Bài 16. Sóng. Thủy triều. Dòng biển

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ ĐẾN VỚI CUỘC THI NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM
Bài giảng : Địa lý lớp 10
Người soạn : LÒ THỊ THÚY HÀ
Lớp : K48ĐHSP Địa Lý

Bài 22: SÓNG.THỦY TRIỀU.DÒNG BIỂN
I - SÓNG BIỂN


Qua những hình ảnh vừa quan sát và kiến thức trong sách giáo khoa em hãy cho cô biết: sóng biển là gì?
1. Đặc điểm :
Sóng biển là một hình thức dao động của nước biển theo chiều thẳng đứng, nhưng lại cho người ta cảm giác là nước biển chuyển động theo chiều ngang từ ngoài khơi xô vào bờ.
Sơ đồ dao động của sóng biển
Vậy nguyên nhân nào gây ra sóng biển?
Nguyên nhân chủ yếu tạo nên sóng là gió.
2. Phân loại :
- Cơ sở phân loại: theo nguồn gốc phát sinh là chủ yếu.
- Các loại sóng: sóng bạc đầu, sóng nội(do nguyên nhân mật độ nước biển), sóng thần(do hoạt động của đất và núi lửa), sóng triều(do lực hấp dẫn của các thiên thể)…
a. Sóng bạc đầu:
Qua hình ảnh vừa quan sát, em hãy cho cô biết
thế nào là sóng bạc đầu?
Khi gió càng mạnh thì sóng càng to, mặt biển
càng nhấp nhô, những phần tử nước biển
chuyển động lên cao, khi rơi xuống va đập vào
nhau, vỡ tung tóe ra tạo thành bọt trắng, gọi là
sóng bạc đầu.

b. Sóng thần:
Khái niệm:
Sóng thần là sóng cao dữ dội, có chiều cao
khoảng 20 đến 40m, truyền theo chiều ngang
với tốc độ có thể tới 400 đến 800 km/h.
Nguyên nhân:
Sóng thần chủ yếu là do đông đất gây ra, ngoài
ra còn do núi lửa phun ngầm dưới đáy biển
hoặc bão...
Một số hình ảnh về động đất và núi lửa phun ngầm dưới đáy biển
Vậy, hiện tượng sóng thần gây ra những hậu quả gì?
Hậu quả:
Sóng thần xảy ra gây nên những thiệt hại vô cùng nặng nề về người và cửa.
Dấu hiệu nhận biết sóng thần:
- Cảm thấy đất rung nhẹ dưới chân khi đứng trên
bờ.
- Nước biển sủi bọt, một thời gian sau nước biển
đột ngột rút ra rất xa bờ.
- Nước có mùi trứng thối (khí hydro sunfua) hay mùi
xăng dầu.
- Có vệt sáng đỏ ở đường chân trời
Các loài động vật ở gần bờ cảm giác được sự nguy hiểm và bỏ chạy lên vùng đất cao trước khi những con sóng tràn tới.
- Cuối cùng một bức tường nước khổng lồ sẽ đột
ngột tiến nhanh vào bờ, tàn phá tất cả những gì
trên đường sóng đi qua.
Em biết gì về những đợt sóng thần lớn trên thế giới?
- Năm1896, ở ngôi làng dọc Sanriku (Nhật Bản) một cơn sóng thần cao hơn tòa nhà 7 tầng (khoảng 20m) đã làm khoảng 26000 người chết đuối.
- Ngày 26 tháng 12 năm 2004, trận sóng thần tại Ấn Độ Dương với cường độ từ 8,9 đến 9,3 độ richter đã gây ra một loạt những cơn sóng thần khủng khiếp làm thiệt hại 230000 người.
- Ngày 17 tháng 7 năm 2006 trận sóng thần tại nam đảo Java xảy ra với cường độ mạnh 7,7 độ richter làm rung chuyển Ấn Độ Dương tại địa điểm cách 200km vê phía nam Pangrandaran, trận động đất này đã cuốn và phạt bằng những ngôi nhà ở sâu 400m bên trong bờ biển, số lượng nạn nhân gồm 600 người chết và 150 người mất tích.
II-THỦY TRIỀU
Dựa vào kiến thức đã học ở lớp 6 và hình ảnh vừa
quan sát, em hãy cho cô biết, thủy triều là gì?
1. Khái niệm :
- “ Thủy triều là hiện tượng dao động thường xuyên và có chu kì của các khối nước trong biển và đại dương ”.
- Thực chất, thủy triều mang tính chất như một dao động sóng nên cũng có thể nói :“thủy triều là một sóng dài và phức tạp”.
Vậy nguyên nhân gây ra thủy triều là gì?
2. Nguyên nhân :
- Nguyên nhân gây ra thuỷ
triều là do sức hút của
Mặt Trăng, Mặt Trời với
Trái Đất.
- Ngoài ra thủy triều còn có
thể sinh ra do điều kiện
khí tượng (khí áp), gọi là
khí triều hoặc địa chất
(dao động của vỏ Trái Đất)
gọi là địa triều.
Theo em, sức hút của Mặt Trăng hay Mặt Trời
tới Trái Đất là lớn hơn?
Tuy Mặt Trời lớn hơn Mặt Trăng tới 27 .106 lần
nhưng khoảng cách của Mặt Trời tới Trái Đất
lại lớn hơn khoảng cách của Mặt Trăng tới Trái
Đất tới 400 lần nên lực tạo triều của Mặt Trăng
lớn hơn của Mặt Trời 2,17 lần.
1- Không trăng 3- Trăng tròn
2- Trăng khuyết 4- Trăng khuyết
1
2
3
4
Vị trí của Mặt trăng, Mặt trời và Trái đất ?
1- Không trăng 3- Trăng tròn
2- Trăng khuyết 4- Trăng khuyết
1
2
3
4
Vị trí của Mặt trăng, Mặt trời và Trái đất ?

