Bài 13. Chỉ từ

Kính chào quý Thầy Cô
đến dự giờ thăm lớp
Bài giảng môn: Ngữ văn
Tiết 57. CHỈ TỪ
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng(.).
( Em bé thông minh)
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
* Ví dụ 1:(SGK/137)
- Những từ: nọ�, ấy, kia, nọ bổ sung ý nghĩa cho các danh từ ông vua, viên quan, làng, nhà. Chúng dùng để trỏ vào sự vật, định vị sự vật trong không gian.
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
* Ví dụ 1: (SGK/137)
* Ví dụ 2:(SGK/137)
So sánh các từ và cụm từ
→ Thieáu tính xaùc ñònh.
→ Xaùc ñònh roõ raøng vò trí cuûa söï vaät trong khoâng gian.
- YÙ nghóa: Nhöõng töø noï, aáy, kia, noï duøng ñeå xaùc ñònh vò trí cuûa söï vaät trong khoâng gian.
I. Chỉ từ là gì?
* Ví dụ 1: (SGK/137)
* Ví dụ 2:(SGK/137)
* Ví dụ 3:(SGK/137)
Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận.
Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
( Sự tích Hồ Gươm)
So sánh nghĩa của các từ ấy, nọ trong VD3 với các từ ấy, nọ trong VD1.
Giống nhau: Cùng xác định vị trí của sự vật
Khác nhau:
- Ý nghĩa: Những từ ấy, nọ xác định vị trí của sự vật trong thời gian
- Những từ ấy, kia, nọ, . được gọi là chỉ từ.
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
* Ví dụ 1: (SGK/137)
* Ví dụ 2:(SGK/137)
* Ví dụ 3:(SGK/137)
* Ghi nhớ:
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
BÀI TẬP 1
Em hãy chỉ ra các cụm danh từ có chứa chỉ từ trong các cụm danh từ sau:
Một viên quan
Những câu đố oái oăm
Ba thúng gạo nếp
Ba con trâu ấy
BÀI TẬP 2
Em hãy tìm chỉ từ trong những câu sau và cho biết ý nghĩa của chúng
Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ. Xung quanh nó chỉ có vài con nhái, cua ốc bé nhỏ. Hằng ngày nó cất tiếng kêu ồm ộp làm vang động cả giếng, khiến các con vật kia rất hoảng sợ.
( Ếch ngồi đáy giếng )
- Các chỉ từ: nọ, kia
- Ý nghĩa: Xác định vị trí của sự vật trong không gian.
II. HOẠT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ TRONG CÂU
* Ví dụ 1: (SGK/137) Các câu đã dẫn ở phần I
- Các cụm danh từ: ông vua nọ, viên quan ấy, một cánh đồng làng kia, hai cha con nhà nọ, hồi ấy, một đêm nọ
- Em hãy điền các cụm danh từ sau vào mô hình cụm danh từ:
viên quan ấy, một đêm nọ, một cánh đồng làng kia.
Viên quan
ấy
một
đêm
nọ
một
cánh đồng làng
kia
Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ.
* Ví dụ 2: (SGK - trang 137)
Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.Đó là một điều chắc chắn.
( Hồ Chí Minh)
b) Từ đấy nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.
(Bánh chưng, bánh giầy)
Các chỉ từ: đó, đấy
Chức vụ ngữ pháp: Đó: làm chủ ngữ
(Từ) đấy: làm trạng ngữ
- Chỉ từ có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
- Tạo tính liên kết câu, liên kết đoạn văn
Ghi nhớ ( SGK/138)
- Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra, chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ � trong câu.
- Tạo tính liên kết câu, liên kết đoạn văn.
III. LUYỆN TẬP
Bài 1: Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy.
a) Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương.
(Bánh chưng, bánh giầy)
b) Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ.
(Ca dao)
c) Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương.
(Con Rồng cháu Tiên)
d) Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
(Sự tích Hồ Gươm)
Định vị sự vật trong không gian
Định vị sự vật trong không gian
Định vị sự vật trong thời gian
Định vị sự vật trong thời gian
ấy
đấy,đây
nay
đó
Làm trạng ngữ
Làm trạng ngữ
Làm chủ ngữ
Làm phụ ngữ sau trong cụm danh từ
Bài 2: Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
(Theo Thánh Gióng)
b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy
(Theo Thánh Gióng)
Có thể thay như sau:
a) (đến) chân núi Sóc = (đến) đấy
b) (làng) bị lửa thiêu cháy = (làng) ấy
Giải thích: + Tránh lặp từ
+ Tạo tính liên kết các thành phần câu, các câu trong đoạn văn.
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học kĩ bài, học thuộc phần ghi nhớ( SGK trang 137; 138)
Làm bài tập 3( SGK trang 139)
Trả lời câu hỏi hướng dẫn bài luyện tập kể chuyện tưởng tượng
Chân thành cảm ơn quí thầy cô Cùng các em học sinh