CỦA HỆ TUẦN HOÀN
6
Quan sát các động vật: Cho biết những động vật nào chưa có hệ tuần hoàn, động vật nào đã có hệ tuần hoàn?
Chưa có HTH (ĐVđơn bào và đa bào cơ thể nhỏ, dẹp)

Đã có HTH
( ĐV đa bào)
Thuỷ tức
Đĩa
phiến
Hệ tuần hoàn kép
10
Hệ tuần hoàn kín



Hệ tuần hoàn kép
10
Hệ tuần hoàn kín
Hệ tuần hoàn đơn
Hệ tuần hoàn kép
10
Hệ tuần hoàn kín
Hệ tuần hoàn kép
Hệ tuần hoàn kép
II- Các dạng hệ tuần hoàn ở động vật
- Ở ĐV đơn bào và ĐV đa bào có cơ thể nhỏ, dẹp
Chưa có hệ tuần hoàn,
Các chất được trao đổi qua bề mặt cơ thể.
- Ở ĐV đa bào có kích thước cơ thể lớn:

HỆ TUẦN HOÀN
HỆ TUẦN HOÀN HỞ
HỆ TUẦN HOÀN KÍN
HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN
HỆ TUẦN HOÀN KÉP
Nhiệm vụ 1: Quan sát hình và đọc sgk

- Xác định các dạng hệ tuần hoàn
- Phân biệt hệ tuần hoàn hở và hệ tuần hoàn kín ( về cấu tạo hệ mạch, đường đi của máu, tốc độ và áp lực máu chảy) ?

TIM

TIM
Khoang cơ thể
Mao mạch
Tế bào
ĐM
ĐM
TM
TM
1
2
CÁC DẠNG HỆ TUẦN HOÀN

TIM

TIM
Khoang cơ thể
Mao mạch
Tế bào
ĐM
ĐM
TM
TM
HỆ TUẦN HOÀN HỞ
HỆ TUẦN HOÀN KÍN
1
2
CÁC DẠNG HỆ TUẦN HOÀN

TIM
Khoang cơ thể
Tĩnh mạch
Động mạch
Tế bào
Hệ tuần hoàn hở

TIM
Đường đi của máu
Khoang cơ thể

TIM
Hệ tuần hoàn kín

TIM
Tĩnh mạch
Động mạch
MAO MẠCH
Tế bào
Đường đi của máu
Tĩnh mạch
tim
Động mạch
Mao mạch
(Máu TĐC với tế bào
qua thành mao mạch)
Tim
Tim

Tĩnh mạch
tim
Động mạch
Mao mạch
(Máu TĐC với tế bào
qua thành mao mạch)
Tim
Tim
1. Phân biệt hệ tuần hoàn hở và kín.
Tim --> ĐM--> mao mạch ( máu trao đổi chất với tế bào qua thành mao mạch)--> TM --> Tim
Thân mềm, chân khớp: giun dẹp, châu chấu
Mực ống, giun đốt, cá, ếch, bò sát, chim, thú, người
Không có mao mạch.
Có mao mạch.
Máu chảy dưới áp lực thấp và chảy chậm

19
Tim --> ĐM--> khoang cơ thể ( máu trao đổi chất trực tiếp với với tế bào)---> TM --> Tim
Máu chảy dưới áp lực trung bình hoặc cao và chảy nhanh

HOẠT ĐỘNG THẢO LUẬN NHÓM
Cho biết ưu điểm của hệ tuần hoàn kín so với hệ tuần hoàn hở?
2. Cắt cổ con châu châu chấu và con gà . Con nào chết nhanh hơn? Vì sao?
3. Vì sao hệ tuần hoàn hở chỉ thích hợp cho động vật có kích thước nhỏ, ít hoạt động?
4. . Trong hệ tuần hoàn, tim có vai trò gì?


Trong hệ tuần hoàn kín, máu chảy trong động mạch dưới áp lực cao hoặc trung bình. Tốc độ máu chảy nhanh, máu đi được xa, đến các cơ quan nhanh
 đáp ứng tốt hơn nhu cầu trao đổi khí và trao đổi chất của cơ thể.

1. Cho biết ưu điểm của hệ tuần hoàn kín so với hệ tuần hoàn hở?
2. Cắt cổ con châu châu chấu và con gà . Con nào chết nhanh hơn? Vì sao?
-> Con gà chết nhanh hơn . Vì con gà có hệ tuần hoàn kín tốc độ và áp lực máu chảy nhanh gà mất máu nhiều -> gà chết nhanh
3 Vì sao hệ tuần hoàn hở chỉ thích hợp cho động vật có kích thước nhỏ, ít hoạt động?
Vì tốc độ máu chậm, khả năng điều hòa phân phối máu đến các cơ quan chậm.

