Bài 15. Tính từ và cụm tính từ

Các thầy cô cùng các em
về dự hội giảng
Các thầy cô cùng các em
về dự hội giảng
GV: Vũ Thị Hương - Trường THCS Văn Hội - Ninh Giang - Hải Dương
Ngày 10 tháng 12 năm 2008
kiểm tra bài cũ
Cho câu văn sau: Em Na đang cắt cỏ ven sông. Em hãy tìm động từ và cụm động từ sau đó điền vào mô hình của cụm động từ.
đang
cắt
cỏ ven sông
Tiết 63: Tiếng việt
Tính từ và cụm tính từ
I - Đặc điểm của tính từ
1. Tìm các tính từ trong các câu sau:
a. ếch cứ tưởng bầu trời trên đầu chỉ bé bằng chiếc vung mà nó thì oai như một vị chúa tể (ếch ngồi đáy giếng)
b. Nắng nhạt ngả màu vàng hoe. Trong vườn lắc lư những chùm quả xoan chín vàng lịm [...]. Từng chiếc lá mít vàng ối. Tàu đu đủ, chiếc lá sắn héo mở ra năm cánh vàng tươi.
(Tô Hoài)
Chỉ màu sắc: Xanh, đỏ, trắng, đen, tím, vàng, lục, nâu...
Chỉ mùi vị: Ngọt, chua, cay, mặn, chát, bùi, thơm, đắng...
Chỉ hình dáng: Cao, to, thấp, liêu xiêu, lừ đừ, thoăn thoắt ...
2. Tìm các tính từ mà em biết:
3. So sánh tính từ với động từ
- Khả năng làm vị ngữ hạn chế hơn so với động từ (đi kèm với một số từ ngữ khác)
Nhận xét:

- Khả năng kết hợp với hãy, đừng, chớ bị hạn chế hơn so với động từ
- Tính từ là những từ chỉ đặc điểm, tính chất của hành động, trạng thái.
- Tính từ kết hợp với đã, sẽ, đang, cũng, vẫn, còn để tạo thành một cụm tính từ (một số trường hợp phải đi kèm với từ ngữ khác)
- Khả năng làm chủ ngữ (như động từ)
Ghi nhớ:
. Tính từ là những từ chỉ đặc điểm, tính chất của hành động, trạng thái.
. Tính từ kết hợp với đã, sẽ, đang, cũng, vẫn, ...để tạo thành một cụm tính từ. Khả năng kết hợp với hãy, đừng, chớ của tính từ rất hạn chế
. Tính từ có khả năng làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu. Tuy vậy khả năng làm vị ngữ của tính từ hạn chế hơn động từ.
II - các loại tính từ
Các tính từ đã tìm được ở phần I
a. bé, oai
b. nhạt, vàng hoe, vàng lịm, vàng ối, vàng tươi.
bé, oai
Ghi nhớ:
. Có hai loại tính từ đáng chú ý là:
Tính từ chỉ đặc điểm tương đối (có thể kết hợp được với các từ chỉ mức độ);
Tính từ chỉ đặc điểm tuyệt đối (không thể kết hợp được với các từ chỉ mức độ).

III - cụm tính từ
Ví dụ:
- Cuối buổi chiều, Huế thường trở về trong một vẻ yên tĩnh lạ lùng đến nỗi tôi cảm thấy hình như có một cái gì đang lắng xuống thêm một chút nữa trong thành phố vốn đã rất yên tĩnh này.
(Theo Hoàng Phủ Ngọc Tường)
- [...] Trời bây giờ trong vắt, thăm thẳm và cao, mặt trăng nhỏ lại, sáng vằng vặc ở trên không
(Theo Thạch Lam)
vốn đã rất yên tĩnh
nhỏ lại, sáng vằng vặc ở trên không
Ghi nhớ:
. Mô hình cụm tính từ
. Trong cụm tính từ:
Các phụ ngữ phần trước biểu thị mối quan hệ thời gian, sự tiếp diễn tương tự, mức độ của đặc điểm tính chất; sự khẳng định hay phủ định;...
Các phụ ngữ ở phần sau có thể biểu thị vị trí, sự so sánh, mức độ phạm vi hay nguyên nhân của đặc điểm, tính chất...
IV - Luyện tập
Bài 1. Dưới đây là năm câu của năm ông thầy bói nhận xét về con voi (Truyện Thầy bói xen voi). Tìm cụm tính từ trong các câu ấy.
a. Nó sun sun như con đỉa
b. Nó chần chẫn như cái đòn càn
c. Nó bè bè như cái quạt thóc
d. Nó sững sững như cái cột đình
đ. Nó tun tủn như cái chổi sể cùn
Bài 2. Việc dùng các tính từ và các phụ ngữ so sánh trong những câu trên có tác dụng phê bình và gây cười như thế nào?
- Các tính từ đều là các từ láy tượng hình gợi hình ảnh
- Hình ảnh so sánh mà các từ láy gợi ra đều là những sự vật tầm thường không giúp cho việc nhận thức một sự vật lớn lao và mới mẻ như con voi
- Từ đó thấy đặc điểm chung của năm ông thầy bói là nhận thức hạn hẹp chủ quan.
a. Nó sun sun như con đỉa
b. Nó chần chẫn như cái đòn càn
c. Nó bè bè như cái quạt thóc
d. Nó sững sững như cái cột đình
đ. Nó tun tủn như cái chổi sể cùn
Bài 3. Hãy so sánh cách dùng động từ và tính từ trong năm câu văn tả biển (trong truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng) và cho biết những khác biệt đó nói nên điều gì?
Biển gợn sóng êm ả
Biển xanh nổi sóng
Biển xanh nổi sóng dữ dội
Biển nổi sóng mù mịt
Một cơn giông tố kinh khủng kéo đến, biển nổi sóng ầm ầm
Các động từ, tính từ được sử dụng theo chiều hướng tăng cấp mạnh dần lên, dữ dội hơn... để biểu hiện cho sự thay đổi của Cá Vàng trước những đòi hỏi ngày một quá quắt của mụ vợ ông lão.
IV - Hướng dẫn về nhà
. Nắm chắc các đặc điểm về tính từ
. Các loại tính từ
. Cụm tính từ
- Làm tiếp bài tập số 4 (SGK trang 156)
Các thầy cô cùng các em
về dự hội giảng
Các thầy cô cùng các em
về dự hội giảng