Bài 18. Bài học đường đời đầu tiên

Trường THCS Việt Hưng
Ngữ văn 6
Tiết 73+74
BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN
Trích “Dế Mèn phiêu lưu kí” – Tô Hoài
BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN
Trích "Dế Mèn phiêu lưu ký" - Tô Hoài

Sinh năm 1920, mất năm 2014.
Tên khai sinh là Nguyễn Sen, quê ở Hà Nội.
- Viết văn từ trước cách mạng tháng Tám -1945.
Là một trong những nhà văn lớn của nền văn học hiện đại Việt Nam.
Nhà văn của thiếu nhi.
Năm 1996 ông được trao tặng
Giải thưởng HCM vê Văn học nghệ thuật.
I.Đọc và tìm hiểu chung
1.Tác giả
ô Hoài sinh ra tại quê nội ở thôn Cát Động, Thị trấn Kim Bài, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông cũ trong một gia đình thợ thủ công. Tuy nhiên, ông lớn lên ở quê ngoại là làng Nghĩa Đô, huyện Từ Liêm, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông (nay thuộc phườngNghĩa Đô, quận Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam[2]). Bút danh Tô Hoài gắn với hai địa danh: sông Tô Lịch và phủ Hoài Đức.
Bước vào tuổi thanh niên, ông đã phải làm nhiều công việc để kiếm sống như dạy trẻ, bán hàng, kế toán hiệu buôn,... nhưng có những lúc thất nghiệp. Khi đến với văn chương, ông nhanh chóng được người đọc chú ý, nhất là qua truyện Dế Mèn phiêu lưu ký. Năm 1943, Tô Hoài gia nhập Hội Văn hóa cứu quốc. Trong chiến tranh Đông Dương, ông chủ yếu hoạt động trong lĩnh vựcbáo chí, nhưng vẫn có một số thành tựu quan trọng như Truyện Tây Bắc.
Từ năm 1954 trở đi, ông có điều kiện tập trung vào sáng tác. Tính đến nay, sau hơn sáu mươi năm lao động nghệ thuật, ông đã có hơn 100 tác phẩm thuộc nhiều thể loại khác nhau: truyện ngắn, truyện dài kỳ, hồi ký, kịch bản phim, tiểu luận và kinh nghiệmsáng tác.
Ông mất ngày 6 tháng 7 năm 2014 tại Hà Nội, hưởng thọ 94 tuổi.
BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN
Trích "Dế Mèn phiêu lưu ký" - Tô Hoài
Chương I: Bài học đường đời đầu tiên
Chương II, III:
Kể chuyện Dế Mèn bị bọn trẻ con bắt đi chọi nhau với các con dế khác. Mèn trốn thoát. Trên đường về gặp chị Nhà Trò bị sa vào lưới của bọn Nhện độc ác.Mèn đánh tan bọn nhện cứu chị Nhà Trò yếu ớt.
Bảy chương còn lại :
Kể về cuộc phiêu lưu của Mèn cùng Trũi - người anh em kết nghĩa – không ít nguy hiểm, vất vả nhưng đầy ý nghĩa.

BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN
Trích "Dế Mèn phiêu lưu ký" - Tô Hoài
b.Tác phẩm:
*Hoàn cảnh ra đời:
-Trích từ chương I của truyện”Dế Mèn phiêu lưu kí”
*Thể loại:kí
*Phương thức biểu đạt:miêu tả kết hợp với tụ sự.
*Bố cục:







- Đoạn 1: từ đầu -> đứng đầu thiên hạ rồi => Bức chân dung tự hoạ
của Dế Mèn
- Đoạn 2: còn lại => Câu chuyện về bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.
BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN
Trích "Dế Mèn phiêu lưu ký" - Tô Hoài
II. Tìm hiểu văn bản
1. Bức chân dung tự hoạ của
Dế Mèn:
Nhóm 1: Em hãy tìm những chi tiết miêu tả ngoại hình của Dế Mèn?
Nhóm 2: Em hãy tìm những chi tiết miêu tả hành động cuả Dế Mèn?
Thảo luận nhóm
- Từ ngữ đặc sắc gợi tả.


Thủ pháp nhân hoá, so sánh sinh động.
- Một chàng Dế thanh niên cường tráng
+ Càng: mẫm bóng
+ Vuốt: cứng, nhọn hoắt.
+ Cánh: dài tận chấm đuôi
một màu nâu bóng mỡ
+ Đầu: to, nổi từng tảng rất bướng…
+ Răng: đen nhánh
+ Râu: dài, cong.

Đạp phanh phách
Vũ lên phành phạch
Nhai ngoàm ngoạp
Trịnh trọng vuốt râu
Đi đứng oai vệ…dún dẩy
( khoeo), rung…(râu)…
- Cà khịa (với hàng xóm)
Quát nạt (Cào Cào)
Đá ghẹo ( Gọng Vó)

