Bài 13. Chỉ từ

Nhiệt liệt chào mừng quý thầy cô giáo đến với hội thi giáo viên giỏi cấp Huyện




Trường THCS Huyền Sơn
Giáo viên : Phan Như Trang
Câu 2: Đọc câu văn sau và trả lời câu hỏi:
Những quyển sách này rất bổ ích.
a) Xác định thành phần chủ ngữ, vị ngữ?
b) Phân tích cấu tạo của cụm danh từ ?
Câu 1. Thế nào là cụm danh từ ?
Kiểm tra bài cũ
Những quyển sách này rất bổ ích.
CN
VN
Những quyển sách này
Lượng từ
Danh từ
Phụ sau
?
Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
1.Chỉ từ là gì?
1.Các từ in đậm trong những câu sau bổ sung ý nghĩa cho từ nào?
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng [...]
(Em bé thông minh)
ông vua nọ
viên quan ấy
làng kia
nhà nọ
a. Các ví dụ (SGK)
* Ví dụ 1
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
1.Chỉ từ là gì?
ông vua nọ
viên quan ấy
làng kia
nhà nọ
a. Các ví dụ (SGK)
* Ví dụ 1
So sánh các cụm từ trên với các từ sau, từ đó rút ra ý nghĩa của những từ được in khác mầu .

- ông vua / ông vua nọ ;
- viên quan / viên quan ấy ;
- làng / làng kia ;
- nhà / nhà nọ.
=> Nghĩa của những cụm từ có chứa các từ nọ, ấy, kia rõ ràng, cụ thể hơn nghĩa của các từ còn lại nhằm tách biệt sự vật này với sự vật khác.
Các từ nọ, ấy, kia dùng để trỏ vào sự vật nhằm xác định sự vật trong không gian.
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
1.Chỉ từ là gì?
a. Các ví dụ (SGK)
* Ví dụ 1
* Ví dụ 2
? Nghĩa của các từ ấy, nọ trong những câu sau có điểm nào giống và điểm nào khác với các trường hợp đã phân tích ?
THẢO LUẬN
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
ĐÁP ÁN
*Giống nhau: -Cùng trỏ vào sự vật
-Cùng xác định vị trí sự vật (định vị sự vật)
*Khác nhau: -Các từ “ấy”, “nọ” ví dụ 1: xác định vị trí sự vật trong không gian.
-Các từ “ấy”, “nọ” ví dụ 2 : xác định vị trí sự vật trong thời gian.
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
1.Chỉ từ là gì?
ông vua nọ
viên quan ấy
làng kia
nhà nọ
a. Các ví dụ (SGK)
* Ví dụ 1
Các từ nọ, ấy, kia dùng để trỏ vào sự vật nhằm xác định sự vật trong không gian.
* Ví dụ 2
=>Các từ ấy, nọ xác định vị trí sự vật trong thời gian.
b. Ghi nhớ 1
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
1.Chỉ từ là gì?
2. Hoạt động của chỉ từ
- ông vua nọ
- viên quan ấy
- làng kia
- nhà nọ
a. Các ví dụ (SGK)
=> Làm phụ ngữ trong cụm danh từ
* Ví dụ 1
* Ví dụ 2
?Tìm chỉ từ trong những câu dưới đây. Xác định chức vụ của nó trong câu.
Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn.
(Hồ Chí Minh)
CN
VN
/
Đó là một điều chắc chắn.
=> Chỉ từ làm chủ ngữ trong câu
* Ví dụ 3
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
1.Chỉ từ là gì?
2. Hoạt động của chỉ từ
a. Các ví dụ (SGK)
=> Làm phụ ngữ trong cụm danh từ
* Ví dụ 1
* Ví dụ 2
CN
VN
/
Đó là một điều chắc chắn.
=> Chỉ từ làm chủ ngữ trong câu
* Ví dụ 3

Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.
(Bánh chưng, bánh giầy)

Từ đấy, nước ta

chăm nghề ... làm bánh chưng, bánh giầy.

