Bài 13. Chỉ từ

Nhiệt liệt chào mừng các thầy giáo, cô giáo về dự giờ với lớp chúng ta
hôm nay
Giáo viên: NGUY?N TH? THANH HOA
Đọc câu văn sau và trả lời câu hỏi:
Những quyển sách này rất bổ ích.
a) Xác định thành phần chủ ngữ, vị ngữ?
b) Phân tích cấu tạo của ch? ng??
Những
quyển sách
rất bổ ích.
này
?
lượng từ
danh từ
chủ ngữ
vị ngữ
KIỂM TRA BÀI CŨ
(cụm danh từ)
CH? T?
BÀI 13
TIẾNG VIỆT


Khi thấy trên màn hình có biểu tượng "Cây viết" thì các em viết bài.
CHỈ TỪ
I/ Ch? t? l� gì?

Tuần: 15 Tiết : 57
1. Ngày xưa, có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi.Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái ăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng . . .

ông vua nọ cánh đồng làng kia
viên quan ấy cha con nhà nọ
ô�ng vua nọ
viên quan ấy
cha con nhà nọ
ông vua nọ cánh đồng làng kia
viên quan ấy cha con nhà nọ
Các từ : ấy, nọ, kia chỉ từ
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ
vào sự vật.


- ơng vua / ơng vua
- vi�n quan / vi�n quan
- l�ng / l�ng
- nh� / nh�
Nghĩa chưa cụ thể
thi?u tính x�c d?nh.
Nghĩa cụ thể hơn, xác định vị trí sự vật trong không gian.
2. So sánh các từ và cụm từ sau:
nọ
ấy
Danh từ
cụm DT
nọ
kia
3. Hồi , ở Thanh Hóa có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm ,Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
( Sự tích Hồ Gươm
ấy
nọ
So sánh các cụm từ sau đây :
- hồi ấy / - viên quan ấy
- đêm nọ / - nhà nọ

*Gioáng nhau: Chæ töø “aáy”, “noï” cuøng trỏ vaøo sự vật, cuøng xaùc ñònh vò trí söï vaät.
*Khaùc nhau:
- Xaùc ñònh vò trí söï vaät trong thôøi gian (hoài aáy,ñeâm nọ)
- Xaùc ñònh vò trí söï vaät trong khoâng gian (vieân quan ấy, cha con nhaø nọ)
Xác định vị trí (định vị) sự vật trong không gian hoặc thời gian.

Chọn các từ sau:( )điền vào chỗ trống cho thích hợp
a/ Cấy cày vốn nghiệp nông gia
Ta . . . trâu . . . ai mà quản công
b/ Cô . . . cắt cỏ bên sông
Có muốn ăn nhãn thì lồng sang . . .





@ Bài tập nhanh
đây,
kia,
dấy,
đây
Tiết 57: Chỉ từ
Em hãy tìm những chỉ từ thích hợp để trả lời cho câu hỏi "Em thích lẵng hoa nào?"
này, kia, đấy, đó, ấy,.
(Nhằm tách biệt sự vật này với sự vật khác)
I/ Ch? t? l� gì?
CHỈ TỪ
? Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật.
Ví dụ: Này, kia, ấy, nọ . . .
? Xác định vị trí sự vật trong không gian hoặc thời gian.
* Ghi nh? : sgk/ 137
Tuần: 15 Tiết : 57
II/ Hoạt động của chỉ từ trong câu:

hai cha con nhà nọ
Pt T T ps
1.Một hôm, viên quan đi qua
, chợt thấy bên vệ đường có
đang làm ruộng . . .
hai cha
con nhà nọ
làng kia
một cánh đồng
Làm phụ ngữ sau trong cụm danh từ.
một cánh đồng làng kia
Pt T T ps
2a/ Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
là m?t điều chắ�c
chắn.
//
CN VN
Làm chủ ngữ
Đó
2b/ Từ đấy nước ta chăm nghề trồng
trọt,chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.
//
TRn CN VN
Làm trạng ngữ
Từ đấy nước ta chăm nghề trồng trọt,chăn
nuôi và có tục ngày tết làm bánh chưng bánh giầy.
//
TRn CN VN
Đó là m?t điều chắ�c chắn.
//
CN VN
hai cha con nhà nọ
Pt T T ps
Chỉ từ giữ nh?ng chức vụ gì ?

- Phuï ngöõ sau trong cuïm danh töø.
- Chuû ngöõ hoaëc traïng ngöõ trong caâu.
Xem đoạn phim và chú ý lời
tho?i
Anh kia li?n gio ngay v?t �o ra b?o:
- T? l�c tơi m?c c�i �o m?i n�y, tơi ch?ng th?y
con l?n n�o ch?y qua d�y c?!
Ai
Nhanh
Hơn
Tuần: 15 Tiết : 57
CHỈ TỪ
I/ Ch? t? l� gì:
? Chỉ t?: Là những từ dùng để trỏ vào sự vật. Vd:
? Xác định vị trí sự vật trong không gian hoặc thời gian.
* Ghi nh? 1: sgk/ 137
II / Ho?t d?ng c?a ch? t? trong c�u :
? Làm phụ ngữ sau trong cụm danh từ.
? Làm chủ ngữ hoă�c trạng ngữ trong câu.
* Ghi nh? 2 : sgk/ 138
III/ Luyện tập:
Chỉ T?
Chỉ từ là gì?
- Dùng để trỏ vào sự vật,
xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
Hoạt động của chỉ từ
- Làm phụ ngữ trong cụm danh từ
- Làm chủ ngữ, trạng ngữ trong câu.
Tiết 57: CH? T?
III/ Luyện tập:
Bài tập 1 (SGK-T138): Tìm chỉ từ, xác định ý nghĩa và chức vụ của chúng.
a) Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương.
(Bánh chưng, bánh giầy)

Tiết 57: CH? T?
III/ Luyện tập:
Bài tập 1 (sgk-T138): Tìm chỉ từ, xác định ý nghĩa và
ch?c v? c?a chỳng
b) Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lý, đây sen Tây Hồ.
(Ca dao)
CN
VN
CN
VN
CN
VN
CN
VN
Tiết 57: CH? T?
III/ Luyện tập:
Bài tập 1 (sgk-T138): Tìm chỉ từ, xác định ý nghĩa và
ch?c v? c?a chỳng.
c) Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi chia nhau cai quản các phương.
(Con Rồng cháu Tiên)
Bài tập 2: Thay các cụm từ in đậm bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy .
a/ . . . tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
Thay bằng chỉ từ: Đấy, đó
b/ Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.
Thay bằng chỉ từ: Đó, ấy
Cần viết như vậy để tránh lỗi lặp từ. C�u van b?t c?ng k?nh, n?ng n? m� nh? nh�ng, luu lốt hon.
a/ Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến đấy, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
b/ Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng đó về sau gọi là làng Cháy.
Bài tập 3: Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ.
Năm ấy đến lượt Lí Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lí thông dọn một mâm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
Thảo luận nhóm
Bài tập 3(sgk ,trang 139)
Đáp án

* Chỉ từ “ấy”, “đó”, “nay”: có thể thay đổi chỗ cho nhau hoặc thay bằng “đấy” nhưng không thể thay thế bằng bất kỳ từ hoặc cụm từ nào khác.
Vì : Văn bản Thạch Sanh thuộc thể loại truyện cổ tích(đó là một trong những thể loại của truyện cổ dân gian). Truyện cổ dân gian: thời gian không cụ thể cho nên ta không thể xác định rõ được thời gian năm ấy là năm nào, hôm đó là hôm nào, đêm nay là đêm nào…như truyện hiện đại được.
*Nhận xét tác dụng của chỉ từ:
- Chỉ từ có vai trò quan trọng trong câu. Vì chúng có thể chỉ ra sự vật, những thời điểm khó gọi thành tên, giúp người nghe, người đọc định vị được các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay dòng thời gian vô tận.
Bài tập thờm: Dựa vào hình ảnh, tìm những chỉ từ thích hợp di?n v�o ch? tr?ng?
a. Từ....., oán nặng thù sâu, hàng năm Thuỷ Tinh làm mưa gió, bão lụt đánh Sơn Tinh.
đó
b. Người ............. vo gạo, gói bánh, người .......... nhóm bếp.
này
kia
c. Sau khi đánh đuổi giặc Minh, Lê Lợi đã trả thanh gươm........ cho Rựa V�ng.
ấy
d. ở làng ..... có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.
nọ
1
2
3
4
5
1. Tên một vật dụng Thạch Sanh giúp công chúa khỏi câm?
2. Nhân vật nào là biểu tượng cho của hiện tượng lũ lụt hàng năm ở đồng bằng Bắc Bộ?
3. Từ còn thiếu trong bài ca dao là từ trong ô chữ thứ 3.
" Tang tình tang ! Tính tình tang!
Bắt con kiến càng buộc ....... ngang lưng"
4. Tên một nhân vật dũng sĩ trong truyện cổ tích em đã được học?
5. Tên một câu truyện cười phê phán những anh chàng hay khoe của?
Ô chữ kỳ diệu
Bài tập thờm: Viết đoạn văn từ 2 đến 3 câu có chứa chỉ từ. V?i cỏc t? cho tru?c nhu sau:
Mựa hố, cụng viờn Diờn H?ng
Bi?n H?, PleiKu
Tru?ng THCS Nguy?n Van C?, th?y trũ
Tiết 57: Chỉ từ
Hướng dẫn về nhà
- Đặt các câu có chỉ từ này, kia và phân biệt cách dùng chúng.
- Đặt 3 câu có chỉ từ, trong đó:
+ Một câu có chỉ từ làm chủ ngữ.
+ Một câu có chỉ từ làm trạng ngữ.
+ Một câu có chỉ từ làm phụ ngữ của cụm danh từ.
- Chuẩn bị bài: Luyện tập kể chuyện tưởng tượng.
- Làm các bài tập còn lại trong sách giáo khoa.
Bài học của chúng ta hôm nay tạm dừng tại đây. Xin gửi tới các thầy cô và các em lời chúc sức khoẻ, hạnh phúc và thành đạt!

Xin chân thành cảm ơn!