Bài 17. Quá trình hình thành và phát triển của nhà nước phong kiến

"Dân ta phải biết sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam".
Hồ Chí Minh
Người soạn: Phạm Quang Duy
Giáo viên trường THPT Đại An - Nam Định
Chương II
Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XV
Bài 17
Quá trình hình thành và phát triển
của nhà nước phong kiến
( Từ thế kỉ X đến thế kỉ XV)
Câu1: Quá trình hình thành nhà nước phong kiến Việt Nam trong thế kỉ X diễn ra như thế nào?
Câu 2: Sự phát triển và hoàn chỉnh nhà nước phong kiến Việt Nam từ thế kỉ XI đến thế kỉ XV được biểu hiện như thế nào?
I. Bước đầu xây dựng nhà nước độc lập ở thế kỉ X.
- Năm 939:
Cổ Loa - Đông Anh
(Hà Nội)
Năm 939
Ngô Quyền xưng Vương, đóng đô ở Cổ Loa - Đông Anh
- Năm 939:
I. Bước đầu xây dựng nhà nước độc lập ở thế kỉ X.
- Năm 939:
Ngô Quyền xưng Vương, đóng đô ở Cổ Loa - Đông Anh
?
Mở đầu thời kì xây nhà nước độc lập tự chủ.
Trần Lãm - Thái Bình

Kiều Công Hãn - Phú Thọ
(Phú Thọ)
(Vĩnh Phúc)
Ngô Lãm - Hà Tây
(Hà Tây)
Lý Khuê - Bắc Ninh
Nguyễn Thủ Tiệp - Bắc Ninh
Nguyên Siêu - Thanh Trì
Kiều Thuận - Hà Tây
Phạm Bạch Hổ - Hưng Yên
Ngô Xương Xí - Thanh Hoá
Đỗ Cảnh Thạc - Hà Tây
Nguyễn Khoan -Vĩnh Phúc
Lữ Đường- Hưng Yên
(Thanh Trì)
(Hưng Yên)
(Bằc Ninh)

Thái Bình
Thanh Hoá

2
4
1
3
7
12
9
6
10
5
11
8
Hoa Lư - Ninh Bình
I. Bước đầu tiên xây dựng nhà nước độc lập ở thế kỉ X.
- Năm 939:
Ngô Quyền xưng Vương, đóng đô ở Cổ Loa - Đông Anh.
?
Mở đầu thời kì xây nhà nước độc lập tự chủ.
- Năm 968:
(Phú Thọ)
(Vĩnh Phúc)
(Hà Tây)
(Thanh Trì)
(Hưng Yên)
(Bắc Ninh)

Thái Bình
Thanh Hoá

Hoa Lư - Ninh Bình
Đinh Bộ Lĩnh
Đinh Bộ Lĩnh, dẹp loạn 12 sứ quân, sau đó xưng Vương, đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt, đóng đô ở Hoa Lư.

- Năm 968:
Đại Cồ Việt
I. Bước đầu tiên xây dựng nhà nước độc lập ở thế kỉ X.
- Năm 939:
?
Mở đầu thời kì xây nhà nước độc lập tự chủ.
- Năm 968:
Đinh Bộ Lĩnh, dẹp loạn 12 sứ quân, sau đó xưng Vương, đóng đô ở Hoa Lư ( Ninh Bình) đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt.
- Năm 980 nhà tiền Lê được xác lập.
Ngô Quyền xưng Vương, đóng đô ở Cổ Loa -Đông Anh
* Tổ chức bộ máy nhà nước:

