Bài 17. Ảnh hưởng của môi trường đến sự biểu hiện của gen

TRƯỜNG THPT LAO BẢO
G/Viên: Trương Bình
Tổ: Sinh – Hoá - Kĩ
Chào mừng quý thầy cô cùng các em
về dự tiết thao giảng môn sinh học 12
12C
Lớp:
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Câu Hỏi: Nêu Phương pháp phát hiện các quy luật: di truyền Liên kết với giới tính; di truyền qua TBC; di truyền PLĐL?
Đáp Án:
DT Liên kết với giới tính: Kết quả hai phép lai thuận và nghịch khác nhau .
DT qua TBC: Kết quả hai phép lai thuận và nghịch khác nhau và con luôn có KH giống mẹ .
DT PLĐL: Kết quả hai phép lai thuận và nghịch giống nhau .
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG
LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
TIẾT 14
NỘI DUNG BÀI HỌC:
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
II.SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN

Nhóm 1: Giải thích sơ đồ mối quan hệ giữa gen và tính trạng
mục I / SGK  Đặc điểm của MQH đó ?

Nhóm 2: Giải thích ví dụ 1, 2, 3 + Trả lời các câu lênh /mục
II /SGK Kết luận về sự tương tác giữa KG và MT ?
Nhóm 3: Mức phản ứng của KG là gì? Quan sát hình 13
Đặc điểm của mức phản ứng , Phương pháp xác định MPƯ ?
Nhóm 4: Trả lời câu lênh / mục III / SGK; Sự mềm dẻo KH
(Thường biến) là gì? Lấy vd thực tế? Nguyên nhân, ý nghiã?
“ Mỗi nhóm thực hiện trong thời gian 10 phút ”
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG:
* Mối quan hệ giữa gen và tính trạng thể hiện qua
sơ đồ :
Gen (ADN)  mARN Pôlipeptit  Prôtêin  Tính trạng.
- Sự biểu hiện của gen qua nhiều bước nên có thể bị nhiều yếu tố môi trường bên trong cũng như bên ngoài chi phối.
* Đặc điểm:
Nhóm 1: Giải thích sơ đồ mối quan hệ giữa gen và tính trạng ,mục I / SGK  Đặc điểm của MQH đó ?

ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG:
Ví dụ 1: Thỏ Himalaya
Kết luận 1: Nhiệt độ cơ thể (MT bên trong) đã ảnh hưởng đến sự tổng hợp sắc tố trên da hay nhiệt độ đã ảnh hưởng tới sự biểu hiện của KG thể hiện ra KH.
1. Hiện tượng:
Theo em nhiệt độ có thể ảnh hưởng đến sự tổng hợp sắc tố trên da thỏ không?
Nhóm 2: Giải thích ví dụ 1, 2, 3 + Trả lời các câu lênh / mục II / SGK  Kết luận về sự tương tác giữa KG và MT?

ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
Theo em nhiệt độ cao có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen tổng hợp sắc tố mêlanin như thế nào?
Nhệt độ cao làm biến tính prôtêin (enzim)
tham gia điều hòa biểu hiện gen  sắc tố mêlanin
không được tổng hợp  lông thỏ có màu trắng.
2. Giải thích:
Do nhiệt độ bên trong cơ thể phân bố ở các vùng khác nhau là khác nhau . Những TB ở các vùng đầu mút cơ thể như tai , mõm , đuôi… có nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ của các tế bào của phần thân nên gen có khả năng tổng hợp sắc tố mêlanin làm cho lông đen.
Các TB ở vùng thân có nhiệt độ cao hơn nên các gen của chúng không tổng hợp được sắc tố mêlanin nên lông có màu trắng .
=> Cùng một kiểu gen nhưng nhiệt độ phân bố ở các vùng khác nhau trong cơ thể biểu hiện KH khác nhau .
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
Hoa cẩm tú cầu
Ví dụ 2:
Kết luận 2: Độ pH trong đất (MT bên ngoài) đã ảnh hưởng tới sự biểu hiện của gen quy định tính trạng màu sắc hoa cẩm tú cầu.
- pH < 7: hoa màu lam.
- pH = 7 thì cây cho hoa màu trắng sữa.
- pH > 7: hoa màu đỏ, màu hồng hoặc màu tím.
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG
Theo em độ pH có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của màu sắc hoa không?
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
Ví dụ 3:
Bệnh phêninkêtô niệu ở người
Nguyên nhân: Do gen lặn trên NST thường quy định Rối loạn chuyển hoá axit amin phêninalanin.
 Hậu quả: Gây thiểu năng trí tuệ và nhiều rối loạn khác ở trẻ (kiểu hình).
Kết luận 3: Chế độ dinh dưỡng (MT bên ngoài) đã ảnh hưởng tới sự biểu hiện bệnh của gen.
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG
Nếu phát hiện sớm + ăn kiêng hợp lý thì trẻ có thể phát triển bình thường.
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
Cây hoa đỏ thuần chủng (AA)
200 C
350 C
Hạt đem trồng ở 200C
200 C
350 C
Cây hoa trắng thuần chủng (aa)
* Ví dụ khác: Hoa anh thảo (Primula sinensis)
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
- Kiểu hình là sự tương tác giữa kiểu gen với môi trường cụ thể.
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG
- Kiểu gen quy định khả năng phản ứng của cơ thể trước môi trường.
- Môi trường có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của kiểu gen.
3.Kết luận chung:
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN:
1. Khái niệm mức phản ứng:
 Tập hợp tất cả các kiểu hình 1, 2, 3,..., n của kiểu gen 1 tương ứng với n điều kiện môi trường được gọi là mức phản ứng của kiểu gen 1.
Nhóm 3: Mức phản ứng của KG là gì? Quan sát hình 13/SGK Đặc điểm của mức phản ứng , Phương pháp xác định MPƯ ? Lấy ví dụ thực tế ?
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
+ Mức phản ứng hẹp: những tính trạng về chất lượng (tỉ lệ bơ trong sữa, tỉ lệ nạc của thịt..)
1. Khái niệm mức phản ứng:
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN:
+ Mức phản ứng rộng: những tính trạng về số lượng (năng suất, khối lượng, tốc độ sinh trưởng...)
- Mức phản ứng do gen quy định, trong cùng 1 kiểu gen mỗi gen có mức phản ứng riêng.
- Tập hợp những kiểu hình khác nhau của cùng 1 kiểu gen tương ứng với các môi trường khác nhau.
- Di truyền được vì do kiểu gen quy định.
2. Đặc điểm:
- Thay đổi theo từng loại tính trạng.
- Có 2 loại mức phản ứng:
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
Tìm 1 số hiện tượng trong thực tế trong tự nhiên để minh hoạ?
* Ví dụ: Ở gà
- Nuôi bình thường: 2kg, lông vàng
- Nuôi tốt : 2.5kg, lông vàng
- Nuôi rất tôt : 3kg, lông vàng
- Nuôi không tốt: 1kg, lông vàng
→ Chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng lớn đến trọng lượng nhưng ít ảnh hưởng đến màu lông.
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
3. Xác định mức phản ứng của một kiểu gen:
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN:
- Tạo ra các cá thể có cùng một kiểu gen rồi cho chúng sống ở các điều kiện môi trường khác nhau.
Tại sao các nhà khoa học lại khuyên nông dân không nên chỉ trồng 1 giống lúa duy nhất trên 1 diện tích rộng trong cùng 1 vụ ?
Không nên chỉ trồng 1 giống lúa duy nhất
trên 1 diện tích rộng vì khi điều kiện thời tiết
không thuận lợi có thể bị mất trắng do cùng
một KG có mức phản ứng giống nhau.
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
Nhóm 4: Trả lời câu lênh mục III/SGK; Sự mềm dẻo KH (Thường biến) là gì ? Nguyên nhân ? Ýnghiã ? ( Trong sản xuất )
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
MT1: Lá hình mũi mác.
MT2: Lá hình bản mũi mác và hình bản dài.
MT3: Lá hình bản dài.
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
- Nguyên nhân: do sự tự điều chỉnh về sinh lí giúp sinh vật thích nghi với sự thay đổi của môi trường.
- Mức độ mềm dẻo kiểu hình phụ thuộc vào kiểu gen.
- Hiện tượng 1KG có thể thay đổi KH trước các điều kiện môi trường khác nhau gọi là Sự mềm dẻo KH.
- Ý nghĩa: giúp SV thích nghi với sự thay đổi của môi trường.
4. Sự mềm dẻo kiểu hình (thường biến)
- Mỗi kiểu gen chỉ có thể điều chỉnh kiểu hình của mình trong một phạm vi nhất định.
Độ cao so với mặt nước biển (m)
a
Độ cao so với mặt nước biển (m)
b
50
1400
3050
30
1400
3050
0
0
Mức phản ứng của 2 KG khác nhau (a và b) của loài cỏ chi (Achillea millefolium) với cao so với mặt nước biển.
-
-
-
-
-
-
-
50
-
-
-
Chiều cao cây (cm)
30
* Ứng dụng trong sản xuất:
KH của cơ thể phụ thuộc vào :
Kiểu gen
Đ/kiện MT bên trong và bên ngoài cơ thể
( Năng suất )
(Giống)
(KT sản xuất)
Trong sản xuất chăn nuôi muốn nâng cao năng suất cần phải làm gì?
PHIẾU HỌC TẬP: (6 phút)
So sánh mức phản ứng và sự mềm dẻo kiểu
hình qua bảng sau:
Tập hợp các kiểu hình của cùng một kiểu gen trong các môi trường khác nhau.
Thay đổi KH của cùng một kiểu gen trước những môi trường khác nhau.
Sự tự điều chỉnh về sinh lí.
Tương tác với môi trường.
Tuỳ từng tính trạng.
Di truyền được.
Đồng loạt,theo một hướng. Không di truyền.
Thích nghi với sự thay đổi của môi trường.
CỦNG CỐ
Câu 1: Phát biểu nào sau đây đúng với khái niệm kiểu hình ?
Kiểu hình liên tục thay đổi khi điều kiện môi trường thay đổi.
Kiểu hình ổn định khi môi trường thay đổi.
Kiểu hình khó thay đổi khi môi trường thay đổi.
Kiểu hình được tạo thành do sự tương tác giữa kiểu gen và điều kiện môi trường.
A
B
C
D
Câu hỏi trắc nghiệm:
CỦNG CỐ
A
B
C
D
Câu 2: Sự phụ thuộc của tính trạng vào kiểu gen như thế nào?
Tính trạng số lượng phụ thuộc chủ yếu vào KG.
Tính trạng chất lượng phụ thuộc chủ yếu vào KG.
Tính trạng chất lượng ít phụ thuộc chủ yếu vào KG.
Bất kì tính trạng nào cũng phụ thuộc hoàn toàn vào kiểu gen.
CỦNG CỐ
A
B
C
D
Câu 3: Bản chất của khả năng tự điều chỉnh của cơ thể để hình thành nên sự mềm dẻo về kiểu hình là:
Sự tự điều chỉnh của kiểu gen giúp sinh vật thích nghi với sự thay đổi của điều kiện môi trường.
Sự tự điều chỉnh của kiểu hình giúp sinh vật thích nghi với sự thay đổi của điều kiện môi trường.
Sự thay đổi của cùng một kiểu gen trong cùng một điều kiện môi trường.
Sự thay đổi kiểu hình của sinh vật trong cùng một điều kiện môi trường
1
2
3
Đúng
1
2
3
Sai