Tim hoạt động như một bơm đẩy, đẩy máu đi và hút máu về. Tim là động lực chính đẩy máu tuần hoàn trong các mạch máu.
4 Trong hệ tuần hoàn, tim có vai trò gì?
Nhiệm vụ 2: Đọc Mục II. 2 sgk và quan sát H18.3

- Xác định dạng HTH đơn và HTH kép?
- Phân biệt hệ tuần hoàn đơn và hệ tuần hoàn kép ( về số vòng tuần hoàn, cấu tạo tim, đường đi của máu, vận tốc và áp lực)
HTH ĐƠN
HTH KÉP
HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN VÀ HỆ TUẦN HOÀN KÉP
2
1
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN
Mao mạch mang
Mao mạch
Động mạch lưng
Động mạch mang
Tĩnh mạch
TÂM THẤT
TÂM NHĨ
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN KÉP
Động mạch chủ
Mao mạch c¸c c¬ quan
Mao mạch phổi
VÒNG TUẦN HOÀN LỚN
VÒNG TUẦN HOÀN NHỎ
Tĩnh mạch
Tĩnh mạch phổi
Động mạch phổi
TÂM NHĨ TRÁI
TÂM THẤT TRÁI
TÂM NHĨ PHẢI
TÂM THẤT PHẢI
Cá
ĐV có phổi như lương cư, bò sát, chim và thú
3 ho?c 4 ngan
Máu chảy dưới áp lực Cao
Máu chảy dưới áp lực trung bình
Có 2 ngăn
1 vòng
2 vòng
2. Phân biệt hệ tuần hoàn đơn và kép.
Bài tập về nhà
Dựa vào kiến thức đã học ở trên, hãy nêu chiều hướng tiến hóa của hệ tuần hoàn:
Về các dạng hệ tuần hoàn:……. …
+…………………………………….
+…………………………………….
+…………………………………….
2. Về cấu tạo của tim:………………..
………………………………………
Về cấu tạo của mạch:…………. ….
……………………………………….
? Tại sao trong hệ mạch máu luôn chảy 1 chiều? (từ ĐM  MM TM  tim mà không chảy theo chiều ngược lại )
Câu 1: Cấu tạo chung của hệ tuần hoàn gồm:
A. Tim, động mạch, tĩnh mạch, mao mạch
B. Tim, hệ mạch, dịch tuần hoàn
C. Tim, hệ mạch, máu
D. Động mạch, tĩnh mạch, mao mạch, máu
CỦNG CỐ
B
Câu 2: Đường đi của máu trong hệ tuần hoàn hở theo thứ tự là:
Động mạch=> mao mạch=> tĩnh mạch=> tim
Động mạch=> tĩnh mạch=> mao mạch=> tim
Động mạch=> khoang cơ thể=> tĩnh mạch=> tim
Động mạch=> tĩnh mạch=> xoang cơ thể=> tim
D
C
B
A
C
CỦNG CỐ
Hệ tuần hoàn kép có ở những động vật nào?


Chọn câu trả lời đúng:
A. Chỉ có ở mực ống, bạch tuộc, giun đất.
B. Chỉ có ở lưỡng cư, bò sát, chim, thú.
C. Chỉ có ở cá, lưỡng cư và bò sát.
D. Chỉ có ở mực ống, bạch tuộc, giun đốt và cá
Trong các thành phần của hệ tuần hoàn, thành phần nào đảm nhận chức năng hút và đẩy máu?


