Bài 18. Công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế trong các thế kỷ X-XV

Bài 18:
C«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn trong c¸c thÕ kû x - xv.
1. Mở rộng, phát triển nông nghiệp.
- Bối cảnh lịch sử:
+ Thế kỷ X – XV là thời kỳ tồn tại của các triều đại: Ngô, Đinh, Tiền, Lê, Lý, Trần, Hồ, Lê sơ.
+ Đây là giai đoạn đầu của thế kỷ phong kiến độc lập, đồng thời cũng là thời kỳ phong kiến thống nhất.
Tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế.
Những biểu hiện của sự mở rộng và phát triển nông nghiệp trong các thế kỷ x – xv?
Biểu hiện:
- Diện tích đất ngày càng mở rộng:
+ Nhân dân tích cực khai hoang vùng châu thổ sông lớn và ven biển.
+ Các vua Trần khuyến khích các vương hầu, quý tộc khai hoang lập điền trang.
+ Vua Lê cấp ruộng đất cho quý tộc, quan lại, đặt phép quân điền.
- Thủy lợi được nhà nước quan tâm mở mang.
+ Nhà Lý cho xây đắp những con đê đầu tiên.
+ Năm 1248 nhà Trần cho đắp hệ thống đê “Quai vạc” dọc các con sông lớn từ đầu nguồn đến cửa biển.
+ Đặt cơ quan Hà đê sứ trông nom đê điều.
- Các nhà nước Lý - Trần – Lê đều quan tâm bảo vệ sức kéo, phát triển giống cây nông nghiệp.
Em có nhận xét gì về sự phát triển nông nghiệp thế kỷ x – xv? Tác dụng của sự phát triển đó?
- Nhà nước cùng nông dân góp sức phát triển nông nghiệp.
- Chính sách của nhà nước đã thúc đẩy nông nghiệp phát triển.
Đời sống nhân dân ấm no, hạnh phúc, trật tự xã hội ổn định, độc lập được củng cố.
2. Phát triển thủ công nghiệp.
a,Thủ công nghiệp trong nhân dân.
- Các nghề thủ công cổ truyền như: Đúc đồng, rèn sắt, làm gốm, dệt ngày càng phát triển, chất lượng sản phẩm ngày càng được nâng cao.
- Các làng nghề thủ công ra đời: Bát Tràng (Hà Nội), Thổ Hà (Bắc Giang), Chu Đậu (Hải Dương)...
Theo em nhân tố nào ảnh hưởng đến sự phát triển của các ngành nghề thủ công nghiệp trong các thế kỷ x – xv?
- Nhân tố thúc đẩy sự phát triển của các ngành nghề thủ công nghiệp là do:
+ Truyền thống nghề nghiệp vốn có trong bối cảnh đất nước độc lập, thống nhất có điều kiện phát triển mạnh.
+ Nhu cầu xây dựng cung điện, đền chùa, nền sản xuất gạch, chạm khắc đá phát triển.
b, Thủ công nghiệp nhà nước.
- Nhà nước thành lập các quan xưởng, tập trung thợ giỏi trong nước sản xuất: Tiền, vũ khí, mũ áo cho vua quan quý tộc hoặc góp phần xây dựng cung điện, dinh thự.
- Sản xuất được một số sản phẩm kỹ thuật cao: Đại bác, thuyền chiến có lầu.
Em đánh giá như thế nào về sự phát triển thủ công nghiệp nước ta trong các thế ky x- xv?
Nhận xét:
- Các ngành nghề thủ công phong phú. Bên cạnh các nghề cổ truyền đã phat triển những nghề mới có yêu cầu kỹ thuật cao: Đúc súng, đóng thuyền.
Mục đích: + Phục vụ nhu cầu trong nước là chính.
+ Chất lượng sản phẩm tốt.
3. Mở rộng thương nghiệp.
a, Nội thương.
- Các chợ làng, chợ huyện, chợ chùa mọc lên khắp nơi là nơi nhân dân trao đổi sản phẩm nông nghiệp và thủ công nghiệp.
Một sứ giả nhà Nguyên đến nước ta vào cuối thế kỷ XIII đã viết: “Trong xóm làng thường có chợ, cứ hai ngày họp
một phiên, hàng hóa trăm thứ, bày la liệt”.
(Theo An Nam tức sự).
b, Ngoại thương.
- Thời Lý - Trần, ngoại thương khá phát triển, nhà nước cho xây dựng nhiều bến cảng để buôn bán với nước ngoài.
- Vùng biên giới Việt – Trung cũng hình thành các điểm buôn bán.
- Thời Lê ngoại thương bị thu hẹp.
Em đánh giá như thế nào về thương nghiệp nước ta trong các thế kỷ X – XV? Nguyên nhân dẫn đến sự phát triển? Phát triển như thế nào?
Nguyên nhân dẫn đến sự phát triển:
+ Nông nghiệp, thủ công nghiệp phát triển thúc đẩy thương nghiệp phát triển.
+ Do thống nhất tiền tệ, đo lường.
+ Thương nghiệp mở rộng, chủ yếu phát triển nội thương, còn ngoại thương mới chỉ buôn bán với Trung Quốc và các nước Đông Nam Á.
4. Tình hình phân hóa xã hội và cuộc đấu tranh của nông dân.
- Sự phát triển kinh tế trong hoàn cảnh chế độ phong kiến thúc đẩy sự phân hóa xã hội.
- Ruộng đất ngày càng tập trung
vào tay địa chủ, quý tộc, quan lại.
- Giai cấp thống trị ngày càng ăn chơi xa xỉ, không còn chăm lo đến sản xuất và đời sống nhân dân.
- Thiên tai, mất mùa đói kém làm đời sống nhân dân cực khổ.
Những cuộc khởi nghĩa nông dân bùng nổ: Từ năm 1344 đến cuối thế kỷ XIV nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra, làm chính quyền nhà Trần rơi vào khủng hoảng.
Bài tập về nhà.
Bài 1. Trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa.
Bài 2. Sưu tầm một số tranh ảnh như: chuông, tượng, đồ gốm, hình rồng... để thấy được sự phát triển của nghành nghề thủ công nghiệp cả về số lượng và chất lượng.