Quan sát hai hình vẽ trên, em hãy cho biết dao động thủy triều lớn nhất xảy ra khi nào? Khi đó ở Trái Đất sẽ thấy Mặt Trăng như thế nào?
a. Triều cường :
3. Đặc điểm:
Khi Mặt Trăng, Măt Trời,Trái Đất nằm thẳng hàng
thì dao động thủy triều là lớn nhất (triều cường).
Đó là vào ngày không trăng và ngày trăng tròn.
Thông thường ngày không trăng và ngày trăng
tròn rơi vào những ngày nào?
Thông thường ngày không trăng và ngày trăng tròn
thường rơi vào những ngày đầu tháng (mùng 1 âm
lịch) và ngày giữa tháng (ngày 15 âm lịch). Theo
thuật ngữ dân gian, ngày không trăng còn được gọi
là ngày sóc, ngày trăng tròn là ngày vọng.
Dựa vào hình vẽ trên, em hãy cho biết dao động
thủy triều nhỏ nhất xảy ra khi nào?
Khi đó ở Trái Đất sẽ thấy Mặt Trăng như thế nào?
b. Triều kém:
Khi Mặt Trăng, Mặt Trời và Trái Đất nằm vuông
góc với nhau thì dao động thủy triều là nhỏ nhất
(triều kém).
Triều kém xuất hiện ở các điểm tương ứng với các
vị trí số 2 và số 4 ở trên hình vẽ, đó là vào ngày
trăng khuyết.
Thông thường ngày trăng khuyết rơi vào những
ngày nào?
Ngày trăng khuyết thường rơi vào ngày mùng 7 và
ngày 23 âm lịch hàng tháng, còn gọi là ngày huyền.
4. Chế độ thủy triều :
a. Nhật triều :
Nhật triều là trong một chu kì triều hay một ngày
(khoảng 24 giờ 50 phút ) có 1 lần triều lên và 1
lần triều xuống.
b.Bán nhật triều :
Bán nhật triều là trong một chu kì triều có 2 lần
triều lên và 2 lần triều xuống. Những vùng chịu
ảnh hưởng của loại triều này thường nằm ở vĩ
tuyến gần xích đạo. Đôi khi người ta còn phân biệt
chế độ bán nhật triều đều và bán nhật triều không
đều.
c.Tạp triều :
Là hiên tượng thủy triều lên xuống không đều
theo chu kì.
Theo em, biển Đông ở Việt Nam có chế độ thủy
triều nào?
Biển Đông Viêt Nam có chế độ nhật triều là chủ yếu.
Năm 938, Ngô Quyền đánh thắng quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng nhờ lợi dụng chu kì lên xuống của thủy triều.
3. Ứng dụng:
Thủy triều có những ứng dụng gì?
Làm muối
Đánh bắt và nuôi trồng
thủy hải sản
Giao thông vận tải
Sản xuất điện
III- DÒNG BIỂN
1. Khái niệm:
Qua hình
ảnh vừa
quan sát
em hãy
rút ra
khái niệm
về
dòng
biển?
Dòng biển là hiện tượng chuyển động của các lớp nước trên mặt tạo thành các dòng chảy trong các biển và đại dương.