Ngoại hình
Hành động
* Nghệ thuật miêu tả
*Trình tự miêu tả:
- Lựa chọn các chi tiết tiêu biểu.
- Miêu tả từ khái quát đến cụ thể.
- Miêu tả ngoại hình kết hợp với miêu tả hành động
BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN
Trích "Dế Mèn phiêu lưu ký" - Tô Hoài
II. Tìm hiểu văn bản
1. Bức chân dung tự hoạ của Dế Mèn:
=> Bức chân dung tự hoạ của Dế Mèn hiện lên thật sống động. Đó là một chàng dế thanh niên cường tráng, mạnh mẽ đầy sức sống nhưng kiêu căng xốc nổi.
Thảo luận: Theo em trong hình dáng và tính cách của Dế mèn có nét nào đẹp và chưa đẹp?
BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN
Trích "Dế Mèn phiêu lưu ký" - Tô Hoài
II. Tìm hiểu văn bản
1. Bức chân dung tự hoạ của Dế Mèn:
2. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn
*Hình ảnh Dế Choắt:
-Như gã nghiện thuốc phiện
-Cánh ngắn củn, râu một mẩu…
-Hôi như cú mèo
-Có lớn mà không có khôn
* Thái độ Dế Mèn đối với Dế Choắt.
- Tự đặt tên cho Dế Choắt
- Gọi Dế Choắt là chú mày.
Hếch răng lên xì một hơi rõ dài và lớn tiếng mắng mỏ.
-> Kiêu căng, trịch thượng, khinh thường không quan tâm giúp đỡ.
? Tìm chi tiết miêu tả hình ảnh của Dế Choắt và cho biết đó là một chú dế như thế nào?
? Em hãy cho biết thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt được biểu hiện qua lời nói, cách xưng hô, hành động ?
BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN
Trích "Dế Mèn phiêu lưu ký" - Tô Hoài
2. Bài học đường đời đầu tiên của
Dế Mèn
*Hình ảnh Dế Choắt:
* Thái độ với Dế Choắt:
*Diễn biến tâm lí và thái độ của Dế Mèn
khi trêu chi Cốc:
+ Huính hoang
+ H? h? v� tr� d�a tai quâi c?a m�nh.
+ S? hêi khi nghe ti?ng ch? C?c m? D? Cho?t
+S? g�?Măy b?o tao
c�n bi?t s? ai hon tao n?a!
+ Chui t?t văo hang, n?m kh?nh, b?ng nghi th� v?.
+ Ch?t khi?p n?m im thin th�t
+ Đn h?n�
+Sâm h?i chđn thănh�
+ T�i h?i l?m!T�i h?i h?n l?m!
+D?ng l?ng 1 gi? lđu tru?c m? Cho?t, nghi v? băi h?c du?ng d?i d?u tiín.
=> Tâm lí Dế mèn miêu tả rất tinh tế và hợp lí
+Băi h?c: "? d?i mă c� th�i hung hang b?y b?, c� �c mă kh�ng bi?t nghi s?m mu?n r?i cung mang v? văo m�nh d?y."
? Qua bài học của Dế Mèn em rút ra được bài học gì trong cuốc sống?
Đoạn trích nêu lên bài học:Tính kiêu căng, xốc nổi có thể làm hại người khác khiến ta phải ân hận suốt đời.
III.Tổng kết
1.Nghệ thuật:Miêu tả loài vật rất sinh động, cách kể chuyện theo ngôi thứ nhất tự nhiên, hấp dẫn, ngôn ngữ chính xác giàu tính tạo hình.
2.Nội dung:Dê Mèn có vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ nhưng tính nết còn kiêu căng, xốc nổi.Do bày trò trêu chọc Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận và rút ra bài học đường đời cho mình(Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ , sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy).

Viết một đoạn văn từ 5 đến 7 câu nêu cảm nghĩ của em về Dế Mèn trong đoạn trích trên.

IV.Luyện tập
Dế Mèn phiêu lưu ký là một truyện đồng thoại đặc sắc của nhà văn Tô
Dế Mèn được em yêu thích trước hết vì chú có ý chí muốn sống độc lập từ thuở bé. Chú đã tìm thấy niềm vui và lòng quyết tâm khi được mẹ cho ở riêng. Rất tháo vát, chú biến ngay cái hang cũ nông choèn của mình thành một nơi cư trú rộng rãi, có đủ phòng trước, phòng sau, tầng trên, tầng dưới. Vừa sinh hoạt được thoải mái, vừa đề phòng được khi nguy hiểm. Chú đào hang chăm chỉ. Ban ngày cần cù làm việc, tối đến chú ca hát và uống sương đêm. Đáng yêu biết mấy hình ảnh chú dế cường tráng, tay chân nở nang, thân hình vạm vỡ, đôi càng mẫm bóng, đôi cánh chắc khỏe. Được như vậy là nhờ chú ăn uống điều độ và luôn luôn cố gắng rèn luyện thân thể.


Tuy vậy, dù yêu mến chú đến dường nào đi nữa, chúng ta khó có thể chấp nhận được việc chú ưa gây gổ, cà khịa với mọi người, nhất là hay bắt nạt kẻ yếu. Đáng trách làm sao hành động của chú khi gặp chị Cốc: trêu chọc chị Cốc nhưng chú lại hèn nhát lẩn vào trong hang để mặc tai hoạ đến với Dế Choắt. Chính trò nghịch ngợm vô trách nhiệm của Dế Mèn đã khiến Dế Choắt phái trả nợ oan bằng chính tính mạng của mình
Có điều đáng mừng là bản chất Dế Mèn không phải là độc ác. Các thói hư tật xấu đã nói ở trên chỉ là những biểu hiện non yếu nhất thời của tuồi trẻ. Do đó, cái chết của Dế Choắt đã khiến Dế Mèn tỉnh ngộ, hội hận và đau xót. Có lẽ mọi người đọc truyện cũng giống như em, tuy căm giận Dế Mèn nhưng cũng đồng tình với Dế Choắt mà dung tha cho chú một lần để chú xem đây là một bài học nhớ đời mà quyết tâm thay đổi chính mình.