Hướng dẫn học bài ở nhà:
- Làm các câu hỏi và bài tập trong SGK
- Ôn tập lý thuyết chương I, chương II
- Tiết 15: “Bài tập chương I, chương II”
Xin chân thành cảm ơn
các thầy,cô giáo đã đến dự giờ!
Cảm ơn tập thể lớp 12C
Xin chân thành cảm ơn
các thầy ,cô giáo đã đến dự giờ!
Cảm ơn tập thể lớp 12C
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
Hoa anh thảo (Primula sinensis)
Giống hoa đỏ
Giống hoa trắng
* Ví dụ 4 :
Hoa đỏ
P t/c
Hoa trắng
F2
:
F1
Màu sắc hoa chịu sự chi phối của quy luật di truyền nào? Hãy viết sơ đồ lai từ P đến F2?
X
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
* Ví dụ :
100% Hoa đỏ
3 Hoa đỏ
1 Hoa trắng
Phân biệt thường biến với đột biến
Biến đổi về kiểu hình không liên quan với biến đổi kiểu gen.
Biến đổi kiểu gen đưa đến biến đổi kiểu hình.
Mang tính đồng loạt, theo hướng xác định thích ứng với môi trường.
Mang tính cá biệt, xuất hiện ngẫu nhiên, không định hướng.
Thường có lợi.
Thường có hại.
Không di truyền được.
Di truyền được.
Nói: Cô ấy được mẹ truyền cho tính trạng “ má lúm đồng tiền”có chính xác không? Nếu cần thì phải sửa lại câu nói này như thế nào?
Nói như vậy không hoàn toàn chính xác.
Mẹ chỉ truyền cho con thông tin quy định
việc hình thành tính trạng “má lúm đồng tiền”
dưới dạng trình tự các nuclêôtit xác định (alen)
mà không truyền cho con tính trạng có sẵn.
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
Câu 1: Kiểu hình của một cơ thể phụ thuộc vào:
Kiểu gen.
Điều kiện môi trường.
Kiểu gen và điều kiện MT.
Các tác nhân ĐB trong MT và quy luật DT chi phối các tính trạng.
Đúng
A
B
C
D
CỦNG CỐ:
A
B
C
D
Câu 2: Một tính trạng của môi trường được hình thành do:
Hoàn toàn do kiểu gen qui định.
Điều kiện môi trường.
Tương tác KG và MT.
Cả 3 khả năng trên đều đúng.
Đúng
A
B
C
D
Câu 3:Trong những ĐK thích hợp nhất,lợn Ỉ 9 tháng tuổi = 50 kg,lợn Đại Bạch ở 9 tháng tuổi đã = 90 kg. KQ này nói lên:
TT cân nặng ở lợn Đại bạch do nhiều gen chi phối hơn ở lợn Ỉ.
TT cân nặng ở giống lợn Đại bạch có mức phản ứng rộng hơn so với lợn Ỉ.
Vai trò của MT trong việc quyết định cân nặng của lợn.
Vai trò của KT nuôi dưỡng trong việc quyết định cân nặng của lợn.
Đúng