2. Nguyên Nhân :

Nguyên nhân nào sinh ra dòng biển?
Do hoạt động của các loại gió thường xuyên như
gió tín phong, gió Tây, gió mùa.
- Do chênh lệch về nhiệt độ, độ mặn, tỉ trọng nước
ở các biển khác nhau.
- Ngoài ra, các lực thứ yếu cũng có tác động quan
trọng tới việc hình thành dòng biển. Đó là các lực:
Coriolis, lực ma sát nội, lực li tâm…
3. Đặc điểm:
Dựa vào lược đồ vừa quan sát, em hãy trình
bày sự phân bố của các dòng biển trên thế
giới?
Các dòng biển nóng thường phát sinh ở hai
bên Xích đạo chảy về hướng tây, khi gặp lục
địa thì chuyển hướng chảy về phía cực.
Các dòng biển lạnh xuất phát từ khoảng vĩ tuyến 30 - 400, thuộc khu vực gần bờ phía đông của các đại dương rồi chảy về phía Xích đạo.
Các dòng biển nóng và dòng biển lạnh tạo thành những hệ thống hoàn lưu trên các đại dương ở từng bán cầu.


Hướng chảy của các vòng hoàn lưu lớn ở bán cầu
Bắc theo chiều kim đồng hồ ,ở bán cầu Nam thì
ngược lại (do ảnh hưởng của lực Coriolis).
Ở bán cầu bắc những dòng biển lạnh xuất phát từ
vùng cực, men theo bờ tây các đại dương chảy về
phía Xích đạo.
Ở vùng gió mùa thường xuất hiện các dòng biển
đổi chiều theo mùa.
Ví dụ: ở Bắc Ấn Độ Dương ,về mùa hạ dòng biển
nóng chảy theo vòng từ Xri Lan-ca lên vịnh Bengan
rồi xuống In-đô-nê-xi-a, vòng sang phía tây…rồi trở
về Xri Lan-ca.Về mùa đông, dòng biển này chảy
theo hướng ngược lại.
Dựa vào bản đồ các dòng biển trên thế giới, em
có nhận xét gì về sự phân bố các dòng biển ở
bờ đông và bờ tây các đại dương?
Các dòng biển nóng và lạnh chảy đối xứng nhau
ở hai bờ các đại dương.
Ở khu vực cực và ôn đới của bán cầu Bắc, các
dòng biển nóng và lạnh cũng chảy đối xứng theo
hai bờ đại dương, nhưng ngươc với sự đối xứng
ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt .
Quan sát lược đồ dưới đây, em hãy kể tên các dòng biển chính trên đại dương thế giới?
Một số dòng biển chính trên đại dương thế giới :
Phần củng cố :
a. Sóng biển là hình thức dao động của nước biển
theo chiều thẳng đứng.
b. Sóng biển là hình thức dao động của nước biển
theo chiều nằm ngang.
c. Nguyên nhân chủ yếu sinh ra sóng thần là do động đất dưới đáy biển.
d. Nguyên nhân chủ yếu của sóng biển và sóng bạc đầu là gió.
Câu1: câu nào dưới đây không chính xác?
Câu 2: câu nào sau đây em cho là đúng nhất ?
a. Thủy triều là hiện tượng chuyển động thường xuyên có chu kì của các khối nước trong các biển và các đại dương.
b. Thủy triều là hiện tượng chảy ngược chiều của các dòng sông làm cho nước sông bị nhiễm mặn.
c. Được sinh ra do động đất, núi lửa phun ngầm dưới đáy biển.
Câu 3: Nối các dữ kiện sau sao cho hợp lý nhất?
Mặt Trời
Mặt Trăng
Trái Đất
Nằm trên
đường
thẳng
Dao động
thủy triều
nhỏ nhất
Vào các
ngày 7 và
23 âm lịch
Nằm vuông
góc với
nhau
Dao động
thủy triều
lớn nhất
Vào các
ngày 1 và
15 âm lịch
Gơnxtrim
Benghêla
Labrado
Pêru
California
Theo gió
mùa
Dòng biển
nóng
Dòng biển
lạnh
Bán cầu
Bắc
Bán cầu
Nam
Xuất phát
từ cực
Xuất phát
từ xích đạo
Xuất phát
từ khoảng
vĩ tuyến 30
đến 400
Cảm ơn quý thầy cô đã đến dự giờ học !

Chúc các em học sinh học tốt !