Vua
Ban Văn
Ban Võ
Tăng Ban
Sơ đồ
bộ máy nhà nước thời Ngô, Đinh, Tiền Lê
Quản giáp
(10 Đạo)
* Tổ chức quân đội:
Quân đội được tổ chức chính quy
?
Trong thế kỉ X, bộ máy nhà nước quân chủ chuyên chế phong kiến sơ khai đã được hình thành.
II. Phát triển Và hoàn chỉnh nhà nước phong kiến ở CáC thế kỷ XI đến XV.
1. Tổ chức bộ máy nhà nước.
I. Bước đầu xây dựng nhà nước độc lập ở thế kỉ X.
Năm 1009 Nhà Lý
Năm 1226 Nhà Trần
Năm 1400 Nhà Hồ
Năm 1428 Nhà Lê
Đại Việt - thế kỉ XI - XV
Thế kỉ X
II. Phát triển Và hoàn chỉnh nhà nước phong kiến ở CáC thế kỷ XI đến XV.
1. Tổ chức bộ máy nhà nước.
- Năm 1009:
Nhà Lý được xác lập.
a. Bộ máy nhà nước thời Lý, Trần, Hồ.
I. Bước đầu xây dựng nhà nước độc lập ở thế kỷ X.
II. Phát triển Và hoàn chỉnh nhà nước phong kiến ở CáC thế kỉ XI đến XV.
1. Tổ chức bộ máy nhà nước.
- Năm 1009:
Nhà Lý xác lập.
- Năm 1010:
a. Bộ máy nhà nước thời Lý, Trần, Hồ.
I. Bước đầu xây dựng nhà nước độc lập ở thế kỉ X.
Thăng Long
Hoa Lư
(Hà Nội)
(Ninh Bình)
Năm 1010
Lý Công Uẩn dời đô từ Hoa lư về Thăng Long.
- Năm 1010:
Kinh Thành Thăng Long
Hoa Lư - Ninh Bình
Thủ đô Hà Nội
"... Đại La, ở giữa khu vực trời đất, có thế rồng cuộn hổ ngồi, ở giữa nam bắc đông tây, tiện hình thế núi sông sau trước, đất rộng mà bằng phẳng, chỗ cao mà sáng sủa, dân cư không khổ về ngập lụt, muôn vật rất thịnh mà phồn vinh, xem khắp nước Việt, chỗ ấy là nơi hơn cả. Thực là chỗ hội họp của bốn phương, là nơi thượng đô của kinh sư muôn đời"
(Lý Công Uẩn)
Lý Thái Tổ ( 974 - 1028)
Chiếu dời đô
Thăng Long
Năm 1054
Đại Việt
Lý Thánh Tông đặt quốc hiệu Đại Việt.
- Năm 1054
II. Phát triển Và hoàn chỉnh nhà nước phong kiến ở CáC thế kỉ XI đến XV.
1. Tổ chức bộ máy nhà nước.
- Năm 1009:
Nhà Lý xác lập.
- Năm 1010:
Lý Công Uẩn dời đô từ Hoa lư về Thăng Long.
- Năm 1054 Lý Thánh Tông đặt quốc hiệu Đại Việt.
?
Mở ra một thời kỳ phát triển mới của Đại Việt.