A. Tim.
B. Động mạch.
C. Dịch tuần hoàn (hỗn hợp máu ư nước mô).
D. Mao mạch
Câu i
Chất dịch chứa huyết tương và các thành phần hữu hình gồm hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu…
Đi tìm ô chữ bí mật
1
2
3
4
5
6
7
M A U
H E T U A N H O A N H O
T O M
T I M
D O N G M A C H
L U O N G C U
D I C H T U A N H O A N
Câu 2
Đây là mô hình tuần hoàn mà máu được tim bơm vào động mạch sau đó tràn vào xoang cơ thể. Ở đó, máu bị trộn lẫn với các dịch mô.
Câu 3
Đây là một loài động vật thuộc ngành chân khớp, có hệ tuần hoàn hở.
Câu 4
Bộ phận này giống như một cái máy bơm hút và đẩy máu chảy trong mạch máu.
Câu 5
Thuộc hệ mạch, mang máu giàu oxi đi nuôi cơ thể
Câu 6
Lớp động vật mà tim của chúng có 3 ngăn, có sự pha trộn máu giàu O2 và máu giàu CO2 ở tâm thất
Câu 7
Chất dịch gồm máu hoặc hỗn hợp máu – dịch mô
Đây chi là hướng đi của tôi - mong các đồng nghiệp tham khảo cho ý kiến
Vào bài: kiểm tra về hô hấp - ? Tại phổi diên ra qua trình TĐK như thê nào?  Hệ tuần hoàn  nghiên cứu bài hôm nay.
Giới thiệu nội dung chính của bài - nghiên cứu từng phần
Cấu tạo và chức năng chung : gv chiếu hình ? HTH có cáu tạo ntn?
? Chức năng chung của HTH ?  củng cố bằng sơ đồ tư duy
Trong thế giới động vật vô cùng đa dạng và phong phú nên HTH cung có nhiều dạng khác nhau  vào phần II
Các dạng hệ tuần hoàn ở động vật:
? Có phải động vật nào cũng có HTH ?  các đv ko có HTH
Với các đv đa bào kích thước lớn quá trình TDC lớn hơn chúng đã thích nghi ntn?  có HTH  Phân loại 
HTH hở : cho hs quan sát hình và mô tả HTH hở .  Hỏ ở chỗ nào?
Đặc điểm của HTH hở
2. HTH kín: : cho hs quan sát hình và mô tả HTH kín .  Kín ở chỗ nào?
Đặc điểm của HTH Kín.
Phân loại : HTH đơn – HTH kép: kép ở chỗ nào?
Cho HS quan sat hình mô tả con đường vận chuyển vc trong HTH đơn, HTH kép. chỉ ra sự tiến hóa của HTH đồng thời với sự hoàn thiện của quả tim  Ở HTH nào máu pha chộn, HTH nào máu không pha chộn.
Nêu sự đặc biệt của cá Sấu.
Củng cố = sơ đồ tư duy – câu hỏi trắc nghiệm – dặn dò – chúc các bạn thành công
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN KÉP
Vòng tuần hoàn lớn
Vòng tuần hoàn nhỏ
CẤU TẠO HỆ TUẦN HOÀN
II- Các dạng hệ tuần hoàn ở động vật
Ở động vật đa bào có cơ thể nhỏ, dẹp và động vật đơn bào :
Chưa có hệ tuần hoàn, Các chất được trao đổi qua bề mặt cơ thể.
Ở động vật đa bào có kích thước cơ thể lớn:
Có hệ tuần hoàn
HỆ TUẦN HOÀN
HỆ TUẦN HOÀN HỞ
HỆ TUẦN HOÀN KÍN
HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN
HỆ TUẦN HOÀN KÉP
1.Hệ tuần hoàn hở 2. Hệ tuần hoàn kín

TIM

TIM
Khoang cơ thể
Tĩnh mạch
Động mạch
Mao mạch
Tế bào
Hệ tuần hoàn hở
Hệ tuần hoàn kín
Đa số động vật thân mềm (ốc sên, trai...)
Chân khớp (côn trùng, tôm...)
Không có mao mạch
- Hệ tuần hoàn hở có 1 đoạn máu đi ra khỏi mạch máu và trộn lẫn với dịch mô.
- Máu chảy dưới áp lực thấp và chảy chậm
1. Hệ tuần hoàn hở

TIM
Khoang cơ thể
Tĩnh mạch
Động mạch
Tế bào
Hệ tuần hoàn hở

TIM
Đường đi của máu
Khoang cơ thể
có mao mạch
- Hệ tuần hoàn kín có máu lưu thông liên tục trong mạch kín
- Máu chảy dưới áp lực cao hoặc trung bình và chảy nhanh
2. Hệ tuần hoàn kín
Mực ?ng, b?ch tu?c, giun d?t, chõn d?u v� d?ng v?t cú xuong s?ng

TIM
Hệ tuần hoàn kín

TIM
Tĩnh mạch
Động mạch
Mao
mạch
Tế bào
Đường đi của máu
Đa số động vật thân mềm và Chân khớp
Mực ?ng, b?ch tu?c, giun d?t, chõn d?u v� d?ng v?t cú xuong s?ng
Có mao mạch
Không có mao mạch
TM
Hệ tuần hoàn hở có 1 đoạn máu đi ra khỏi mạch máu và trôn lẫn với dịch mô.
Máu chảy dưới áp lực thấp và chảy chậm
Hệ tuần hoàn kín có máu lưu thông liên tục trong mạch kín
Máu chảy dưới áp lực cao hoặc trung bình và chảy nhanh
Cho biết ưu điểm của hệ tuần hoàn kín so với hệ tuần hoàn hở?
Trong hệ tuần hoàn kín, máu chảy trong động mạch dưới áp lực cao hoặc trung bình. Tốc độ máu chảy nhanh, máu đi được xa, đến các cơ quan nhanh
 đáp ứng tốt hơn nhu cầu trao đổi khí và trao đổi chất của cơ thể.
Vì sao hệ tuần hoàn hở chỉ thích hợp cho động vật có kích thước nhỏ, ít hoạt động?
Vì tốc độ máu chậm, khả năng điều hòa phân phối máu đến các cơ quan chậm.
Tại sao côn trùng có kích thước nhỏ nhưng vẫn hoạt động mạnh? VD dế mèn, châu chấu….
Vì hoạt động trao đổi khí cho các tế bào ở côn trùng do hệ thống ống khí đảm nhận, chứ không phải là hệ tuần hoàn
Cho biết vai trò của Tim trong tuần hoàn máu?
Tim hoạt động như một bơm đẩy, đẩy máu đi và hút máu về. Tim là động lực chính đẩy máu tuần hoàn trong các mạch máu.
HỆ TUẦN HOÀN
HỆ TUẦN HOÀN HỞ
HỆ TUẦN HOÀN KÍN
HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN
HỆ TUẦN HOÀN KÉP
HTH ĐƠN
HTH KÉP
HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN VÀ HỆ TUẦN HOÀN KÉP
THẢO LUẬN NHÓM 03 phút

