Bài 13. Lực ma sát

1. Lực ma sát nghỉ.
a. Sự xuất hiện của lực ma sát nghỉ
Thí nghiệm:
- Dụng cụ:
- Tiến hành:

?. Quan s¸t vµ cho biÕt ban ®Çu vËt A ë tr¹ng th¸i nh­ thÕ nµo? T¸c dông vµo vËt cã mÊy lùc? So s¸nh c¸c lùc ®ã?
?. Cã hiÖn t­îng g× x¶y ra nÕu dïng mét lùc cã ®é lín kh¸c kh«ng kÐo vËt A trªn mÆt bµn?
?. H·y nhËn xÐt kÕt qu¶ thÝ nghiÖm?
* Nhận xét:
- Vật không chuyển động.
- Có một lực cân bằng với lực kéo
gọi là lực ma sát nghỉ.
?. Lùc ma s¸t nghØ xuÊt hiÖn khi nµo?
* Điều kiện xuất hiện lực ma sát nghỉ:
Lực ma sát nghỉ chỉ xuất hiện khi có ngoại lực tác dụng lên vật. Ngoại lực này có xu hướng làm cho vật chuyển động nhưng chưa đủ để thắng lực ma sát.

?.4. BiÓu diÔn lùc ma s¸t nghØ t¸c dông vµo vËt (ph­¬ng, chiÒu) ?
b. Phương chiều của lực ma sát nghỉ.
+ Có giá nằm trong mặt tiếp xúc giữa hai vật.
+ Có chiều ngược với chiều của ngoại lực tác dụng.
c. Độ lớn của lực ma sát nghỉ.




* Nhận xét:
+ Độ lớn của lực ma sát nghỉ luôn bằng độ lớn thành phần ngoại lực song song với mặt tiếp xúc.
?. T¨ng tõ tõ Fk , khi ®ã Fmsn cã thay ®æi kh«ng. NÕu cã th× thay ®æi nh­ thÕ nµo?
?. TiÕp tôc t¨ng Fk , Fmsn cã t¨ng m·i kh«ng?
c. Độ lớn của lực ma sát nghỉ.
* Nhận xét:
+ Độ lớn của lực ma sát nghỉ luôn bằng độ lớn thành phần ngoại lực song song với mặt tiếp xúc.
+ Fmsn ? FM (FM là lực ma sát nghỉ cực đại)
+ FM ~ N
FM = ànN
* Kết luận:
+ Fmsn = Fx
+ Fmsn ? àn N
B
?. T¸c dông vµo vËt A gåm nh÷ng lùc nµo?
?. TiÕp tôc kÐo tÊm v¸n B, hiÖn t­îng g× x¶y ra ?
?. Khi A tr­ît trªn B, cã lùc ma s¸t t¸c dông vµo A kh«ng?
B
2. Lực ma sát trượt.
Sự xuất hiện của lực ma sát trượt.








Lực ma sát trượt xuất hiện ở mặt tiếp xúc khi hai vật trượt trên bề mặt của nhau.
B
2. Lực ma sát trượt.
Sự xuất hiện của lực ma sát trượt.
b. Phương, chiều của lực ma sát trượt tác dụng lên một vật.






+ Phương: Cùng phương với vận tốc tương đối của vật ấy so với vật kia.
+ Chiều: Ngược chiều với vận tốc tương đối của vật ấy so với vật kia
B
2. Lực ma sát trượt.
Sự xuất hiện của lực ma sát trượt.
b. Phương, chiều của lực ma sát trượt tác dụng lên một vật.
c. Độ lớn của lớn của lực ma sát trượt.



?t : Hệ số ma sát trượt.
?. So s¸nh lùc ma s¸t nghØ cùc ®¹i vµ lùc ma s¸t tr­ît?
Chú ý:


Phụ thuộc vào tính chất bề mặt tiếp xúc nhưng không phụ thuộc diện tích mặt tiếp xúc


A
?. T¹i sao viªn bi l¹i l¨n chËm dÇn?
3. Lực ma sát lăn.
?.1 Lùc ma s¸t l¨n xuÊt hiÖn khi nµo? ë ®©u ?
?.2 Ph­¬ng vµ chiÒu cña lùc ma s¸t l¨n ?
?.3 §é lín cña lùc ma s¸t l¨n phô thuéc vµo c¸c yÕu tè nµo ?

4. Vai trò của lực ma sát trong đời sống.

Lực ma sát
1. Lực ma sát nghỉ.
Sự xuất hiện của lực ma sát nghỉ
Thí nghiệm:
- Dụng cụ:
- Tiến hành:
Điều kiện xuất hiện lực ma sát nghỉ:
Lực ma sát nghỉ chỉ xuất hiện khi có ngoại lực tác dụng lên vật. Ngoại lực này có xu hướng làm cho vật chuyển động nhưng chưa đủ để thắng lực ma sát.
b. Phương, chiều của
Giá của luôn nằm trong mặt tiếp xúc giữa hai vật
ngược chiều với ngoại lực

c. §é lín cña lùc ma s¸t nghØ.
NhËn xÐt:
+ §é lín cña
+
+ ¸p lùc hoÆc ph¶n lùc ph¸p tuyÕn
HÖ sè ma s¸t nghØ: Phô thuéc tõng cÆp
vËt liÖu tiÕp xóc
BiÓu thøc:


1. Quan sát cho biết ban đầu vật A ở trạng tháI như thế nào? Tác dụng vào vật có mấy lực? So sánh các lực đó?
2. Có hiện tượng gì xảy ra nếu dùng một lực có độ lớn khác 0 kéo vật A trên mặt bàn?
3. Vật có chuyển động không?
4. Tại sao vật không chuyển động?
5. Lực ma sát nghỉ xuất hiện khi nào?
6. Phân tích các lực tác dụng vào vật?
7. Qua thí nghiệm hãy rút ra nhận xét về phương, chiều của lực ma sát nghỉ?
8. Vậy độ lớn của lực ma sát nghỉ có đặc điểm gì?
Nếu ngoại lực tác dụng theo phương ngang thì lực ma sát nghỉ có cân bằng với ngoại lực tác dụng không?
Nếu ngoại lực không song song với mặt tiếp xúc thì lực ma sát nghỉ có cân bằng với ngoại lực tác dụng không?
8. T¨ng tõ tõ lùc kÐo lªn th× cã hiÖn t­îng g× x¶y ra?
9. §é lín cña lùc ma s¸t nghØ nh­ thÕ nµo?
10. Lùc ma s¸t nghØ cã t¨ng m·i kh«ng?( khi lùc kÐo t¨ng ®Õn mét gi¸ trÞ nµo ®ã th× vËt sÏ tr­ît ®iÒu ®ã chøng tá lùc ma s¸t nghØ cã ®é lín cùc ®¹i)
11. VËy lùc ma s¸t nghØ cùc ®¹i b»ng bao nhiªu?
TN
12. VËy phô thuéc c¸i g×?
TN cho biÕt gi¸ trÞ phô thuéc ntn víi ¸p lùc cña vËt lªn mÆt tiÕp xóc?
13. Cã thÓ biÓu diÔn ¸p lùc cña vËt lªn mÆt tiÕp xóc th«ng qua ph¶n l­c ph¸p tuyÕn N ®­îc kh«ng? t¹i sao?
14. Gäi lµ hÖ sè tØ lÖ th× ®­îc viÕt nh­ thÕ nµo?
15. C«ng thøc ®­îc viÕt nh­ thÕ nµo?
2. Lực ma sát trượt.
Sự xuất hiện của lực ma sát trượt.
* Thí nghiệm:
Dụng cụ:
Tiến hành:
Điều kiện xuất hiện lực ma sát trượt:
Lực ma sát trượt xuất hiện ở mặt tiếp xúc khi hai vật trượt trên bề mặt của nhau
b. Phươmg và chiều của lực ma sát trượt:
Cùng phương, ngược chiều với vận tốc tương đối của vật ấy với mặt tiếp xúc
c. Độ lớn của lực ma sát trượt.

: Hệ số ma sát trượt không phụ thuộc diện tích mặt tiếp xúc
phụ thuộc vào tính chất mặt tiếp xúc
Chú ý: - Trong một số trường hợp =
-Cũng có trường hợp chúng chênh nhau đáng kể
3. Lực ma sát lăn.
Điều kiện xuất hiện lực ma sát lăn:
- Khi một vật lăn trên mặt một vật khác, lực ma sát lăn xuất hiện ở chỗ tiếp xúc giưa hai vật và có tác dụng cản trở sự lăn đó.
b. Độ lớn của lực ma sát lăn:

Hệ số ma sát lăn rất nhỏ so với hệ số ma sát trượt

4. Vai trò của ma sát trong đời sống
16. Lực ma sát trượt xuất hiện khi nào?
17. Hãy biểu diễn lực ma sát trượt tác dụng lên vật A và B?
18. Từ thí nghiệm cho biết lực ma sát trượt có phương, chiều như thế nào?
19. Lực ma sát trượt có độ lớn như thế nào?
Nếu đặt thêm vật lên vật A kết quả sẽ như thế nào? Tại sao?
lực ma sát trượt phụ thuộc như thế nào với áp lực của vật lên mặt tiếp xúc?
Thay áp lực bằng phản lực pháp tuyến được không? Tại sao?
Nếu gọi là hệ số ma sát trượt thì độ lớn lực ma sát trượt được viết như thế nào?
20. So sánh khoảng thời gian xuất hiện lực ma sát trượt với lực ma sát nghỉ?
21. Theo các em khi một vật lăn trên mặt một vật khắc thì có lực ma sát lăn hay không?
22. Điều kiện xuất hiện lực ma sát lăn như thế nào?
23. Độ lớn của lực ma sát lăn bằng bao nhiêu?