Bài 13. Nước Đại Việt ở thế kỉ XIII

TIẾT 22 - BÀI 13:
NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỶ XIII
I - NHÀ TRẦN THÀNH LẬP
1. Nhà Lý sụp đổ
Em hãy cho biết một vài nét chính về cuộc đời của Lý Huệ Tông và Lý Chiêu Hoàng?
Tượng thờ vua Lý Huệ Tông và Lý Chiêu Hoàng
Quả núi Tiên Sơn có nhớ công
Mà em đem nước để theo chồng
Ấy ai khôn khéo tài dan díu
Những chuyện hoa tình có biết không?
Một gốc mận già thôi cũng phải
Hai trăm năm lẻ thế là xong
Hỏi thăm sư cụ chùa Chân Giáo
Khách khứa nhà ai áo mũ đông
- Tản Đà-
Nguyên nhân nào dẫn đến sự sụp đổ của nhà Lý?
Vua quan chỉ biết ăn chơi sa đọa.
Lụt lội, hạn hán, mất mùa xảy ra liên miên.
Các thế lực phong kiến nổi lên đánh lẫn nhau.
“Bấy giờ nhà vua vẫn cứ tiến hành mọi việc thổ mộc không ngừng, nghe nói ngoài kinh thành có giặc cướp, cung giả vờ làm ngơ để bưng bít đi, chỉ ham thích của cải. Các bầy tôi đều bắt chước, tranh nhau bán quan buộn ngục, ngoài ra không nghĩ đến việc gì”.

(Khâm định Việt sử thông giám cương mục)
Nguyên nhân:
Chính trị: vua quan ăn chơi sa đọa, không chăm lo đời sống nhân dân.
Kinh tế: suy sup, mất mùa đói kém liên miên.
Xã hội: rối loạn, nhân dân nổi dậy ở nhiều nơi.
b. Hậu quả:
Nhà Lý dựa vào họ Trần để giữ quyền lực.
Đầu năm 1226, họ Trần buộc Lý Chiêu Hoàng phải nhường ngôi cho Trần Cảnh
2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền
Lãnh thổ Đại Việt thời Trần
Bộ máy quan lại thời Trần được tổ chức thành mấy cấp?
Bộ máy quan lại thời Trần được tổ chức thành 3 cấp:
Triều đình
Các cấp hành chính trung gian
Cấp hành chính cơ sở
Bộ máy hành chính ở triều đình thời Trần có gì khác so với thời Lý?
Nhà Trần thực hiện chế độ Thái thượng hoàng.
Đặt thêm các cơ quan và chức quan chuyên trách như: Quốc sử viện, Thái y viện, Hà đê sứ,….
TRÒ CHƠI AI NHANH HƠN NÀO?
Luật chơi:
Hai đội nam và nữ cùng tham gia trò chơi.
Trong vòng 5 phút đội nào hoàn thành được sơ đồ trước sẽ chiến thắng.
So sánh bộ máy hành chính thời Lý và Trần?
Nhận xét: Bộ máy nhà Trần hoàn chỉnh, chặt chẽ hơn nhà Lý; nhà Trần quan tâm tới nhiều mặt của đất nước, năng lực quản lý của nhà Trần được nâng cao  chứng tỏ chế độ phong kiến tập quyền nhà Trần được củng cố hơn nhà Lý.
Bộ máy nhà nước được phân thành 3 cấp:
Triều đình trung ương
Các cấp hành chính trung gian
Cấp hành chính cơ sở
Đặt các cơ quan chuyên trách như: Quốc sử viện, Thái y viện, Tôn nhân phủ…
Thực hiện chế độ Thái thượng hoàng
Cả nước được chia thành lộ, phủ, châu huyện, xã
2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền
3. Pháp luật thời Trần
Để củng cố hoàn thiện bộ máy chính quyền, nhà Trần đã làm gì?
Ban hành bộ “Quốc triều hình luật”
Đặt ra cơ quan chuyên trách việc xử án là Thẩm hình viện.
Quốc triều hình luật có gì khác với bộ luật Hình thư của nhà Lý?
Xác định lại những điều ban dưới thời Lý và có bổ sung:
+ Xác nhận và vệ quyền tư hữu tài sản
+ Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất
Củng cố
Câu 1: Nhà Trần thành lập vào thời gian nào? Ai là vị vua đầu tiên của nhà Trần?
A. Năm 1224, Trần Cảnh.
B. Năm 1225, Trần Thủ Độ.
C. Năm 1226, Trần Cảnh.
D. Năm 1227, Trần Thủ Độ.
Câu 2: Tổ chức bộ máy nhà nước thời Trần gồm những cấp nào?
A. Trung ương, địa phương, cơ sở.
B. Trung ương, vùng miền, cơ sở.
C. Triều đình, trung ương, địa phương.
D. Triều đình, trung gian, cơ sở.
Câu 3: Nhà Trần ban hành bộ luật nào?
A. “Hình luật”.
B. “Hình thư”.
C. “Quốc triều hình thư”.
D. “Quốc triều hình luật”.