Bài 13. Chỉ từ

Những bạn học sinh ấy đều học rất giỏi.
t1
T1
T2
s1
Lượng
từ

Danh
từ


?

CN
VN
I. Chỉ từ là gì?
1. VD1:
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố thật oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng [.].
( Em bé thông minh)
2. VD 2:
So sánh các từ và cụm từ sau ở 2 cột A và B:

-ông vua ông vua nọ;
- viên quan viên quan ấy;
- làng làng kia;
- nhà nhà nọ.
A
B
?nghĩa còn thiếu tính
xác định.
? nghĩa đã được cụ thể hoá
hơn, xác định rõ ràng hơn
trong không gian.
3. VD 3:
Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
So sánh điểm giống và khác nhau của 2 cặp từ sau:
- Viên quan ấy / hồi ấy;
- nhà nọ / đêm nọ.
Ghi nhớ 1:
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật,
nhằm xác định vị trí của sự vật trong không
gian hoặc thời gian.
Bài tập nhanh: Em hãy xác định chỉ từ trong những câu sau:

Cô kia đi đằng ấy với ai
Trồng dưa dưa héo, trồng khoai khoai hà.
Cô kia đi đằng này với ta
Trồng khoai khoai tốt, trồng cà cà sai.
kia
ấy
kia
này
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu:
1. VD 1:
- ông vua nọ

- viên quan ấy

- một cánh đồng làng kia

- hai cha con nhà nọ.
T1
T2
s1
T1
T2
s1
T1
T2
t1
s1
t1
T1
T2
s1
2. VD 2:
a. Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ , hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn.

b. Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.
đấy
Đó
Ghi nhớ 2:
Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra, chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
III. Luyện tập:
Bài 1: Tìm chỉ từ trong những câu sau. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy:
a. Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên Vương.
b. Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ.
c. Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương.
d. Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
Bài 2: Thay các cụm từ được đánh dấu dưới đây bằng các chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy:
a. Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.


b. Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau còn gọi là làng Cháy.

thay Chân núi Sóc = đó hoặc đấy.
Bài 3: Có thể thay chỉ từ dưới đây bằng từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ:
Năm ấy, đến lượt Lí Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lí Thông dọn một mâm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
?Tác dụng: chỉ ra những sự vật, thời điểm khó gọi thành tên giúp người đọc, người nghe định vị được sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay dòng thời gian vô tận.
đó
nay
ấy
Bài tập bổ sung:
1. Điền các chỉ từ sau vào chỗ trống cho thích hợp: nay, nãy, này, kia.
a.Bài tập lúc .. cô giáo cho cậu đã làm xong chưa?
b. Nhặt cái bút dưới đất lên, cầm trên tay, Nam hỏi:
- Cái bút .. là của bạn nào?
c. Hôm ... lớp ta học bài "chỉ từ".
d. Đứng trên Ngọ Môn nhìn ra, chúng tôi thấy.......
là giếng Trọng Thủy.
kia
nãy
này
nay
2. Viết một đoạn văn kể lại câu chuyện em thích trong đó có sử dụng chỉ từ.
Bài tập về nhà:
Học thuộc lòng 2 ghi nhớ trong SGK, lấy ví dụ về chỉ từ và đặt câu với những chỉ từ đó.
Hoàn thành các bài tập trong SKG và các bài tập bổ sung.
Chuẩn bị bài " luyện tập kể chuyện tưởng tượng".