Bài 13. Chỉ từ

Trường:THCS Hướng Thọ Phú
Giáo viên : Đặng Thị Liên
Chào mừng Ban giám khảo hội thi giáo viên giỏi cấp Thành phố
Câu 1: Chỉ ra số từ và xếp số từ vào mô hình cụm danh từ
Em hãy cho biết số từ là gì?
viên
quan
nọ
-
-
Ba
con
trâu
ấy
nọ
ấy
Một
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật.
Câu 2: Các từ màu đỏ trong hai dòng thơ sau được dùng với ý nghĩa như thế nào?
Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.
( Tố Hữu)
Em hãy cho biết lượng từ là gì?
Đáp án :

-Các từ trăm, ngàn , muôn được dùng để chỉ số lượng nhiều , rất nhiều .
- Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật.
Chỉ từ
Bài 15: Tiết 57 Tiếng Việt
Bài 15 tiết 57 – Tiếng việt Chỉ từ
I.Tìm hiểu chung:
1. Chỉ từ là gì?
Ngữ liệu1:
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng.

( Truyện Em bé thông minh)
- Ngữ liệu1:sgk/137
1. Chỉ từ là gì?
2. Phân tích:
Nọ, ấy, kia : bổ nghĩa cho danh từ chỉ sự vật
Nọ, ấy, kia : dùng để chỉ sự vật, nhằm phân biệt sự vật ở không gian này này với sự vật ở không gian kia.
Nọ, ấy, kia : xác định vị trí (định vị) sự vật trong không gian.
Nọ, ấy, kia: là những từ định vị
sự vật trong không gian.
Bài 15 tiết 57- Tiếng việt Chỉ từ
I.Tìm hiểu chung:
Ngữ liệu 3:
Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận.
Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
(Sự tích Hồ Gươm)
Ấy, nọ: dùng để chỉ sự vật, nhằm phân biệt sự vật ở thời gian này với sự vật ở thời gian kia.
Ngữ liệu 3:sgk/137
1. Chỉ từ là gì?
Ấy, nọ: bổ nghĩa cho danh từ chỉ sự vật.
Ấy,nọ: là những từ định vị sự vật trong thời gian.
3. So sánh nghĩa của các từ ấy, nọ trong (ngữ liệu1) với các từ ấy, nọ trong (ngữ liệu 3) có điểm nào giống và điểm nào khác?
Thảo luận : hai người trong 3 phút
Đáp án :
Giống: dùng để xác định vị trí (định vị) sự vật.
định vị sự vật
trong thời gian.
định vị sự vật trong không gian.
Khác:
Bài 15 tiết 57 - Tiếng việt Chỉ từ
I.Tìm hiểu chung :
- Ngữ liệu 3: sgk/137
- Ngữ liệu 1: sgk/137
Từ nọ, ấy, kia là chỉ từ. Em hiểu thế nào là chỉ từ?
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
* Ghi nhớ 1: sgk/137
1. Chỉ từ là gì ?
Em hãy kể ra các chỉ từ thường gặp.
Các chỉ từ : đó, đây,nầy, nọ, ấy, kia...
Bài 15 tiết 57 Tiếng việt : Chỉ từ
I.Tìm hiểu chung:
1. Chỉ từ là gì?
2. Hoạt động của chỉ từ trong câu:
a
Chỉ từ thường làm phụ ngữ sau trong cụm danh từ.
b
b. Chỉ từ cũng có thể làm chủ ngữ trong câu .
c
c. Chỉ từ cũng có thể làm trạng ngữ.
Bài 15 tiết 57 - Tiếng việt Chỉ từ
I.Tìm hiểu chung :
- Ngữ liệu 3:sgk/137
- Ngữ liệu 1:sgk/137
* Ghi nhớ 1: sgk/137
1. Chỉ từ là gì ?
2. Hoạt động của chỉ từ trong câu:
Dựa vào phân tích các ngữ liệu trên em hãy cho biết chỉ từ đảm nhiệm những chức vụ nào trong câu?
*Ghi nhớ 2: sgk/138
Chỉ từ thường làmphụ ngữ trong cụm danh từ .Ngoài ra, chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ hoặc trang ngữ trong câu .
- Ngữ liệu 3:sgk/137
- Ngữ liệu 1:sgk/137
* Ghi nhớ 1: sgk/137
1. Chỉ từ là gì ?
2. Hoạt động của chỉ từ trong câu:
Ví dụ
Sông Tương một dải nông sờ,
Bên trông đầu nọ, bên chờ cuối kia .
(Truyện Kiều – Nguyễn Du)

