Bài 13. Chỉ từ

CHỈ TỪ
CHỈ TỪ
I.CHỈ TỪ LÀ GÌ?
Ví dụ 1:

Những từ in đậm trong đoạn văn sau bổ sung ý nghĩa cho từ nào?

Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài

giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đi đến đâu quan cũng ra những câu đố oái

oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm mà vẫn chưa thấy có người lỗi
lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có

hai cha con nhà nọ đang làm ruộng (...)
(Em bé thông minh)

Những từ được bổ nghĩa thuộc loại từ nào mà em đã học ?
Những từ được bổ nghĩa thuộc loại danh từ.

CHỈ TỪ
ông vua / ông vua nọ
viên quan / viên quan ấy
làng / làng kia
nhà / nhà nọ
Em hãy so sánh các từ và các cụm từ sau, từ đó rút ra ý nghĩa của những từ được in màu.
Các từ nọ, kia, ấy dùng để chỉ sự vật, xác định
vị trí của sự vật ấy trong không gian và thời
gian, tách biệt sự vật này với sự vật khác.
Ta thấy nghĩa của từ ông vua ấy, viên quan ấy
,làng kia, nhà nọ, được xác định một cách rõ
ràng hơn,cụ thể hơn.Trong khi đó các từ ngữ
ông vua, viên quan, làng, nhà còn thiếu tính
xác định.
CHỈ TỪ
Ví dụ 2.
Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận

thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
( Sự tích Hồ Gươm )
Những từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho những từ nào ?
Em hãy so sánh các từ ấy, nọ ở ví dụ 2 và các từ ấy, nọ ở ví dụ 1
So sánh:
viên quan ấy / hồi ấy
nhà nọ / đêm nọ
* Giống nhau:
- Đều xác định vị trí của sự vật.
* Khác nhau:
-Ví dụ 1 xác định vị trí của sự vật trong không gian.
-Ví dụ 2 xác định vị trí của sự vật trong thời gian.
CHỈ TỪ
Những từ nọ, kia,ấy là chỉ từ. Vậy qua phần đã học em hiểu thế nào là chỉ từ ?
Ghi nhớ :
Chỉ từ là những từ dùng để chỉ sự vật, nhằm xác định vị trí của sự
vật trong không gian hoặc thời gian.

CHỈ TỪ
II. HỌAT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ.
ví dụ 1.
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi.
Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đi đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để
hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm mà vẫn chưa thấy có người lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có
hai cha con nhà nọ đang làm ruộng (...)
(Em bé thông minh)


ví dụ 2.
Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận
thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
( Sự tích Hồ Gươm )

.
Em hãy xác định chức vụ cú pháp của các chỉ từ trong các ví dụ ở mục I ?
- Các chỉ từ nọ, kia, ấy...đều làm phụ ngữ bổ nghĩa cho danh từ, cùng với
danh từ và phụ ngữ trước lập thành một cụm danh từ.
CHỈ TỪ
II. HỌAT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ.
Trong những cụm danh từ ở ví dụ 1,2 thì chỉ từ đảm nhiệm chức vụ gì ?
Hồi ấy
Một cánh đồng làng kia
Chủ ngữ
Trạng ngữ
Chủ ngữ
Ông vua nọ
Tìm những chỉ từ trong câu dười đây. Xác định chức vụ của chúng trong câu.

a. Cuộc chống mỹ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi

sinh nhiều hơn nữa, song nhất đinh thắng lợi hoàn toàn.

Đó là một điều chắc chắn.
( Hồ Chí Minh )

b. Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày tết làm bánh


chưng, bánh giầy.
( Bánh chưng, bánh giầy )
Chủ ngữ
Trạng ngữ
CHỈ TỪ
* Ghi nhớ:
Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra, chỉ từ còn
có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
CHỈ TỪ
III.LUYỆN TẬP:
Bài tập 1(sgk)
Tìm những chỉ từ trong câu sau đây. Xác
định ý nghĩa và chức vụ của những chỉ từ
ấy.
a. Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại
trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý
bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng
gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất
lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời,
Đất cùng Tiên vương.
( Bánh chưng, bánh giầy )
b. Đấy vang, đây cũng đồng đen
Đấy hao thiên lý, đây sen Tây Hồ
( Ca dao )
Ý nghĩa và chức vụ cú pháp của
các chỉ từ như sau:
a. ấy
Định vị sự vật trong không gian.
Làm vị ngữ sau trong cụm danh
từ.
b. đấy, đây
Định vị sự vật trong không gian.
Làm chủ ngữ.
c. Nay ta đưa năm mươi con xuống biển,
nàng đưa năm mươi con lên núi, chia
nhau cai quản các phương.
( Con Rồng cháu Tiên )

d. Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày
một tăng.
( Sự tích Hồ Gươm )
c. nay
Định vị sự vật trong thời gian.
Làm trạng ngữ
d. đó
Định vị sự vật trong thời gian.
Làm trạng ngữ.


CHỈ TỪ
Bài tập 2 (sgk)
Thay những từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích tại
sao cần thay như vậy.
a. Giặc tan vỡ, Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến
chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ
bay lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
( Thánh Gióng )
b. Người ta còn nói khi ngựa thết ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên
làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.
( Thánh Gióng )

III.LUYỆN TẬP:
đây
ấy
CHỈ TỪ
III.LUYỆN TẬP:
Bài tập 3 (sgk)
Có thể thay các chỉ từ trong đoạn đười đây bằng những từ hoặc cụm từ nào?
rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ.
Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch sanh
chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn một mân
rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó
thay anh, đến sáng thì về.
( Thạch sanh )
Trả lời:
Không thay được, điều này cho thấy chỉ từ có vai trò rất quan trọng.
Chúng có thể chỉ ra những sự vật, thời điểm khó gọi thành tên, giúp người
nghe, người đọc định vị được các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật
hay trong dòng thời gian vô tận.