Hoàn thành Phiếu học tập sau:
HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN VÀ HỆ TUẦN HOÀN KÉP
Cá
ĐV có phổi như lương cư, bò sát, chim và thú
3 ho?c 4 ngan
Máu chảy dưới áp lực Cao
Máu chảy dưới áp lực trung bình
Có 2 ngăn
1 vòng
2 vòng
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN
Mao mạch mang
Mao mạch
Động mạch lưng
Động mạch mang
Tĩnh mạch
TÂM THẤT
TÂM NHĨ
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN KÉP
Động mạch chủ
Mao mạch c¸c c¬ quan
Mao mạch phổi
VÒNG TUẦN HOÀN LỚN
VÒNG TUẦN HOÀN NHỎ
Tĩnh mạch
Tĩnh mạch phổi
Động mạch phổi
TÂM NHĨ TRÁI
TÂM THẤT TRÁI
TÂM NHĨ PHẢI
TÂM THẤT PHẢI
Cho biết ưu điểm của hệ tuần hoàn kép so với hệ tuần hoàn đơn?
Trong động mạch của hệ tuần hoàn kép máu chảy dưới áp lực cao, máu chảy nhanh, đi xa tạo ra áp lực thuận lợi cho quá trình trao đổi chất ở mao mạch  Trao đổi chất diễn ra nhanh.
1. Tại sao hệ tuần hoàn của côn trùng được gọi là hệ tuần hoàn hở?
2. Tại sao hệ tuần hoàn của cá, lưỡng cư, bò sát, chim và thú được gọi là hệ tuần hoàn kín?
CỦNG CỐ
Câu 3: Cấu tạo chung của hệ tuần hoàn gồm:
A. Tim, động mạch, tĩnh mạch, mao mạch
B. Tim, hệ mạch, dịch tuần hoàn
C. Tim, hệ mạch, máu
D. Động mạch, tĩnh mạch, mao mạch, máu
CỦNG CỐ
B
CẤU TẠO HỆ TUẦN HOÀN

TIM
Khoang cơ thể
Tĩnh mạch
Động mạch
Tế bào
Hệ tuần hoàn hở

TIM
Đường đi của máu
Khoang cơ thể
có mao mạch
- Hệ tuần hoàn kín có máu lưu thông liên tục trong mạch kín
- Máu chảy dưới áp lực cao hoặc trung bình và chảy nhanh
2. Hệ tuần hoàn kín
Mực ?ng, b?ch tu?c, giun d?t, chõn d?u v� d?ng v?t cú xuong s?ng
Cá
Hệ tuần hoàn đơn
Động mạch mang
Tâm thất

Tâm
nhĩ
Mao mạch mang
Động mạch lưng
Mao mạch
Tĩnh mạch
Mô tả đường đi của máu trong hệ tuần hoàn của cá (bắt đầu từ tim)?
Đi tìm ô chữ bí mật
1
2
3
4
5
6
7
M A U
H E T U A N H O A N H O
T O M
T I M
D O N G M A C H
L U O N G C U
D I C H T U A N H O A N
2. Phân biệt hệ tuần hoàn đơn và kép.
Cá
Lưỡng cư, chim, bò sát, và thú, người.
1 vòng
2 vòng: + Vòng TH nhỏ( qua phổi)
+ Vòng tuần hoàn lớn
2 ngăn(1TT, 1TN)
3ngăn: 2TN, 1TT
4ngăn: 2TT, 2TN nhưng vách ngăn TT chưa hoàn toàn
4 ngăn: 2TT, 2TN, vách ngăn TT hoàn toàn)
Máu giàu O2 do qua mang
- Máu giàu O2( màu đỏ tươi) ở chim, thú.
- Máu pha O2 và CO2 ở lưỡng cư và bò sát.
Máu chảy chậm.
Áp lực trung bình
Máu chảy nhanh. Áp lực cao.
23