CN
VN
TN
=> Chỉ từ làm trạng ngữ trong câu
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
1.Chỉ từ là gì?
2. Hoạt động của chỉ từ
a. Các ví dụ (SGK)
=> Làm phụ ngữ trong cụm danh từ
* Ví dụ 1
* Ví dụ 2
=> Chỉ từ làm chủ ngữ trong câu
* Ví dụ 3
b. Ghi nhớ 2
Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra, chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu .
=> Chỉ từ làm trạng ngữ trong câu
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
II. LUYỆN TẬP
1) BT 1/138.SGK: Tìm chỉ từ trong những câu, xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy.
a. Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương.
b. Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ.
(Ca dao)
c. Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương.
(Con Rồng cháu Tiên)
d. Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
(Sự tích Hồ Gươm)
a. Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương.
1) BT 1/138.SGK: Tìm chỉ từ trong câu, xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ đã tìm.
ấy
Định vị sự vật trong không gian
Phụ ngữ của cụm danh từ
c. Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương.
(Con Rồng cháu Tiên)
1) BT 1/138.SGK: Tìm chỉ từ trong câu, xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ đã tìm.
ấy
Định vị sự vật trong không gian
Phụ ngữ của cụm danh từ
Nay
Định vị sự vật trong thời gian
Làm trạng ngữ trong câu
c. Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa ... các phương.



/
/
CN
VN
TN
CN
VN
2) Bài tập 2 (SGK/138): Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
(Theo Thánh Gióng)
b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.
(Theo Thánh Gióng)
-Chân núi Sóc = đó, đấy
-bị lửa thiêu cháy = ấy, đó, đấy
 Định vị về không gian
 Định vị về không gian
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
II. LUYỆN TẬP
2) Bài tập 2 (SGK/138): Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến đấy, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
(Theo Thánh Gióng)
b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng đó về sau gọi là làng Cháy.
(Theo Thánh Gióng)
Nhận xét: Câu văn trở nên ngắn gọn hơn, dễ hiểu và tránh được lỗi lặp từ.
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
II. LUYỆN TẬP
3) Bài tập 3 (SGK/139): Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ?
Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn một mâm cơm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
-Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
(Thạch Sanh)
-Không thể thay các chỉ từ bằng những từ hoặc cụm từ nào khác. Vì trong truyện cổ dân gian ta không thể xác định được cụ thể thời gian năm ấy, năm nay, hôm đó là năm nào, hôm nào.

-Điều đó cho thấy chỉ từ có vai trò rất quan trọng trong câu. Chúng có thể chỉ ra những sự vật, thời điểm khó gọi thành tên, giúp người nghe, người đọc định vị được các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay trong dòng thời gian vô tận.
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
II. LUYỆN TẬP
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
II. LUYỆN TẬP
Bài tập bổ sung
a. Hãy đặt câu có chứa chỉ từ và xác định ý nghĩa, chức vụ của chỉ từ trong câu
b.Dựa vào hình ảnh, hãy điền chỉ từ thích hợp vào chỗ trống.
Từ......., oán nặng thù sâu, hàng năm Thuỷ Tinh làm mưa gió, bão lụt đánh Sơn Tinh.
đó
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
II. LUYỆN TẬP
ấy
Sau khi đánh đuổi giặc Minh, Lê Lợi đã trả thanh gươm........ cho Rùa Vàng.
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
II. LUYỆN TẬP
Người…. vo gạo, gói bánh, người … nhóm bếp.
này
kia
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
II. LUYỆN TẬP
Ở làng … có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển
nọ
tiết 58 chỉ từ
Trường THCS huyền sơn
Thi GVG cấp huyện
I.BÀI HỌC
II. LUYỆN TẬP
CỦNG CỐ BÀI HỌC:
CHỈ TỪ
Hoạt động
Khái niệm
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật , nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
Làm phụ ngữ sau trong cụm danh từ
Làm chủ ngữ trong câu
Làm trạng ngữ trong câu
Tiết học kết thúc

Xin cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh