Bài 18. Tìm hiểu chung về văn miêu tả

? Nêu các nội dung miêu tả đã học ở Tiểu học ?
Đáp án

- Lớp 4 : miêu tả đồ vật, cây cối, loài vật, phong cảnh.
Lớp 5 : tả người, tả cảnh sinh hoạt.
? Em hiểu gì về văn miêu tả ?
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN MIÊU TẢ
- Tình huống 1: Trên đường đi học, em gặp một người khách hỏi thăm đường về nhà em. Đang phải đến trường, làm thế nào để người khách nhận ra được nhà em?
-Tình huống 2: Em cùng mẹ đi đến cửa hàng mua áo ; trước nhiều chiếc áo khác nhau, nhiều màu nhiều vẻ, treo tận trên cao, làm thế nào để người bán hàng lấy xuống được chiếc áo mà em định mua ?
- Tình huống 3: Một học sinh lớp 3 hỏi em : Lực sĩ là người thế nào ? Em phải làm gì để học sinh ấy hình dung ra được hình ảnh của một lực sĩ ?
Thảo luận theo nhóm cùng bàn (1 phút)
Tình huống 1: Cần miêu tả con đường về nhà em, đặc điểm của căn nhà.(tả cảnh vật)
Tình huống 2 : Em phải tả chiếc áo đó:vị trí, màu sắc, kiểu áo,…để người bán hàng không lấy nhầm(tả đồ vật)
Tình huống 3 : Em phải tả chân dung người lực sĩ : thân hình, cơ bắp,…(tả người)
Lực sĩ :Lý Đức
Phạm Văn Mách
Trong những tình huống trên, em đã phải dùng văn miêu tả. Hãy nêu một số tình huống khác tương tự và rút ra nhận xét thế nào là văn miêu tả ?
Cả 3 tình huống phải sử dụng văn miêu tả vì căn cứ vào hoàn cảnh giao tiếp.
Ví dụ : Bạn của em ở xa muốn biết về ngôi trường hiện nay em đang học.
 2. Đoạn văn miêu tả :
Trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên, có hai đoạn văn miêu tả Dế Mèn và Dế Choắt rất sinh động.Em hãy chỉ ra hai đoạn văn đó và trả lời các câu hỏi sau :
a)Hai đoạn văn có giúp em
hình dung được đặc điểm nổi
bật của hai chú dế ?
b)Những chi tiết và hình
ảnh nào đã giúp em hình
dung được điều đó ?
Thảo luận
theo nhóm
cùng bàn
(2 phút)


- Đặc điểm nổi bật : đôi càng mẫm bóng, vuốt cứng dần và nhọn hoắt, cánh dài đến tận chấm đuôi, đầu to và nổi lên từng tảng rất bướng, cánh dài đến tận chấm đuôi, răng đen nhánh, sợi râu dài uốn cong …
Dế Mèn : cường tráng, khỏe đẹp.



Đặc điểm nổi bật :người gầy gò và dài
lêu nghêu, cánh ngắn ngủn, càng bè bè
nặng nề, râu ria cụt có một mẩu, mặt
mũi ngẩn ngẩn ngơ ngơ.
Dế Choắt : ốm yếu, gầy gò.
 *Đoạn 1: Tả Dế Mèn:“ Bởi tôi ăn uống điều độ…đưa cả hai chân lên vuốt râu.”
 *Đoạn 2: Tả Dế Choắt:
“Cái chàng Dế Choắt …hang tôi.”
? Qua tìm hiểu các ví dụ em rút ra thế nào là văn miêu tả?
* Văn miêu tả là loại văn nhằm giúp người đọc, người nghe hình dung những đặc điểm, tính chất nổi bật của một sự vật, sự việc, con người, phong cảnh… làm cho những cái đó như hiện lên trước mắt người đọc, người nghe.
* Trong văn miêu tả, năng lực quan sát của người viết, người nói thường bộc lộ rõ nhất.
 Ghi nhớ: SGK/16
 1. Bài tập 1: SGK/16,17
Đoạn 1 :
Chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua …
(Tô Hoài)


Đoạn 2 : Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh

Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng …
(Tố Hữu)
Đoạn 3 : Mấy hôm nọ, trời mưa lớn, trên những hồ ao quanh bãi trước mặt, nước dâng trắng mênh mông. Nước đầy và nước mới thì cua cá cũng tấp nập xuôi ngược, thế là bao nhiêu cò, sếu, vạc, cốc, le, sâm cầm, vịt trời, bồ nông, mòng, két ở các bãi sông xơ xác tận đâu cũng bay cả về vùng nước mới để kiếm mồi. Suốt ngày, họ cãi cọ om bốn góc đầm, có khi chỉ vì tranh một mồi tép, có những anh Cò gầy vêu vao ngày ngày bì bõm lội bùn tím cả chân mà vẫn hếch mỏ, chẳng được miếng nào.
(Tô Hoài)
? Mỗi đoạn miêu tả ở trên tái hiện lại điều gì? Em hãy chỉ ra đặc điểm nổi bật của sự vật, con người và quang cảnh đã được miêu tả trong ba đoạn văn, thơ trên.
Thảo luận nhóm (3 phút)
Nhóm 1,2 : đoạn 1
Nhóm 3,4 : đoạn 2
Nhóm 5,6 : đoạn 3
 Đáp án :
-Đoạn 1 :
+ Đặc tả chú Dế Mèn vào độ tuổi thanh niên cường tráng, khỏe đẹp, trẻ trung.
+ Đặc điểm nổi bật: càng mẫm bóng, vuốt cứng, nhọn; râu dài, cánh dài….
Đoạn 2 :
+ Tái hiện chú bé Lượm.
+ Đặc điểm nổi bật: nhỏ bé, nhanh nhẹn, vui vẻ, hồn nhiên.
Đoạn 3 :
+ Miêu tả vùng bãi ao, hồ ngập nước sau mưa.
+ Đặc điểm nổi bật: một thế giới động vật sinh động, ồn ào, huyên náo,...
 2. Đề luyện tập :SGK/17
a)Nếu phải viết một đoạn văn miêu tả cảnh mùa đông đến thì em sẽ nêu lên những đặc điểm nổi bật nào ?
b)Khuôn mặt mẹ luôn hiện lên trong tâm trí em, nếu tả khuôn mặt của mẹ thì em chú ý tới đặc điểm nổi bật nào ?
Thảo luận nhóm (3 phút)
Nhóm 1,2 : đề a
Nhóm 3,4 : đề b
Đặc điểm nổi bật của mùa đông:
- Lạnh lẽo, ẩm ướt, gió bấc, mưa phùn
- Đêm dài, ngày ngắn; bầu trời âm u như thấp xuống, ít trăng sao, nhiều mây và sương mù.
- Cây cối trơ trụi, khẳng khiu, lá vàng rụng nhiều
- Mùa của hoa: đào, mai, mận, mơ, hồng và nhiều loại hoa khác.
b. Đặc điểm nổi bật của khuôn mặt mẹ:
- Sáng và đẹp
- Hiền hậu và nghiêm nghị
- Vui vẻ và lo âu, trăn trở.
Câu hỏi củng cố :
1.Thế nào là văn miêu tả ?
2.Một trong những năng lực cần thiết cho văn miêu tả là gì ?
 HƯỚNG DẪN HS TỰ HỌC :
Bài học hôm nay :
+ Học thuộc Ghi nhớ
+ Làm bổ sung đủ các bài tập
+ Tìm và phân tích một đoạn văn miêu tả tự chọn
-Chuẩn bị bài : Quan sát, tưởng tượng,
so sánh và nhận xét trong văn miêu tả.
+ Đọc kĩ SGK/27,28
+ Đọc các đoạn văn và trả lời các câu hỏi