Bài 13. Khái niệm về năng lượng và chuyển hóa vật chất

chương III

chuyển hoá vật chất
và năng lượng trong tế bào
bài 13
khái quát về năng lượng và chuyển hoá vật chất


- Rèn luyện kỹ năng khái quát, tổng hợp và liên hệ thực tế

Mục tiêu
- Tr×nh bµy ®­îc kh¸i niÖm n¨ng l­îng
- Ph©n biÖt ®­îc thÕ n¨ng vµ ®éng n¨ng
- Mô tả được cấu trúc và chức năng của ATP
- Trình bày được khái niệm chuyển hoá vật chất

I. Năng lượng và các dạng năng lượng trong tế bào
1. Khái niệm về năng lượng
Hãy kể tên một vài dạng năng lượng mà em biết ?
Năng lượng là gì và được tồn tại ở những trạng thái nào ?
- Năng lượng là đại lượng đặc trưng cho khả năng sinh công


+ Thế năng : là dạng năng lượng dự trữ, có tiềm năng sinh công
- Năng lượng tồn tại ở hai trạng thái: Động năng và Thế năng
Động năng và Thế năng khác nhau như thế nào ?


+ §éng n¨ng : lµ d¹ng n¨ng l­îng s½n sµng sinh ra c«ng

2. Các dạng năng lượng trong tế bào
Trong tế bào năng lượng tồn tại ở những dạng nào ?
- Năng lượng trong tế bào tồn tại dưới dạng : Hoá năng, nhiệt năng, điện năng ...
+ Nhiệt năng giữ ổn định nhiệt độ cho tế bào, cơ thể và không có khả năng sinh công
+ Hoá năng : Năng lượng tiềm ẩn trong các liên kết hoá học, đặc biệt là trong ATP
3. ATP : Đồng tiền năng lượng của tế bào
a. Cấu tạo
Nhiệt năng có vai trò gì trong cơ thể ( tế bào ) ?
Hãy cho biết ATP là gì ? và được cấu tạo bởi những thành phần nào ?
Chú ý : Liên kết giữa hai nhóm phốtphát cuối cùng dễ bị phá vỡ để giải phóng năng lượng

- ATP lµ hîp chÊt cao n¨ng l­îng gåm 3 thµnh phÇn :
+ Baz¬nit¬ A®ªnin
+ §­êng rib«z¬
+ 3 nhãm phètph¸t


Năng lượng ATP được sử dụng trong tế bào như thế nào ?
b. Sử dụng năng lượng ATP trong tế bào

- Tổng hợp các chất hoá học cần thiết cho tế bào
- Vận chuyển các chất qua màng, chủ yếu là vận chuyển chủ động
- Sinh công cơ học : Sự co cơ, hoạt động lao động
Hãy giải thích tại sao vào mùa hè, buổi tối thường thấy những con đom đóm phát sáng nhấp nháy ?
H×nh ¶nh nh÷ng con ®om ®ãm ®ang ph¸t s¸ng nhÊp nh¸y
II. Chuyển hoá vật chất

1. Khái niệm
Prôtêin trong thức ăn được chuyển hoá như thế nào ?
Chuyển hoá vật chất là gì ?
- Chuyển hoá vật chất là tập hợp các phản ứng sinh hoá xảy ra bên trong tế bào
- Bản chất của quá trình chuyển hoá vật chất là quá trình đồng hoá và dị hoá
Thế nào là đồng hoá ? dị hoá ?
- Đồng hoá : là quá trình tổng hợp các chất hữu cơ phức tạp từ các chất đơn giản và tiêu tốn năng lượng

- Dị hoá : là quá trình phân giải các chất hữu cơ phức tạp thành các chất đơn giản và giải phóng năng lượng
Năng lượng tạo thành trong quá trình dị hoá được sử dụng vào những quá trình nào trong tế bào ?
- Năng lượng trong quá trình dị hoá được cung cấp cho quá trình đồng hoá và các hoạt động sống khác của tế bào.
ATP ADP + Pi ATP

Sự chuyển hoá vật chất có vai trò gì đối với cơ thể sống ?
2. Vai trò
- Giúp cho tế bào thực hiện các đặc tính đặc trưng của sự sống: sinh trưởng, phát triển, cảm ứng và vận động
- Chuyển hoá vật chất luôn kèm theo quá trình chuyển hoá năng lượng
Tóm lại:
Củng cố

1. ATP là một phân tử quan trọng trong quá trình trao đổi chất vì :
a. Nó có các liên kiết phốtphát cao năng
b. Các liên kiết phốtphát cao năng dễ hình thành và khó phá vỡ
c. Nó dễ dàng thu nhận được từ môi trường
d. Cả a, b và c
2. Có người nói:`` Năng lượng trong thế giới sống có nguồn gốc từ ánh sáng mặt trời" . Câu nói đó đúng hay sai ? giải thích .
Đáp án: a
Năng lượng ánh sáng
Quang hợp

Thực vật Năng lượng trong Thức ăn các hợp chất hữu cơ thế năng

Động vật Năng lượng trong ATP,nhiệt, công cơ học... động năng