I. Bước đầu tiên xây dựng nhà nước độc lập ở thế kỉ X.
a. Bộ máy nhà nước thời Lý, Trần, Hồ.
* Bộ máy nhà nước thời Lý, Trần, Hồ.
Sơ đồ bộ máy nhà nước thời Lý, Trần, Hồ
Vua
Tể Tướng
Đại Thần
Trung Ương
Sảnh
Viện
Đài
Địa phương
An phủ sứ
Tri phủ, Tri huyện
Xã quan
(Lộ, Trấn)
(Phủ, huyện, Châu)
(Xã)
Sơ đồ
bộ máy nhà nước thời Ngô, Đinh, Tiền Lê
Vua
Ban Văn
Ban Võ
Tăng Ban
Sơ đồ bộ máy nhà nước thời Lý, Trần, Hồ
Vua
Tể Tướng
Đại Thần
Trung Ương
Sảnh
Viện
Đài
Địa phương
An phủ sứ
Tri phủ, Tri huyện
Xã quan
(Lộ, Trấn)
(Phủ, huyện, châu)
(Xã)
Quản giáp
Trung ương
Địa phương
(10 Đạo)
Bộ máy nhà nước quân chủ chuyên chế phong kiến thời Lý, Trần, Hồ đã có bước phát triển.
?
Đại Việt
Giặc Minh
Giặc Minh
Năm 1407
Lê Lợi
Năm 1428
II. Phát triển Và hoàn chỉnh nhà nước phong kiến ở CáC thế kỉ XI đến XV.
1. Tổ chức bộ máy nhà nước.
a. Bộ máy nhà nước thời Lý, Trần, Hồ.
I. Bước đầu xây dựng nhà nước độc lập ở thế kỉ X.
b. Bộ máy nhà nước thời Lê
+ Năm 1428:
Nhà Lê được xác lập.
+ Những năm 60 của thế kỷ XV, Lê Thánh Tông tiến hành một cuộc cải cách hành chính lớn.
* Bộ máy nhà nước thời Lê
Sơ đồ bộ máy nhà nước thời Lê Sơ
VUA
6 Bộ
Ngự sử đài
Hàn lâm viện
Trung Ương
Địa phương
Đô ti, Hiến ti, Thừa ti
(13 Đạo thừa tuyên )
Binh
Công
Lễ
Lại
Hình
Hộ
Thăng Long
Năm 1054
Hưng Hoá
Tuyên Quang
Lạng Sơn
Kinh Bắc
Hải Dương
Thái Nguyên
Sơn Tây
Thanh Hoá
Nghệ An
Thuận Hoá
Quảng Nam
Sơn Nam
Đơn vị hành chính:
+ Thời Lê chia đất nước thành 13 đạo thừa tuyên.
An Bang
Sơ đồ bộ máy nhà nước thời Lê Sơ
VUA
Ngự sử đài
Hàn lâm viện
Trung Ương
Địa phương
Đô ti, Hiến ti, Thừa ti
(13 Đạo thừa tuyên )
Tri phủ, Tri huyện...
(Phủ, huyện, Châu)
Xã trưởng
Binh
Công
Lễ
Lại
Hình
Hộ
Xã
6 Bộ
Sơ đồ bộ máy nhà nước thời Lý, Trần, Hồ
Vua
Tể Tướng
Đại Thần
Trung Ương
Sảnh
Viện
Đài
Địa phương
An phủ sứ
Tri phủ, Tri huyện
Xã quan
(Lộ, Trấn)
(Phủ, huyện, châu)
Sơ đồ bộ máy nhà nước thời Lê
VUA
6 Bộ
Ngự sử đài
Hàn lâm viện
Trung Ương
Địa phương
Đô ti, Hiến ti, Thừa ti
(13 Đạo)
Tri phủ, Tri huyện
(Phủ, huyện, Châu)
Xã trưởng
Bộ máy nhà nước quân chủ chuyên chế phong kiến thời Lê được xây dựng hoàn chỉnh.
?
* Giáo dục - Khoa cử
- Đây là thời kì hưng thịnh nhất của nền giáo dục - khoa cử phong kiến Việt Nam.
Bia Tiến Sĩ
"Nhân tài là nguyên khí của nhà nước."
Em hãy thử đánh giá những cải cách của Lê Thánh Tông ở thế kỉ XV theo nội dung:
- Những lĩnh vực chủ yếu được cải cách:
- Mục đích của cuộc cải cách:
- ý nghĩa ( tác dụng) của cuộc cải cách:
- Trên các lĩnh vực: Hành chính và Giáo dục - khoa cử.
- Mục đích: Nhằm tăng cường củng cố bộ máy quân chủ chuyên chế tập quyền, xây dựng đất nước phồn thịnh.
- ý nghĩa: Đây là một cuộc cải cách mang tính toàn diện. Đất nước được trấn hưng, bộ máy chính quyền quân chủ chuyên chế được củng cố...
Lê Thánh Tông
2. Luật pháp và quân đội.
* Luật pháp
II. Phát triển Và hoàn chỉnh nhà nước phong kiến ở CáC thế kỉ XI đến XV.
1. Tổ chức bộ máy nhà nước.
I. Bước đầu tiên xây dựng nhà nước độc lập ở thế kỉ X.
Từ thế kỉ XI đến thế kỉ XV Đại Việt đã có những bộ luật nào ?
A. Hình luật, luật Gia Long, Quốc triều hình luật.
B. Hình Thư, luật Gia Long, Quốc triều hình luật.
C. Hình thư, Hình Luật, Quốc triều hình luật.
D. Hình thư, Hình luật, luật Gia long.
S
S
Đ
S
2. Luật pháp và quân đội.
* Luật pháp
- Thời Lý:
Năm 1042 Vua Lý Thánh Tông ban hành Hình thư (bộ luật đầu tiên của lịch sử dân tộc)
II. Phát triển Và hoàn chỉnh nhà nước phong kiến ở CáC thế kỉ XI đến XV.
1. Tổ chức bộ máy nhà nước.
I. Bước đầu tiên xây dựng nhà nước độc lập ở thế kỉ X.
- Thời Trần:
Hình Luật
- Thời Lê:
Quốc triều hình luật

Khi xa giá Vua đi qua mà xông vào hàng người đi theo thì xử tội đồ, nếu xông vào đội cận vệ thì xử tội chém. Lầm lỡ thì giảm một bậc.

- Bán ruộng đất ở biên cương cho người ngoại quốc thì bị xử chém.

- Đào trộm đê đập làm thiệt hại nhà cửa, lúa má thì xử đồ, lưu, bắt đền tổn hại.

