Bài 13. Chỉ từ

Câu hỏi 1:
Số từ là gì ? Em hãy cho ví dụ?
Trả lời : Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật . Khi biểu thị số lượng sự vật, số từ thường đứng trước danh từ . Khi biểu thị thứ tự, số từ đứng sau danh từ
Ví dụ1: một trăm tập giấy viết
Ví dụ 2: lan học giỏi thứ 2 của lớp 8a
Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi 2: Số từ và lượng từ khác nhau ở điểm nào ?
Trả lời :
- Số từ chỉ số lượng hoặc thứ tự của sự vật.
Ví dụ: một, hai , nhất.....
- Lượng từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật.
Ví dụ: cả, tất cả, mọi, các....
Chỉ từ
Tiết 57
A. Lý thuyết
I. Chỉ từ là gì
1.Ngữ liệu.
Ngày xưa có một ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng …
Em bé thông minh
Các từ in đậm trong đoạn văn bổ sung ý nghĩa cho những từ nào ?
Vua nọ

Viên quan ấy
Nhà nọ
Làng kia
Những từ được bổ sung ý nghĩa ấy thuộc từ lọai gì ?
Những từ in đậm bổ sung ý nghĩa về mặt nào trong danh từ ?
2. Nhận xét
- Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho danh từ.
- Định vị sự vật trong không gian
Chỉ từ
Tiết 57
A. Lý thuyết
I. Chỉ từ là gì
1.Ngữ liệu.
Vua nọ

Viên quan ấy
Nhà nọ
Làng kia
2. Phân tích
- Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho danh từ.
- Định vị sự vật trong không gian
viên quan / viên quan ấy;
nhà / nhà nọ;
ông vua / ông vua nọ;
làng / làng kia;
Hãy so sánh nghĩa của các từ và cụm từ từ đó rút ra ý nghĩa của các từ được in đậm?
- Nghĩa của các từ : ông vua, viên quan , nhà, làng thiếu tính xác định khi thêm các từ nọ, ấy, kia thì nghĩa của cụm từ đã được cụ thể hoá xác định một cách rõ ràng trong không gian
Hồi ấy ở Thanh Hoá có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ. (Sự tích Hồ Gươm)
Viên quan ấy Hồi ấy
Nhà nọ Đêm nọ
(1) (2)
Giống nhau:Cựng xỏc d?nh vị trớ c?a s? v?t.
Khỏc nhau : C?p (1) là xỏc định vị trớ c?a s? v?t trong khụng gian. C?p (2) xỏc d?nh v? trớ c?a s? v?t trong th?i gian .
3. Nhận xét
Chỉ từ
Tiết 57
A. Lý thuyết
I. Chỉ từ là gì
1.Ngữ liệu.
Vua nọ

Viên quan ấy
Nhà nọ
Làng kia
2. Phân tích
- Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho danh từ.
- Định vị sự vật trong không gian
viên quan / viên quan ấy;
nhà / nhà nọ;
ông vua / ông vua nọ;
làng / làng kia;
3. Nhận xét
Những từ ấy , kia, nọ là chỉ từ. Em hiểu thế nào là chỉ từ ?
* Ghi nhớ : Chỉ từ là những từ để trỏ vào sự vật nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian và thời gian.
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
1. Ngữ liệu
* Ghi nhớ : SGK (137)
Hồi ấy ở Thanh Hoá có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
(Sự tích Hồ Gươm)
Ngày xưa có một ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng …
Em bé thông minh
Chỉ từ
Tiết 57
A. Lý thuyết
I. Chỉ từ là gì
1.Ngữ liệu.
Vua nọ

Viên quan ấy
Nhà nọ
Làng kia
2. Phân tích
- Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho danh từ.
- Định vị sự vật trong không gian
viên quan / viên quan ấy;
nhà / nhà nọ;
ông vua / ông vua nọ;
làng / làng kia;
3. Nhận xét
* Ghi nhớ : SGK (137)
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
1. Ngữ liệu
2. Phân tích
a. Ngày xưa có ông vua nọ ...
b. Viên quan ấy/ đã đi nhiều nơi...
Bổ ngữ
Chủ ngữ
c. Hồi ấy, ở Thanh Hoá.....
Trạng ngữ
Ví dụ:
Chỉ từ
Tiết 57
A. Lý thuyết
I. Chỉ từ là gì
1.Ngữ liệu.
Vua nọ

Viên quan ấy
Nhà nọ
Làng kia
2. Phân tích
- Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho danh từ.
- Định vị sự vật trong không gian
viên quan / viên quan ấy;
nhà / nhà nọ;
ông vua / ông vua nọ;
làng / làng kia;
3. Nhận xét
* Ghi nhớ : Chỉ từ là những từ để trỏ vào sự vật nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian và thời gian.
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
1. Ngữ liệu
2. Phân tích
- Phụ ngữ của cụm danh từ.
- Chủ ngữ.
- Trạng ngữ.
a. Cuộc chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ hi sinh nhiều hơn nữa song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn. (Hồ Chí Minh )
Hãy tìm chỉ từ trong các câu trên ? Xác định chức vụ của chúng trong câu ?
b. Từ đấy nước ta chăm nghề trồng trọt chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng bánh dày
Từ những bài tập trên em hãy cho biết chỉ từ đảm nhận chức vụ gì trong câu ?
Chỉ từ
Tiết 57
A. Lý thuyết
I. Chỉ từ là gì
1.Ngữ liệu.
Vua nọ

