Bài 16. Phong trào giải phóng dân tộc và Tổng khởi nghĩa tháng Tám (1939 - 1945). Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra đời

Trang bìa
Trang bìa:
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO AN GIANG Trường THPT Thủ Khoa Nghĩa - Châu Đốc BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN LỊCH SỬ Huỳnh Thanh Tâm - Giáo viên Trường THPT Thủ Khoa Nghĩa - Châu Đốc _ An Giang Email: [email protected] - ĐT: 0945484397 Lịch sử 12 - Ban Cơ bản - Tiết 23, 24, 25, 26 BÀI 16: PHONG TRÀO GIẢI PHÓNG DÂN TỘC VÀ TỔNG KHỞI NGHĨA THÁNG TÁM (1939-1945), NƯỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HÒA RA ĐỜI I. TÌNH HÌNH VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM 1939-1945
1. Tình hình chính trị:
_ 9/1939, CTTG II bùng nổ, Pháp đầu hàng Đức. Ở ĐD , Pháp ra sức vơ vét sức người, sức của dốc vào cuộc chiến tranh. _ Cuối 9/1940, Nhật tiến vào nước ta, Pháp đầu hàng và câu kết với Nhật bóc lột nhân dân ta, đàn áp PTCM. _ Nhật và tay sai ra sức tuyên truyền thuyết Đại Đông Á, dọn đường hất cẳng Pháp sau này. _ Năm 1945, PX Đức thất bại nặng nề, Nhật thua to ở nhiều nơi. → 9/3/1945 Nhật đảo chính Pháp ở ĐD, các đảng phái chính trị tăng cường hoạt động, quần chúng nhân dân sục sôi khí thế CM, sẳn sàng vùng lên khởi nghĩa. 2. Tình hình kinh tế - xã hội:
_ Đầu 9/1939, Pháp ra lệnh tổng động viên nhằm cung cấp cho “mẫu quốc” tiềm lực tối đa của ĐD, thi hành chính sách Kinh tế chỉ huy tăng thuế cũ , đặt thêm thuế mới, sa thải công nhân, viên chức…; Khi Nhật vào ĐD, Pháp phải cho Nhật sử dụng các sân bay, phương tiện giao thông, hàng năm nộp cho Nhật một số tiền lớn. _ Nhật cướp ruộng đất của nông dân, bắt nông dân nhổ lúa, ngô để trồng đay, thầu dầu phục vụ chiến tranh, yêu cầu Pháp xuất cảng nguyên liệu chiến lược sang nhật, một số công ty Nhật đầu tư vào những ngành phục vụ cho nhu cầu quân sự. :
--> Chính sách vơ vét, bóc lột của Pháp – Nhật đã đẩy nhân dân ta tới chỗ cùng cực, cuối năm 1944 đầu 1945, 2 triệu đồng bào ta chết đói. Những chuyển biến của tình hình thế giới và trong nước đòi hỏi đảng ta phải kịp thời nắm bắt và đánh giá chính xác tình hình, đề ra đường lối đấu tranh phù hợp. II. PHONG TRÀO GIẢI PHÓNG DÂN TỘC TỪ THÁNG 9/1939 ĐẾN THÁNG 3/1945
1. HN BCHTƯ ĐCSĐD tháng 11/1939:
_ 11/1939, HN BCHTƯ Đảng được triệu tập tại Bà Điểm (Hốc Môn, Gia Định) do TBT Nguyễn Văn Cừ chủ trì. :
_ Nội dung HN: + Xác định nhiệm vụ, mục tiêu trước mắt của CM: Đánh đổ đế quốc và tay sai, giải phóng các dân tộc ĐD, làm cho ĐD hoàn tòan độc lập. + Chủ trương tạm gác khẩu hiệu CMRĐ và đề ra khẩu hiệu tịch thu ruộng đất của bọn thực dân đế quốc và địa chủ, chống tô cao, lãi nặng. Khẩu hiệu lập chính quyền Xô viết công nông binh thay bằng khẩu hiệu lập Chính phủ DCCH. + Về mục tiêu, phương pháp đấu tranh: Chuyển từ đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ sang đánh đổ chính quyền của đế quốc và tay sai, từ hoạt động hợp pháp nửa hợp pháp sang hoạt động bí mật . + Chủ trương thành lập MTTNDTPDĐD thay cho MTDCDD. * Ý nghĩa: SGK/105. 2. Những cuộc đấu tranh mở đầu thời kỳ mới:
3. Nguyễn Ái Quốc về nước trực tiếp lãnh đạoCM. HN lần thứ 8 BCHTƯ ĐCSĐD (5/1941):
:
_ 28/1/1941, NAQ về nước trực tiếp lãnh đạo CM. _ Từ 10 – 19/5/1941, Người chủ trì HN lần thứ 8 BCHTƯ Đảng tại Pác Bó (Cao Bằng). _ HN quyết định: SGK/108,109. * Ý nghĩa: SGK/109. 4. Chuẩn bị tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền:
a. Xây dựng lực lượng cho cuộc khởi nghĩa vũ trang: _ Xây dựng lực lượng chính trị: + Vận động quần chúng tham gia Việt Minh. Cao Bằng là nơi thí điểm, đến 1942 ở các châu đều có hội Cứu quốc. UBVM tỉnh CB và UBVM lâm thời liên tỉnh Cao – Bắc – Lạng được thành lập. + 1943, Đảng đề ra bản Đề cương văn hoá Việt Nam. + 1944, Đảng Dân chủ Việt Nam và Hội Văn hoá Cứu quốc Việt Nam được thành lập, đứng trong MTVM. :
_ Xây dựng lực lượng vũ trang: + Lập những đội du kích hoạt động ở căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai. + 14/2/1941, thống nhất các đội du kích Bắc Sơn thành Trung đội Cứu quốc quân I. + 7/1941 đến tháng 2/1942, Cứu quốc quân phát động chiến tranh du kích trong 8 tháng để đối phó với các cuộc càn quét của địch, sau đó phân tán lực lượng để gây cơ sở trong quần chúng. +15/9/1941, Trung đội Cứu quốc quân II ra đời. :
_ Xây dựng căn cứ địa: + Vùng bắc Sơn – Võ Nhai được HN BCHTƯ 11/1940 xây dựng thành căn cứ địa CM. + 1941, NAQ chọn Cao Bằng xd căn cứ địa CM. :
b. Gấp rút chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền: _ Từ đầu 1943, CTTG II chuyển biến theo chiều hướng có lợi cho CMVN. _ Từ 25 – 28/2/1943, BTVTƯ Đảng họp vạch ra kế hoạch cụ thế chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang. _ Ở BK, cá đoàn thể VM, các hội Cứu quốc được xây dựng và củng cố. _ Ở Trung Kỳ, PTVM phát triển mạnh. _ Ở Nam Kỳ, tổ chức VM có cơ sở ở SG, GĐ, Tây Ninh… _ Tại các căn cứ địa CM, việc chuẩn bị KN diễn ra khẩn trương: + Ở Bắc Sơn - Võ Nhai: CQQ hoạt động mạnh, tuyên truyền vũ trang, gây dựng cơ sở chính trị. 25/2/1944, Trung đội CQQ III ra đời. :
+ Ở Cao Bằng: Những đội tự vệ vũ trang đội du kích được thành lập. + 1943, lập ra 19 ban “Xung phong Nam tiến”. + 7/5/1944, Tổng bộ VM ra chỉ thị cho các cấp “Sửa soạn khởi nghĩa”. + 10/8/1944, TƯ Đảng kêu gọi nhân dân “Sắm vũ khí đuổi thù chung”. + 22/12/1944, Đội VNTTGPQ được thành lập. Hai ngày sau, đội đánh thắng hai trận Phay Khắt và Nà Ngần. + Căn cứ địa Cao – Bắc – Lạng được củng cố và mở rộng. Công cuộc chuẩn bị được tiếp tục cho đến trước ngày tổng khởi nghĩa. III. KHỞI NGHĨA VŨ TRANG GIÀNH CHÍNH QUYỀN
1. Khởi nghĩa từng phần (Từ tháng 3 – giữa tháng 8/1945):
_ Đầu 1945, LX tiến đánh Béclin, nhiều nước châu Âu được giải phóng. _ Ở châu Á – TBD, Nhật thất bại nặng nề. _ Ở ĐD, Pháp chờ thời cơ phản công Nhật --> Đêm 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp độc chiếm ĐD, lập chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim. _ Ngày 12/3/1945, BTVTƯĐ ra chỉ thị “Nhật -Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, xác định kẻ thù chính là phát xít Nhật, phát động cao trào kháng Nhật cứu nước mạnh mẽ làm tiền đề cho cuộc tổng khởi nghĩa. :
* Cao trào kháng Nhật cứu nước: + Ở căn cứ Cao-Bắc-Lạng: Đội VNTTGPQ và CQQ giải phóng hàng loạt xã, châu, huyện, thành lập chính quyền CM. + Ở Bắc Kỳ và Bắc Trung Kỳ: Phong trào “Phá kho thóc, giải quyết nạn đói” phát triển mạnh; khởi nghĩa từng phần diễn ra ở nhiều nơi… + Ở Quảng Ngãi: Tù chính trị ở nhà lao Ba Tơ nổi dậy, thành lập chính quyền CM, tổ chức đội du kích Ba Tơ. + Hàng ngàn cán bộ, đảng viên trong các nhà tù nổi dậy phá nhà lao vượt ngục. + Ở Nam Kỳ: PT VM hoạt động mạnh nhất là ở Mỹ Tho, Hậu Giang. 2. Sự chuẩn bị cuối cùng trước ngày Tổng khởi nghĩa:
_ Từ 15-20/4/1945, Đảng triệu tập Hội nghị Quân sự CM Bắc Kỳ quyết định thống nhất và phát triển lực lượng vũ trang, phát triển chiến tranh du kích, thành lập UBQSCMBK. _ 16/4/1945? _ 15/5/1945? _ 5/1945? _ 4/6/1945? 3. Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945:
a. Nhật đầu hàng Đồng minh, lệnh Tổng khởi nghĩa được ban bố: _ Ngày 6 và 9/8/1945, Mỹ thả hai quả bom nguyên tử xuống Hirôsima và Nagaxaki. _ Ngày 9/8/1945, Hồng quân LX tấn công đạo quân Quan Đông của Nhật ở Đông Bắc TQ. _ Ngày 15/8/1945, Nhật hoàng tuyên bố đầu hàng không điều kiện --> Quân Nhật và tay sai ở ĐD hoang mang suy sụp, điều kiện khách quan thuận lợi cho Tổng khởi nghĩa đã đến. :
_ Ngày 13/8/1945 , TƯĐ và Tổng bộ VM thành lập Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc, ra “Quân lệnh số 1” chính thức phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước. _ Ngày 14-15/8, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào thông qua kế hoạch khởi nghĩa. _ Ngày 16-17/8, Đại hội Quốc dân ở Tân Trào tán thành chủ trương TKN của Đảng, thông qua 10 chính sách của VM, cử ra Ủy ban dân tộc giải phóng VN do HCM làm chủ tịch. b. Diễn biến cuộc Tổng khởi nghĩa: :
_ Từ ngày 14/8, ở một số nơi tuy chưa nhận được lệnh TKN nhưng Đảng bộ và tổ chức VM đã phát động KN. _ Chiều 16/8, một đơn vị quân giải phóng do Võ Nguyên Giáp chỉ huy từ Tân Trào tiến về giải phóng Thái Nguyên, mở đầu cho TKN trong cả nước. _ Ngày 18/8, có 4 tỉnh giành đựoc chính quyền ở tỉnh lỵ sớm nhất là Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam. _ Ở Hà Nội: +17/8, quần chúng mítinh tại Nhà Hát Lớn, sau đó tuần hành qua các đường phố. +19/8, quần chúng CM được các đội tự vệ chiến đấu hỗ trợ tiến chiếm các cơ quan chính quyền địch (…), cuộc khởi nghĩa thắng lợi ở HN. :
_ 23/8, khởi nghĩa giành thắng lợi ở Huế. _ 25/8, khởi nghĩa thắng lợi ở SG. _ Sau 25/8, KN nổ ra ở nhiều địa phương trong cả nước. _ 28/8, địa phương giành chính quyền cuối cùng là Đồng Nai Thượng và Hà Tiên. --> Từ 14 – 28/8/1945, cuộc TKN đã giành thắng lợi trong cả nước. _ 30/8, vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị, chế độ PKVN sụp đổ. IV. NƯỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HÒA ĐƯỢC THÀNH LẬP (2/9/1945)
:
_ 25/8/1945, Chủ tịch HCM cùng với TƯĐ và Ủy ban dân tộc giải phóng VN từ tân Trào về Hà Nội. _ 28/8/1945, Ủy ban Dân tộc giải phóng VN cải tổ thành Chính phủ lâm thời nước VNDCCH. _ 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình (HN), CT HCM đọc Tuyên ngôn độc lập (SGK/118), tuyên bố nước VNDCCH được thành lập. V. NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI, Ý NGHĨA LỊCH SỬ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CỦA CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
1. Nguyên nhân thắng lợi:
_ Nguyên nhân chủ quan: + Dân tộc ta có truyền thống yêu nước, đấu tranh kiên cường, bất khuất. + Do ĐCSĐD lãnh đạo, đứng đầu là CT HCM đã đề ra đường lối đúng đắn, sáng tạo. + Đảng ta đã có quá trình chuẩn bị suốt 15 năm, rút ra được những bài học kinh nghiệm qua đấu tranh, nhất là về xây dựng lực lượng, căn cứ địa CM. + Toàn Đảng, toàn dân nhất trí, đồng lòng, không sợ hy sinh; các cấp bộ Đảng và VM linh hoạt, sáng tạo, chớp thời cơ phát động quần chúng nổi dậy giành chính quyền. :
_ Nguyên nhân khách quan: Chiến thắng của HQLX và Đồng Minh trong cuộc chiến tranh chống phát xít đã cổ vũ và tạo thời cơ để nhân dân ta TKN. 2. Ý nghĩa lịch sử:
_ Đối với dân tộc: + CMT8 mở ra một bước ngoặt lớn trong lịch sử dân tộc. Nó đã phá tan xiềng xích nô lệ của TD Pháp hơn 80 năm và ách thống trị của PX Nhật gần 5 năm, lật nhào ngai vàng PK ngót chục thế kỷ ở nước ta, lập nên nước VNDCCH – nhà nước do nhân dân lao động làm chủ. + Đánh dấu bước phát triển nhảy vọt của CMVN, mở đầu kỷ nguyên mới của dân tộc: kỷ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động nắm chính quyền, làm chủ đất nước, giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng XH. :
_ Đối với TG: + Góp phần vào chiến thắng chống CNPX trong CTTG II, làm suy yếu hệ thống thuộc địa của CNĐQ. + Cổ vũ mạnh mẽ các dân tộc thuộc địa đấu tranh tự giải phóng, ảnh hưởng trực tiếp và rất to lớn đến hai dân tộc Miên và Lào. 3. Bài học kinh nghiệm: :
_ Đảng phải có đường lối đúng đắn, trên cơ sở vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn CM Việt Nam; Nắm bắt tình hình thế giới và trong nước để đề ra chủ trương, biện pháp CM phù hợp. _ Đảng tập hợp, tổ chức các lực lượng yêu nước rộng rãi trong mặt trận dân tộc thống nhất, trên cơ sở khối liên minh công nông; Phân hóa và cô lập kẻ thù, tiến lên đánh bại chúng. _ Phải biết kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, tiến hành khởi nghĩa từng phần, chớp thời cơ phát động tổng khởi nghĩa trong cả nước. CỦNG CỐ
CHỌN CÂU ĐÚNG NHẤT: HUỲNH THANH TÂM - THPT THỦ KHOA NGHĨA - CHÂU ĐỐC
TẠI HN LẦN THỨ 8 BCHTƯ ĐCSĐD ĐÃ XÁC ĐỊNH NHIỆM VỤ BỨC THIẾT HÀNG ĐẦU CỦA CÁCH MẠNG VIỆT NAM LÀ GÌ?
GIẢI PHÓNG DÂN TỘC
CÁCH MẠNG RUỘNG ĐẤT
PHÁT ĐỘNG TỔNG KHỞI NGHĨA
CHUẨN BỊ LỰC LƯỢNG KHỞI NGHĨA
GIẢI Ô CHỮ: HUỲNH THANH TÂM - THPT THỦ KHOA NGHĨA - CHÂU ĐỐC
CĂN CỨ ĐỊA CÁCH MẠNG ĐẦU TIÊN CỦA NƯỚC TA
ĐẾN 1942, NÓ (NẰM TRONG MẶT TRẬN VIỆT MINH) CÓ TRONG KHẮP CÁC CHÂU Ở CAO BẰNG
?
MỘT TRONG HAI TRẬN THẮNG ĐẦU TIÊN CỦA ĐỘI VNTTGPQ
?
NƠI HỌP HỘI NGHỊ LẦN 8 BCHTƯ ĐẢNG (5/1941)
?
KHẨU HIỆU NÀY TIẾP TỤC ĐƯỢC TẠM GÁC LẠI TẠI HỘI NGHỊ LẦN 8 BCHTƯ ĐẢNG (5/1941)
?