Quốc triều hình luật
2. Luật pháp và quân đội
* Luật pháp
- Thời Lý:
Năm 1042 Vua Lý Thánh Tông ban hành Hình thư (bộ luật đầu tiên của lịch sử dân tộc)
- Thời Trần:
Hình Luật
- Thời Lê sơ:
Quốc triều hình luật
* Quân đội
- Gồm: Cấm binh ( Bảo vệ kinh thành) và quân chính quy (Ngoại binh bảo vệ đất nước).
- Tuyển dụng theo chế độ ngụ binh ư nông.
3. Hoạt động đối nội và đối ngoại
2. Luật pháp và quân đội.
II. Phát triển Và hoàn chỉnh nhà nước phong kiến ở CáC thế kỉ XI đến XV.
1. Tổ chức bộ máy nhà nước.
I. Bước đầu tiên xây dựng nhà nước độc lập ở thế kỉ X.
* Đối nội:
- Quan tâm đến đời sống của nhân dân.
3. Hoạt động đối nội và đối ngoại
- Kiên quyết trấn áp những kẻ tạo phản.
- Luôn quan tâm đoàn kết các dân tộc ít người.
- Coi trọng, củng cố quốc phòng ninh đất nước.
Lan Xang
Trung Quốc
Lan Xang
Cham Pa
Đại Việt
- Đối với các nước lớn phương Bắc:
Mềm dẻo: Triều cống, nhưng luôn tự chủ dân tộc
Cứng rắn: Quyết tâm bảo vệ tổ quốc
- Đối với Cham Pa, Lan Xang, có lúc thân thiện, có lúc xảy ra chiến tranh.
* Đối ngoại
+ Thực hiện chính sách vừa mềm dẻo vừa cứng rắn
Thế kỉ X
Thế kỉ XI - thế kỉ XV
Hình thành
Phát triển và hoàn chỉnh
Ngô, Đinh, Tiền Lê
Lý, Trần, Hồ, Lê
Bài 17
Quá trình hình thành và phát triển
của nhà nước phong kiến
( Từ thế kỉ X đến thế kỉ XV)
3. Hoạt động đối nội và đối ngoại
2. Luật pháp và quân đội.
II. Phát triển Và hoàn chỉnh nhà nước phong kiến ở CáC thế kỉ XI đến XV.
1. Tổ chức bộ máy nhà nước.
I. Bước đầu tiên xây dựng nhà nước độc lập ở thế kỉ X.
Giải mật mã Lịch sử
Chủ đề: Một triều đại phong kiến Việt Nam
Câu 1: Từ thế kỉ XI đến thế kỉ XV, lịch sử phong kiến Việt Nam trải qua những triều đại nào?
Đáp án: Triều đại Lý, Trần, Hồ, Lê.
Câu 2: Vị vua nào trong những năm 60 của thế kỉ XV đã thực hiện một cuộc cải cách hành chính lớn?
Đáp án: Vua Lê Thánh Tông
Câu 3: Bộ máy nhà nước quân chủ chuyên chế phong kiến ở triều đại nào được coi là hoàn chỉnh nhất?
Đáp án: Triều đại nhà Lê
Triều đại nhà Lê
Câu1: Quá trình hình thành nhà nước phong kiến Việt Nam trong thế kỉ X diễn ra như thế nào?
Câu 2: Sự phát triển và hoàn chỉnh nhà nước phong kiến Việt Nam từ thế kỉ XI đến thế kỉ XV được biểu hiện như thế nào?
Câu1: Ngô Quyền xưng Vương vào năm:
A. Năm 938
B. Năm 939
C. Năm 968
D. Năm 969
S
Đ
S
S
Câu 2: NhữngTriều đại được xác lập ở thế kỉ X:
A. Ngô, Đinh, Lê.
B. Ngô, Đinh, Lý.
C. Ngô, Đinh, Tiền Lê.
D. Ngô, Đinh, Trần.
S
S
Đ
S
Câu 3: Bộ máy nhà nước thời Ngô, Đinh, Tiền Lê mang tính chất:
A. Thể chế quân chủ chuyên chế Trung ương tập quyền sơ khai.
B. Thể chế quân chủ chuyên chế Trung ương tập quyền có bước phát triển.
C. Thể chế quân chủ chuyên chế Trung ương tập quyền hoàn chỉnh.
D. Tất cả đều sai
Đ
S
S
S
Câu 4: Lý Thánh Tông đặt quốc hiệu là:
A. Vạn Xuân
B. Đại Cồ Việt
C. Đại Việt
D. Đại Ngu
S
Đ
S
S