Bài 15. Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần

II. SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA
1. Đời sống văn hóa
Kể tên một vài tín ngưỡng trong nhân dân?
- Tín ngưỡng cổ truyền phổ biến trong nhân dân.
Thờ cúng tổ tiên
ĐỀN THỜ CÁC VUA TRẦN (NAM ĐỊNH)
Đạo phật thời Trần so với thời Lý như thế nào?
Nêu những dẫn chứng chứng tỏ đạo Phật phát triển?
Để ghi nhớ công ơn của vị vua Phật Việt Nam, Uỷ ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh đã quyết định cho Tỉnh hội Phật giáo Quảng Ninh dựng tượng đồng Phật hoàng Trần Nhân Tông. Theo thiết kế, thân tượng cao 9,9 mét, nặng 100 tấn với kinh phí gần 80 tỉ đồng. Ngày 16/12/2009 (1/11 âm lịch) khởi công công trình này nhân Đại lễ kỷ niệm lần thứ 701 năm Đức vua - Phật hoàng Trần Nhân Tông nhập Niết bàn (3/11/1308). Tượng được dựng tại khu vực tượng đá An Kỳ Sinh lên chùa Đồng, khu di tích Yên Tử.














Phối cảnh tổng thể khu vực đặt tượng đồng Phật hoàng Trần Nhân Tông
So với đạo phật nho giáo phát triển như thế nào?
Kể tên những nhà nho được triều đình trọng dụng?
1. Đời sống văn hóa
Hãy nêu các loại hình sinh hoạt văn hóa dưới thời Trần?
- Sinh hoạt văn hóa: ca hát, nhảy múa, đua thuyền…. vẫn duy trì, phát triển.
- Đạo Phật vẫn phát triển.
- Tín ngưỡng cổ truyền phổ biến trong nhân dân.
- Nho giáo ngày càng phát triển, địa vị ngày càng cao.
CA HÁT
MÚA RỐI
ĐUA THUYỀN
NHẢY MÚA
1. Đời sống văn hóa
Nêu những dẫn chứng tập quán sống giản dị của nhân dân ta?
- Sinh hoạt văn hóa: ca hát, nhảy múa, đua thuyền …vẫn duy trì và phát triển.
Em có nhận xét gì về các hoạt động sinh hoạt văn hóa dưới thời Trần?
- Đạo Phật vẫn phát triển
- Nho giáo ngày càng phát triển, địa vị ngày càng cao.
- Tín ngưỡng cổ truyền được duy trì và phát triển.
2. Văn học
Thời Trần có những nền văn học nào?
- Gồm văn học chữ Hán và chữ Nôm.



2. Văn học
- Gồm văn học chữ Hán và chữ Nôm.
- Chứa đựng nhiều nội dung phong phú và làm rạng rỡ nền văn hóa Đại Việt
Kể tên một số tác giả, tác phẩm mà em biết?
Văn học thời Trần chứa đựng những nội dung gì?
- Tác phẩm tiêu biểu: Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn, Phú sông Bạch Đằng của Trương Hán Siêu...

…Nay ta bảo thật các ngươi: nên lấy việc đặt mồi lửa dưới đống củi là nguy cơ; nên lấy điều kiềng canh nóng mà thổi rau nguội làm sợ. Phải huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên, khiến cho ai nấy đều giỏi như Bàng Mông, mọi người đều tài như Hậu Nghệ, có thể bêu đầu Hốt Tất Liệt dưới cửa khuyết, làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhai . Như vậy chẳng những thái ấp của ta mãi mãi vững bền mà bổng lộc các ngươi cũng suốt đời tận hưởng; chẳng những gia thuộc ta được ấm êm giường nệm, mà vợ con các ngươi cũng trăm tuổi sum vầy; chẳng những tông miếu ta được hương khói nghìn thu mà tổ tiên các ngươi cũng được bốn mùa thờ cúng; chẳng những thân ta kiếp này thỏa chí, mà đến các ngươi, trăm đời sau còn để tiếng thơm; chẳng những thụy hiệu ta không hề mai một, mà tên họ các ngươi cũng sử sách lưu truyền. Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi không muốn vui chơi, phỏng có được không?
(Trích Hịch tướng sĩ - Trần Quốc Tuấn)
* Hịch là thể văn nghị luận thời xưa thường được vua chúa, tướng lĩnh dùng để cổ động, thuyết phục hoặc kêu gọi đấu tranh chống thù trong giặc ngoài  Phản ánh tinh thần yêu nước nồng nàn của dân tộc, ý chí quyết chiến quyết thắng kẻ thù xâm lược






…Đến chơi sông chừ ủ mặt,
Nhớ người xưa chừ lệ chan.
Rồi vừa đi vừa ca rằng:
“Sông Đằng một dải dài ghê,
Sóng hồng cuồn cuộn tuôn về bể Đông.
Những phường bất nghĩa tiêu vong,

Khách cũng nối tiếp mà ca rằng:
“Anh minh hai vị thánh quân,
Sông đây rửa sạch mấy lần giáp binh.
Giặc tan muôn thuở thanh bình,
Bởi đâu đất hiểm cốt mình đức cao.”
(Trích Phú sông Bạch Đằng – Trương Hán Siêu)
Trương Hán Siêu, tác giả bài Phú sông Bạch Đằng nổi tiếng là một nhân vật lớn đời Trần. Bạch Đằng Giang phú là áng văn tràn đầy lòng yêu nước, tráng chí chất ngất, cùng tinh thần tự hào dân tộc và hàm chứa một triết lý lịch sử sâu sắc khi nhìn nhận nguyên nhân thành công của dân tộc trong sự nghiệp đánh giặc giữ nước.

