Bài 15. Tiêu hoá ở động vật

BÀI 15: TIÊU HÓA Ở ĐỘNG VẬT
Động vật là sinh vật dị dưỡng chỉ tồn tại và phát triển nhờ lấy các chất dinh dưỡng từ môi trường ngoài.
Do có cấu trúc phức tạp nên các chất này phải trải qua QUÁ TRÌNH TIÊU HÓA để biến đổi thành các chất đơn giản mà cơ thể hấp thụ được.
VẬY TIÊU HÓA LÀ GÌ?
1/ TIÊU HÓA LÀ GÌ?
Tiêu hóa là quá trình biến đổi các chất dinh dưỡng có trong thức ăn thành những chất đơn giản mà cơ thể hấp thụ được.
Ở động vật đơn bào, thức ăn được tiêu hóa trong không bào tiêu hóa.
Ở các nhóm động vật khác, thức ăn được tiêu hóa ở bên ngoài tế bào, trong túi tiêu hóa hoặc trong ống tiêu hóa
2/ TIÊU HÓA Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ CƠ QUAN TIÊU HÓA
Động vật chưa có cơ quan tiêu hóa là động vật đơn bào (trùng roi, trùng giày, trùng amip,…). Tiêu hóa thức ăn ở động vật đơn bào là tiêu hóa nội bào (tiêu hóa bên trong tế bào).
1/Mạng tế bào lõm dần vào, hình thành không bào tiêu hóa chứa thức ăn bên trong.
2/ Lizôxôm gắn vào không bào tiêu hóa. Các enzim của lizôxôm vào không bào tiêu hóa và thủy phân các chất dinh dưỡng phức tạp thành các chất dinh dưỡng đơn giản
3/ Các chất dinh dưỡng đơn giản được hấp thụ từ không bào tiêu hóa vào tế bào chất. Riêng phần thức ăn không được tiêu hóa trong không bào được thải ra khỏi thế bào theo kiểu xuất bào.
Mời các bạn làm bài tập SGK/62
3/ TIÊU HÓA Ở ĐỘNG VẬT CÓ TÚI TIÊU HÓA
Các loài ruột khoang (thủy tức, sứa,…) và giun dẹp (sán dây, sán lá gan,…) có túi tiêu hóa.
Túi tiêu hóa có hình túi và được tạo thành từ nhiều tế bào.
Túi có một lỗ thông duy nhất ra bên ngoài, vừa làm chức năng của miệng vừa làm chức năng của hậu môn.
Trên thành túi có nhiều tế bào tuyến. Các tế bào này tiết enzim tiêu hóa vào lòng túi tiêu hóa.
Ở túi tiêu hóa, thức ăn được tiêu hóa ngoại bào (tiêu hóa trong lòng túi tiêu hóa) và tiêu hóa nội bào (tiêu hóa bên trong các tế bào trện thành túi tiêu hóa)
Quá trình tiêu hóa: Thức ăn đi qua lỗ thông ==> Túi tiêu hóa, tế bào trên thành túi tiêu hóa tiết enzim vào túi tiêu hóa để thực hiện tiêu hóa hóa học biến chất dinh dưỡng phức tạp trong thức ăn thành chất dinh dưỡng đơn giản hơn có kích thước nhỏ để chuyển vào các tế bào trên thành túi tiêu hóa và tiếp tục tiêu hóa nội bào ==> Chất dinh dưỡng đơn giản được tế bào sử dụng. Các chất thải qua lỗ thông ra ngoài môi trường.
Tại sao trong túi tiêu hóa, thức ăn sau khi được tiêu hóa ngoại bào lại tiếp tục được tiêu hóa nội bào? (SGK/63)
Do tiêu hóa ngoại bào chỉ tiêu hóa sơ bộ, kích thước thức ăn chưa đủ nhỏ để tế bào sử dụng được nên phần còn lại tiếp tục được tiêu hóa nội bào hấp thụ.
4/ TIÊU HÓA Ở ĐỘNG VẬT CÓ ỐNG TIÊU HÓA
Động vật có xương sống (con người, chim,...) và nhiều loại động vật không xương sống (côn trùng, giun đất,...)
Cấu tạo của ống tiêu hóa là một ống dài từ nhiều bộ phận mỗi bộ phận có chức năng riêng.
Quá trình tiêu hóa thức ăn:
+ Thức ăn đi theo một chiều trong ống tiêu hóa.
+ Trong ống tiêu hóa thức ăn được tiêu hóa ngoại bào (tiêu hóa cơ học và hóa học) ==> Những chất dinh dưỡng đơn giản được hấp thu vào máu, đến các tế bào. Chất không được tế bào hấp thụ theo phân thải ra ngoài qua hậu môn.
=> Hiệu quả tiêu hóa rất cao.
Câu 3 trang 11 Đề cương
QUÁ TRÌNH TIÊU HÓA THỨC ĂN TRONG CÁC BỘ PHẬN CỦA ỐNG TIÊU HÓA Ở NGƯỜI
Ống tiêu hóa của giun đất, châu chấu, chim có bộ phận nào khác với ống tiêu hóa của người? Các bộ phận đó có chức năng gì? (SGK/65)
+ Diều: dự trữ thức ăn sau khi nuốt.
+ Mề: chứa các hòn đá được nuốt vào, có khả năng nghiền thức ăn thay thế cho bộ răng chúng không có (ở loài chim).
+ Dạ dày cơ: nghiền thức ăn ở dạng hạt (loài chim)
Câu hỏi và bài tập
1/ Cho biết sự khác nhau giữa tiêu hóa nội bào và tiêu hóa ngoại bào?
Tiêu hóa ngoại bào: Thức ăn được tiêu hóa hóa học trong túi tiêu hóa hay cả về cơ học và hóa học trong ống tiêu hóa.
Tiêu hóa nội bào: tiêu hóa ở bên trong tế bào hay thức ăn được tiêu hóa hóa học trong không bào tiêu hóa nhờ các enzim do lizôxôm cung cấp
2/ Ống tiêu hóa phân hóa thành những bộ phận khác nhau có tác dụng gì?
Sự chuyên hóa về chức năng của các bộ phận trong ống tiêu hóa giúp quá trình tiêu hóa đạt hiệu quả cao nhất.
Ví dụ: ở miệng có răng, cơ nhai tham gia vào quá trình tiêu hóa cơ học giúp nghiền nhỏ thức ăn, làm tăng diện tích tác dụng của enzim lên thức ăn
3/ Tại sao nói tiêu hóa thức ăn trong ống tiêu hóa là tiêu hóa ngoại bào?
Vì thức ăn được tiêu hóa bên ngoài tế bào, thức ăn được tiêu hóa cơ học và hóa học trong lòng ống tiêu hóa.
4/ Cho biết những ưu điểm của tiêu hóa thức ăn trong ống tiêu hóa so với trong túi tiêu hóa.
- Trong ống tiêu hóa, dịch tiêu hóa không bị hòa loãng với nước => dễ tiêu hóa.
- Nhờ thức ăn đi theo một chiều nên ống tiêu hóa hình thành các bộ phận chuyên hóa, thức hiện các chức năng khác nhau như tiêu hóa cơ học, tiêu hóa hóa học và hấp thụ thức ăn. Trong khi đó túi tiêu hóa lại không có sự chuyên hóa như vậy.