Bài 13. Chỉ từ

Giáo viên : Nguyễn Thị Tâm
Trường: THCS Quỳnh Hoa
Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô về dự Hội giảng
Kiểm tra bài cũ
Cụm danh từ là gì? Chỉ ra cấu tạo của những cụm danh từ sau?
- ba con trâu ấy
- một đêm nọ
- những con mèo này
- hai bạn học sinh kia
Đáp án: Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.



Tiết 57: Chỉ từ
i/ Chỉ từ là gì?
Ví dụ 1: Các từ gạch chân trong những câu sau bổ sung ý nghĩa cho những từ nào?
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng.
( Em bé thông minh )
Ông vua nọ
Viên quan ấy
Làng kia
Nhà nọ
DT
trỏ vào sự vật
- Chỉ từ: là những từ trỏ vào sự vật.
Tiết 57: Chỉ từ
i/ Chỉ từ là gì?
Ví dụ 2: So sánh ý nghĩa các từ ở cột A với các cụm từ ở cột B:
chưa xác định
cụ thể
Xác định cụ thể vị trí sự vật trong TG, KG
-Chỉ từ: là những từ trỏ vào sự vật.

Ví dụ: Này, kia, đó, nọ, ấy, đây.
- Nhằm xác định vị trí sự vật trong thời gian, không gian.
Tiết 57: Chỉ từ
i/ Chỉ từ là gì?
- Chỉ từ: là những từ trỏ vào sự vật

Ví dụ: Này, kia, đó, nọ, ấy, đây
Ví dụ 3: So sánh các cặp từ sau:
viên quan ấy hồi ấy
nhà nọ đêm nọ

Định vị sự vật
Không gian
Thời gian
- Nhằm xác định vị trí sự vật trong thời gian, không gian.
Tiết 57: Chỉ từ
i/ Chỉ từ là gì?
- Chỉ từ: là những từ trỏ vào sự vật.
- Nhằm xác định vị trí của sự vật trong thời gian, không gian.
Ví dụ: Này, kia, đó, nọ, ấy, đây
Bài tập :Tìm chỉ từ trong những câu sau:
Cô kia đi đằng ấy với ai
Trồng dưa dưa héo, trồng khoai khoai hà
Cô kia đi đằng này với ta
Trồng khoai khoai tốt , trồng cà cà sai.
( Ca dao)
Ii/ Hoạt động của chỉ từ trong câu
Ví dụ 1: Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng.
( Em bé thông minh )
-> Phụ ngữ sau của CDT
Tiết 57: Chỉ từ
i/ Chỉ từ là gì?
- Chỉ từ: là những từ trỏ vào sự vật.
-Nhằm xác định vị trí sự vật trong thời gian, không gian.
Ii/ Hoạt động của chỉ từ trong câu
Ví dụ: Này, kia, đó, nọ, ấy, đây
Ví dụ 2: Tìm chỉ từ trong những câu dưới đây, xác định chức vụ của chúng trong câu?
Cuộc chống Mĩ cứu nước của chúng ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn.
( Hồ Chí Minh )

b) Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, và có tục ngày tết làm bánh chưng, bánh giầy.
( Bánh chưng, bánh giầy )

Đó -> Chỉ từ -> CN
Từ đấy -> Chỉ từ -> Trạng ngữ
Thường làm phụ ngữ sau của CDT.
Ngoài ra còn làm chủ ngữ, trạng ngữ trong câu.
Bài tập: Nhìn tranh và đặt câu có chỉ từ thích hợp:










Con mèo kia xinh quá!
Bông hoa này màu đỏ.
Đây là ông già
Nôen.
Tiết 57: Chỉ từ
i/ Chỉ từ là gì?
Ii/ Hoạt động của chỉ từ trong câu
Ví dụ: Này, kia, đó, nọ, ấy, đây.
Thường làm phụ ngữ sau của CDT.
Ngoài ra còn làm chủ ngữ, trạng ngữ trong câu.
III/ Luyện tập
Bài tập 1: Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy.
a/ Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương.
( Bánh chưng, bánh giầy)
b/ Đấy vàng đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lý, đây sen Tây Hồ.
( Ca dao)
c/ Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương.
( Con Rồng cháu Tiên)





a
ấy
định vị sự vật trong KG
Phụ sau CDT
b
đấy, đây
định vị sự vật trong KG
Chủ ngữ
c
nay
định vị sự vật trong TG
Trạng ngữ
-Chỉ từ: là những từ trỏ vào sự vật.
- Nhằm xác định vị trí của sự vật trong thời gian, không gian.
Tiết 57: Chỉ từ
i/ Chỉ từ là gì?
Ii/ Hoạt động của chỉ từ trong câu
Ví dụ: Này, kia, đó, nọ, ấy, đây
Thường làm phụ ngữ sau của CDT.
Ngoài ra còn làm chủ ngữ, trạng ngữ trong câu.
Bài tập 2: Thay các cụm từ màu đỏ dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
a/ Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc ( Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
( Theo Thánh Gióng)
b/ Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.
( Theo Thánh Gióng)


a/ chân núi Sóc = đó ( đấy)
b/ bị lửa thiêu cháy = đó( ấy, đấy)
Định vị sự vật trong KG
=> Tránh lặp từ
III/ Luyện tập
Chỉ từ: là những từ trỏ vào sự vật
- Nhằm xác định vị trí của sự vật trong thời gian, không gian.
Tiết 57: Chỉ từ
i/ Chỉ từ là gì?
Ii/ Hoạt động của chỉ từ trong câu
Ví dụ: Này, kia, đó, nọ, ấy, đây
Thường làm phụ ngữ sau của CDT.
Ngoài ra còn làm chủ ngữ, trạng ngữ trong câu.
Bài tập 3: Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ.

Năm ấy, đến lượt Lí Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lí Thông dọn một mâm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
( Thạch Sanh)
=> Không thể thay được.
=> Chỉ từ có vai trò vô cùng quan trọng. Chúng có thể chỉ ra những thời điểm khó gọi thành tên, giúp người đọc, người nghe định vị
được các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay trong dòng thời gian vô tận.
III/ Luyện tập
Chỉ từ: là những từ trỏ vào sự vật
- Nhằm xác định vị trí của sự vật trong thời gian, không gian.
?1 Tên một vật dụng mà Thạch Sanh giúp công chúa khỏi câm?
?2 Nhân vật nào tượng trưng cho lũ lụt hàng năm ở Đồng Bằng Bắc Bộ?
?3 Từ còn thiếu trong bài đồng dao:
Tang tình tang tính tình tang
Bắt con kiến càng buộc (.) ngang lưng.
?4 Tên một nhân vật dũng sĩ trong một truyện cổ tích mà em đã được học?
?5 Tên một câu chuyện cười phê phán những anh tính hay khoe của?
? Một từ loại có tác dụng định vị sự vật trong thời gian, không gian?
1
2
3
4
5
Trò chơi ô chữ kì diệu
chỉ từ
KháI niệm
Hoạt động
Là những từ dùng để trỏ vào sự vật, xác định sự vật trong TG, KG
-Làm PN của CDT
- Làm CN, TN
Hướng dẫn về nhà
Thuộc ghi nhớ SGK
Viết đoạn văn gạch chân dưới chỉ từ
( gợi ý: - Chọn chủ đề mà em thích.
- Đặt câu có chỉ từ.
- Liên kết các câu thành đoạn)
Lập dàn ý đề 5. Chuẩn bị luyện tập kể chuyện tưởng tượng
Kính chúc các thầy cô giáo
Mạnh khoẻ - Hạnh phúc!
Giờ học kết thúc