3. Giáo dục và khoa học kĩ thuật
HOẠT ĐỘNG NHÓM: 5p
Nhóm 1, 2: Giáo dục thời Trần phát triển như thế nào? Dẫn chứng.
Nhóm 3, 4: Tìm những thành tựu nổi bật của
khoa học – kĩ thuật thời Trần.
Nhóm 5, 6: Em hãy nhận xét về giáo dục khoa học – kĩ thuật thời Trần.
3. Giáo dục và khoa học kĩ thuật
* Giáo dục: Quốc tử giám được mở rộng, các lộ, phủ đều có trường học, các kì thi tổ chức ngày càng nhiều.
QUỐC TỬ GIÁM
- “…Năm 1246, nhà Trần định lệ thi thái học sinh (tiến sĩ) 7 năm một lần thi.
- Năm 1247, quy định chọn Tam khôi (Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa) trong kì thi Đình.
- “ Phép thi thời Trần 7 năm một khoa, đặt ra tam khôi, điều lệ mỗi ngày một nghiêm ngặt, ân điển mỗi ngày một long trọng, công danh do đó mà ra, nhân tài đầy rẫy, so với thời Lý thì thịnh hơn nhiều”.

(Khoa mục chí- trong Lịch triều Hiến chương loại chí)
3. Giáo dục và khoa học kĩ thuật
* Giáo dục: Quốc tử giám được mở rộng, các lộ, phủ đều có trường học, các kì thi tổ chức ngày càng nhiều.
* Khoa học - kĩ thuật:
- Sử học: năm 1272, tác phẩm Đại Việt sử kí của Lê Văn Hưu ra đời.
- Y học: có thầy thuốc Tuệ Tĩnh.
Tuệ Tĩnh - ông tổ của ngành thuốc Nam
Tuệ Tĩnh là danh y Việt Nam đã mở đường cho sự nghiên cứu thuốc nam, xây dựng nền móng cho Y học dân tộc của nước nhà. Ông đã tổng hợp và để lại những bài thuốc kinh nghiệm quý báu cho khá nhiều bệnh tật.
  Ðó là một tài liệu có giá trị lớn cho sự thừa kế và phát huy vốn cũ y dược của nhân dân ta, thật là một cống hiến rất lớn của ông.
3. Giáo dục và khoa học kĩ thuật
* Giáo dục:
* Khoa học - kĩ thuật:
- Sử học: năm 1272, tác phẩm Đại Việt sử kí của Lê Văn Hưu ra đời.
- Y học: có thầy thuốc Tuệ Tĩnh.
- Về khoa học: Hồ Nguyên Trừng và các thợ thủ công chế tạo được súng thần cơ , đóng các loại thuyền lớn...
Súng thần cơ
4. Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc
Cặp đôi chia sẻ: 3 phút
Câu hỏi: Quan sát hình 37, 38 kết hợp kiến thức trong sách giáo khoa, cho biết đặc điểm kiến trúc và điêu khắc thời Trần. Giới thiệu những nét độc đáo của nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc đó.
- Kiến trúc: Nhiều công trình có giá trị ra đời: tháp Phổ Minh, thành Tây Đô….




Hoàng thành Thăng Long




HÌNH ĐẦU RỒNG MEN LỤC
( thế kỉ XIV-XV)
- Kiến trúc: Nhiều công trình có giá trị ra đời: tháp Phổ Minh, thành Tây Đô….
- Điêu khắc: Đạt trình độ kĩ thuật cao, tinh tế.




Hoàng thành Thăng Long




HÌNH ĐẦU RỒNG MEN LỤC
( thế kỉ XIV-XV)
Qua các công trình kiến trúc thời Trần hãy cho biết công trình nào được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới ?
Hoàng thành Thăng Long 01- 08 – 2010
2. Thành Tây Đô (Thành nhà Hồ) 27- 06 - 2011
Di sản văn hóa, di tích lịch sử, có ý nghĩa như thế nào cho mỗi dân tộc, quốc gia ?
+ Giúp ta hiểu rõ cội nguồn của dân tộc.
+ Phản ánh giá trị đặc sắc riêng của dân tộc Việt Nam.
+ Giá trị kinh tế-văn hoá: du lịch sinh thái đã trở thành ngành kinh tế có thu nhập cao, được gọi là ngành kinh tế công nghiệp không khói, đồng thời qua du lịch thiết lập mối quan hệ quốc tế trong thời đại hội nhập cùng phát triển.
Ông cha ta đã để lại rất nhiều di sản có giá trị vậy chúng ta cần phải làm gì với những di sản đó?
Bảo vệ tài sản quý của dân tộc
- Góp phần phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc
Đóng góp vào kho tàng di sản văn hoá thế giới.
Góp phần bảo vệ môi trường tự nhiên, môi trường sống của con người hiện nay.
1. Em có nhận xét gì về tình hình giáo dục
thời Trần?
2. Hãy nối cột A với cột B sao cho phù hợp
A
B
Hịch tướng sĩ
Phò giá về kinh
Phú sông Bạch Đằng
Đại Việt sử kí
Súng thần cơ
Lê Văn Hưu
Hồ Nguyên Trừng
Trương Hán Siêu
Trần Quang Khải
Trần Quốc Tuấn
3. Nhận xét về sự phát triển của nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc thời Trần?
4. Tại sao văn học, khoa học, giáo dục thời Trần phát triển?
Về nhà học bài, làm bài tập sách giáo khoa.
Chuẩn bị bài 16 “Sự suy sụp của nhà Trần cuối thế kỉ XIV”.
+ Tình hình kinh tế , xã hội
+ Sự bùng nổ các cuộc khởi nghĩa.