Viên quan ấy
Nhà nọ
Làng kia
2. Phân tích
- Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho danh từ.
- Định vị sự vật trong không gian
viên quan / viên quan ấy;
nhà / nhà nọ;
ông vua / ông vua nọ;
làng / làng kia;
3. Nhận xét
* Ghi nhớ : SGK (137)
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
1. Ngữ liệu
2. Phân tích
- Phụ ngữ của cụm danh từ.
- Chủ ngữ.
- Trạng ngữ.
*Ghi nhớ: SGK ( 138 )
Ghi nhớ: Chỉ từ làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra chỉ từ có thể làm chủ ngữ, trạng ngữ trong câu.
Chỉ từ
Tiết 57
A. Lý thuyết
I. Chỉ từ là gì
1.Ngữ liệu.
Vua nọ

Viên quan ấy
Nhà nọ
Làng kia
2. Phân tích
- Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho danh từ.
- Định vị sự vật trong không gian
viên quan / viên quan ấy;
nhà / nhà nọ;
ông vua / ông vua nọ;
làng / làng kia;
3. Nhận xét
* Ghi nhớ : SGK (137)
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
1. Ngữ liệu
2. Phân tích
- Phụ ngữ của cụm danh từ.
- Chủ ngữ.
- Trạng ngữ.
*Ghi nhớ: SGK ( 138 )
B. Luyện tập
Bài tập 1:
Tìm chỉ từ trong các câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy.
Vua cha xem qua một lượt rồi rừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại.
(Bánh chưng bánh dày )
b. Đấy vàng, đây cũng đồng đen.
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ.
(Ca dao )
c. Nay ta đưa năm mươi con xuống biển. Nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương.
(Con Rồng cháu Tiên )
d. Từ ấy nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
( Sự tích Hồ Gươm )
Chỉ từ
Tiết 57
Bài tập 1:
a, ấy: hai thứ bánh ấy.
Định vị sự vật trong không gian
Làm phụ ngữ sau trong cụm danh từ
b, đấy: đấy vàng
đấy hoa thiên lí
đây: đây cũng đồng đen.
đây sen Tây Hồ.
- Định vị sự vật trong không gian
Làm chủ ngữ.
c, nay: ta
Định vị sự vật trong thời gian làm trạng ngữ.
Làm trạng ngữ.
d, đó : từ đó
Định vị sự vật trong thời gian.
- Làm trạng ngữ.
Bài tập 2. Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc ( Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cới giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lãn ngựa tườ từ bay lên trời.
( Theo Thánh Gióng )
b. Người ta nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thieu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.
(Theo Thánh Gióng )
Đáp án : Thay từ
Chân núi Sóc : đến đây.
-Làng bị lửa thiêu cháy : làng ấy
*Tác dụng : Viết như vậy để tránh hiện tượng lặp từ.
Bài tập 3: Có thể thay các từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không ?Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ.
Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn mam rượu thị ê hề mời ăn rồi bảo: -- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh đến sáng thì về.
(Theo Thạch Sanh)
Không thể thay thể các từ : ấy, đó, nay được, không xác định được cụ thể thời gian năm ấy, năm nay, hôm đó là năm nào hôm nào trong chuyện cổ dân gian.
* Vai trò của chỉ từ rất quan trọng. Chỉ ra sự vật thời điểm khó gọi thành tên, giúp người nghe, người đọc được các sự vật, thời điểm trong dòng thời gian vô tận.
Bài tập :
Viết một đoạn văn trong đó có chỉ định từ.
Ví dụ: " Mùa hè năm..., lớp tôi tổ chức thăm quan công viên Nước Hồ Tây...là một kỉ niệm tuyệt vời. Vì các bạn trẻ, ai đã đến thăm, chơi công viên... một lần đều khó có thể quên"
nay
Đó
ấy
Bài tập vận dụng :
Viết một đoạn văn ngắn ( từ 5 đén 7 câu ) trong đó có sử dụng chỉ từ.
Củng cố:
*Chỉ từ là gì?
*Hoạt động của chỉ từ trong câu như thế nào?
Hướng dẫn học ở nhà và chuẩn bị bài sau
- Về làm bài tập trong vở bài tập.
- Học bài chỉ từ.
- Chuẩn bị bài "Kể chuyện tưởng tượng".
Chỉ từ
Tiết 57
A. Lý thuyết
I. Chỉ từ là gì
1.Ngữ liệu.
Vua nọ

Viên quan ấy
Nhà nọ
Làng kia
2. Phân tích
- Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho danh từ.
- Định vị sự vật trong không gian
viên quan / viên quan ấy;
nhà / nhà nọ;
ông vua / ông vua nọ;
làng / làng kia;
3. Nhận xét
* Ghi nhớ : SGK (137)
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
1. Ngữ liệu
2. Phân tích
- Phụ ngữ của cụm danh từ.
- Chủ ngữ.
- Trạng ngữ.
*Ghi nhớ: SGK ( 138 )
B. Luyện tập