* Cách dùng chỉ từ:
a.Dùng chỉ từ trongvăn chương
Ví dụ :
“Của ta trời đất đêm ngày
Núi kia, đồi nọ, sông này của ta.”
(Hoan hô chiến sĩ Điện Biên)
“Bác Hồ đó, lòng ta yên tĩnh
Ôi người cha đôi mắt mẹ hiền sao!...
Bác Hồ đó, chiếc áo nâu giản dị
Màu quê hương bề bỉ đậm đà.
Bác Hồ đó, ung dung châm lửa hút…
Trán mênh mông thanh thản một vùng trời.”
(Sáng tháng năm)

b. Dùng chỉ từ trong đời sống hằng ngày
Em học trường nào?
Dạ ! Em học trường THCS Nhựt Tảo.
Trường ấy ở đâu ?
Trường em ở gần tòa án tỉnh ạ.
Bài 15 tiết 57 - Tiếng việt Chỉ từ
I.Tìm hiểu chung :
1. Chỉ từ là gì ?
* Ghi nhớ 1: sgk/137
2. Hoạt động của chỉ từ trong câu
* Ghi nhớ 2: sgk/138
II. Luyện tập :

Bài tập 1sgk/138: Tìm chỉ từ trong nhữngcâu sau.
Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy.
a) Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng TiênVương.
(Bánh chưng, bánh giầy)
b) Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ. (Ca dao)
c) Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương.
(Con Rồng, cháu Tiên)
d)Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
( Sự tích Hồ Gươm)
ĐÁP ÁN
Bài tập 2: (sgk/138): Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
(Theo Thánh Gióng)
b)Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.
(Theo Thánh Gióng)
Đáp án
Bài tập 3 (sgk/139):
Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ?
Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn một mâm cơm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
(Thạch Sanh)
Đáp án Không thể thay chỉ từ . Vì trong truyện cổ tích thời gian không gian không cụ thể.
Tác dụng : giúp sự vật xác định vị trí trong không gian,
thời gian.
Từ …. oán nặng thù sâu , hằng năm Thủy Tinh
làm mưa gió bão lụt đánh Sơn Tinh.
Bài tập nhanh :Điền vào chỗ trống những chỉ từ thích hợp
đó
Người…. vo gạo, gói bánh, người … nhóm bếp.
này
kia
Sau khi đánh đuổi giặc Minh , Lê Lợi đã trả thanh gươm… cho rùa vàng.
ấy
Ở làng … có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển
nọ
?1 Tên một vật dụng mà Thạch Sanh giúp công chúa khỏi câm?
?2 Nhân vật nào tượng trưng cho lũ lụt hàng năm ở Đồng Bằng Bắc Bộ?
?3 Từ còn thiếu trong bài đồng dao:
Tang tình tang tính tình tang
Bắt con kiến càng buộc (.) ngang lưng.
?4 Tên một nhân vật dũng sĩ trong một truyện cổ tích mà em đã được học?
?5 Tên một câu chuyện cười phê phán những anh tính hay khoe của?
? Một từ loại có tác dụng định vị sự vật trong thời gian, không gian?
1
2
3
4
5
Trò chơi: ô chữ kì diệu
CỦNG CỐ BÀI HỌC:
CHỈ TỪ
Hoạt động
Khái niệm
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật , nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
Làm phụ ngữ sau trong cụm danh từ
Làm chủ ngữ trong câu
Làm trạng ngữ trong câu
Hướng dẫn học ở nhà :
Học thuộc khái niệm và các hoạt động của chỉ từ trong câu .
Tìm chỉ từ trong truyện truyền thuyết và cổ tích đã học.
Tập viết câu văn, đoạn văn có dùng chỉ từ.
Chuẩn bị bài : Luyện tập kể chuyện tưởng tượng.
Kính chào thầy cô cùng các em học sinh

Dựa vào ngữ liệu 1 sgk /137 cho biết chỉ từ
thường đảm nhiệm chức vụ gì ?
ĐÁP ÁN
Chỉ từ làm phụ ngữ sau trong cụm danh từ.
Ngữ liệu 4 (a): Xác định chức vụ của chỉ từ trong câu :
a) Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn.
(Hồ Chí Minh)
ĐÁP ÁN
Chỉ từ làm chủ ngữ trong câu.
Ngữ liệu 4 (b): Xác định chức vụ của chỉ từ trong câu :

b)Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.
(Bánh chưng, bánh giầy)
ĐÁP ÁN
Chỉ từ làm trạng ngữ trong câu.